Το συστημικό (δηλαδή σοβαρό, διαχρονικό, γενικευμένο και επαναλαμβανόμενο) πρόβλημα της έγκρισης δεκάδων σχεδίων και έργων από τις αρμόδιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, πριν από την υποβολή τους σε δέουσα (δηλαδή επαρκή και κατάλληλη) εκτίμηση των επιπτώσεων τους στους στόχους διατήρησης και στην ακεραιότητα των περιοχών του δικτύου Natura 2000, ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαβιβάσει αιτιολογημένη γνώμη στις κυπριακές Αρχές και να δώσει προθεσμία δύο μηνών, ώστε να δοθούν οι απαραίτητες απαντήσεις και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε στις 13/3/2024 αιτιολογημένη γνώμη στην Κύπρο, καθώς δεν εκτίμησε δεόντως τις επιπτώσεις αρκετών σχεδίων και έργων, τα οποία ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, όπως απαιτείται από την Οδηγία για τους οικοτόπους (92/43/EΟΚ) και την Οδηγία για τα πουλιά (2009/147/ΕΚ). Με βάση τις συγκεκριμένες οδηγίες, τα σχέδια και τα έργα που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε μία περιοχή Natura 2000 πρέπει να υποβάλλονται σε εκτίμηση των επιπτώσεων τους στην περιοχή πριν από την έγκριση τους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι δεν εκτιμούνται δεόντως οι αθροιστικές, συνεργιστικές και σωρευτικές επιπτώσεις σχεδίων και έργων, παρ’ ότι έχει ήδη αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο στις 27/11/2019. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει, επίσης, ότι συνεχίζεται η διαρθρωτική και διαρκής πρακτική της έγκρισης οικονομικών δραστηριοτήτων σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, χωρίς να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις Οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πουλιά.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι οι ελλείψεις αυτές επηρεάζουν ολόκληρη τη χώρα και όλες τις επαρχίες της (Λευκωσίας, Λάρνακας, Λεμεσού, Πάφου και Αμμοχώστου) και δεν περιορίζονται σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή. Πράγματι, τα έργα που παρατίθενται ως παραδείγματα στην αιτιολογημένη γνώμη, πραγματοποιούνται σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οποιαδήποτε επαρχία εφαρμόζει τις διατάξεις των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση επαρκέστερα από τις υπόλοιπες.
Η Κομισιόν σημειώνει, επίσης, ότι, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του κράτους μέλους, ο αριθμός των έργων που απαριθμούνται στην αιτιολογημένη γνώμη ως παραδείγματα πλημμελούς εφαρμογής των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση είναι σημαντικός. Η παρατήρηση αυτή ενισχύεται ακόμη περισσότερο εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι άλλα έργα και σχέδια είχαν οδηγήσει σε αντίστοιχες διαδικασίες παράβασης στο παρελθόν. Επιπλέον, οι επίμαχες παραβάσεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις σε ορισμένες περιοχές του δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο, όπως η Χερσόνησος Ακάμας και κυρίως η παράκτια ζώνη κατά μήκος των θαλασσινών σπηλιών της Πέγειας.
Ως εκ τούτου, η γεωγραφική διάσταση των ελλείψεων καθιστά την υπόθεση σοβαρή και τα παραδείγματα που αναφέρονται στην υπόθεση αντιπροσωπευτικά. Επιπλέον, η σοβαρότητα της παράβασης επιδεινώνεται από το γεγονός ότι όλες οι παραβάσεις προκύπτουν από την ίδια «πηγή», δεδομένου ότι όλες οι εγκρίσεις εκδίδονται από την Περιβαλλοντική Αρχή και όλες οι άδειες χορηγούνται από την Πολεοδομική Αρχή. Ως εκ τούτου, η μη συμμόρφωση είναι πιθανότερο να συνεχιστεί, χωρίς τη λήψη των αναγκαίων διορθωτικών μέτρων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει, επίσης, ότι η πλημμελής εφαρμογή των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση δεν περιορίζεται σε ορισμένες κατηγορίες έργων. Όπως προκύπτει από τα παραδείγματα που παρατίθενται στην αιτιολογημένη γνώμη, οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση παραβλέφθηκαν για έργα τόσο διαφορετικά, όσο τα έργα δημόσιων υποδομών (πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι, δρόμοι και γεφύρια), τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα), οι τουριστικές εγκαταστάσεις (παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχειακά συγκροτήματα και συναφείς εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων, γήπεδα γκολφ) και διάφορα άλλα (έγκριση τοπικών σχεδίων, επέκταση λατομείων και μεταλλείων). Αυτό αναδεικνύει περαιτέρω τον οριζόντιο χαρακτήρα του προβλήματος της πλημμελούς εφαρμογής των διατάξεων των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση στην Κύπρο.
Λαμβανομένου υπόψη του μη εξαντλητικού καταλόγου σχεδίων και έργων, βάσει των οποίων καταδεικνύεται η ύπαρξη αρκετών περιπτώσεων, στις οποίες οι διατάξεις των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση δεν εφαρμόστηκαν με ορθό τρόπο, για συγκεκριμένους και παρόμοιους λόγους (π.χ. απουσία εκτίμησης σωρευτικών επιπτώσεων, έγκριση παρά τη διαπίστωση σημαντικών επιπτώσεων, κ.ά.) σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου και για μεγάλο χρονικό διάστημα (από την προσχώρηση στην ΕΕ μέχρι σήμερα), η Κομισιόν εκτιμά ότι η Κύπρος γενικά και διαρκώς δεν διασφαλίζει τη συμμόρφωση των αρχών της με τις απαιτήσεις των Οδηγιών της ΕΕ για τη φύση.
22 έργα χωρίς δέουσα εκτίμηση
Στην ισχύουσα διαδικασία παράβασης περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός έργων και σχεδίων, τα οποία εγκρίθηκαν χωρίς να υποβληθούν σε επαρκή και κατάλληλη εκτίμηση των επιπτώσεων τους στους στόχους διατήρησης και την ακεραιότητα αρκετών προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο:
1) Βελτίωση υφιστάμενης γέφυρας και οδού πρόσβασης κατά μήκος της περιοχής Ξερός Ποταμός από την Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου.
2) Κατασκευή 6 εξοχικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές και εγκατάσταση επεξεργασίας αστικών λυμάτων στις θαλασσινές σπηλιές Πέγειας, η οποία επηρεάζει τη Χερσόνησο του Ακάμα.
3) Κατασκευή 9 εξοχικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές στις θαλασσινές σπηλιές Πέγειας, η οποία επηρεάζει τη Χερσόνησο του Ακάμα.
4) Επέκταση οδικού δικτύου, η οποία επηρεάζει την περιοχή Χα Ποτάμι.
5) Δημιουργία χώρων προσωρινής εναπόθεσης προϊόντων εκσκαφής και κατασκευής, η οποία επηρεάζει την περιοχή Αλυκός Ποταμός – Άγιος Σωζόμενος.
6) Κατασκευή ηλιακού πάρκου ισχύος 1,2 MW για την υφιστάμενη μονάδα αφαλάτωσης της Λάρνακας, η οποία επηρεάζει την περιοχή Αλυκές Λάρνακας.
7) Κατασκευή παράκτιου πεζοδρόμου και ποδηλατοδρόμου στο Παραλίμνι (φάση 4), η οποία επηρεάζει την περιοχή Δερύνειας.
8) Επέκταση υφιστάμενου λατομείου στην Ανδρολίκου το 2016, η οποία επηρεάζει τη Χερσόνησο του Ακάμα.
9) Έναρξη εργασιών προστασίας και βελτίωσης του παραλιακού μετώπου, μέσω της αντικατάστασης υφιστάμενων κυματοθραυστών, της κατασκευής νέων κυματοθραυστών και της απομάκρυνσης αναχωμάτων/ προβόλων, η οποία επηρεάζει τη Θαλάσσια Περιοχή Μουλιά.
10) Κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 2,6 MW, η οποία επηρεάζει την περιοχή Αλυκές Λάρνακας.
11) Κατασκευή γέφυρας και οδού πρόσβασης, η οποία επηρεάζει την Κοιλάδα Έζουσας και την Επισκοπή Μωρού Νερού.
12) Κατασκευή 20 εξοχικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές και εγκατάστασης επεξεργασίας αστικών λυμάτων στις θαλασσινές σπηλιές Πέγειας, η οποία επηρεάζει τη Χερσόνησο του Ακάμα.
13) Έργο τουριστικού θερέτρου (ξενοδοχείο πέντε αστέρων και 168 δωματίων, με σταθμό επεξεργασίας αστικών λυμάτων και 44 επαύλεις με κολυμβητικές δεξαμενές και σύστημα βιολογικού καθαρισμού), στις θαλασσινές σπηλιές Πέγειας.
14) Κατασκευή γηπέδου γκολφ και άλλων σχετικών υποδομών (600 κατοικίες, οδικό δίκτυο, αγωγοί μεταφοράς νερού κ.λπ.), η οποία επηρεάζει την περιοχή Κοιλάδα Έζουσας.
15) Κατασκευή πεζοδρόμου στην Πέγεια (Φάση 2), η οποία επηρεάζει την περιοχή Χερσόνησο του Ακάμα.
16) Κατασκευή και λειτουργία 6 φωτοβολταϊκών πάρκων ισχύος 25 MW, η οποία επηρεάζει την περιοχή Ατσάς – Άγιος Θεόδωρος.
17) Κατασκευή δεύτερου κτιρίου (τεσσάρων επιπέδων) με χώρους στάθμευσης για ξενοδοχείο, η οποία επηρεάζει την περιοχή Λίμνη Ορόκλινης.
18) Γήπεδο γκολφ με παρεμφερείς οικιστικές, τουριστικές και εμπορικές αναπτύξεις στη Λίμνη, το οποίο επηρεάζει την περιοχή Πόλις – Γιαλιά.
19) Επέκταση υφιστάμενου λατομείου στην Ανδρολίκου, το 2023, η οποία επηρεάζει τη Χερσόνησο του Ακάμα.
20) Έργο τουριστικού θερέτρου (ξενοδοχείο 5 αστέρων, δυναμικότητας 203 δωματίων, με 44 τουριστικές κατοικίες και οικιστικό συγκρότημα 11 επαύλεων), το οποίο επηρεάζει την περιοχή Αγία Θέκλα – Λιοπέτρι.
21) Μεταλλείο χαλκού, το οποίο επηρεάζει την περιοχή Δάσος Πάφου.
22) Κατασκευή μαρίνας και τουριστικού θέρετρου στην Αγία Νάπα, η οποία επηρεάζει την περιοχή Αγία Θέκλα – Λιοπέτρι.
