Είναι αρχές Απριλίου και ο επενδυτής hedge fund Mark Spitznagel “κρύβεται” από τον κορονοϊό στη φάρμα του, που βρίσκεται σε έναν λόφο στην άκρη της λίμνης Μίτσιγκαν, σε ένα σκηνικό που θυμίζει πίνακα του Winslow Homer, απολαμβάνοντας την επιτυχία ενός από τα μεγαλύτερα επενδυτικά “στοιχήματα” της Wall Street. 

Η φάρμα του Spitznagel, που φέρει το όνομα Idyll Farms, στον όρμο Grand Traverse του Μίτσιγκαν, θα φιλοξενήσει σύντομα 400 νεογέννητες αλπικές αίγες στα βοσκοτόπια της, έκτασης 800 στρεμμάτων, καθώς στόχος του Mark είναι η παραγωγή τυριού που θα αρωματιστεί με βότανα και μέλι. “Η επιχείρηση έχει καθετοποιηθεί όσο είναι δυνατόν”, λέει ο Spitznagel. Όταν όμως δεν ασχολείται με το κοπάδι του, ο 49χρονος Spitznagel κινείται στα πιο επικίνδυνα μονοπάτια των χρηματοπιστωτικών αγορών, καθώς είναι ειδικός στις συναλλαγές “παραπλανητικού ρίσκου”.

Η εταιρεία Universa Investments του Spitznagel, με υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία 4,3 δισ. δολαρίων, και η ομάδα του, που αποτελείται από περίπου μια ντουζίνα μαθηματικούς και ειδικούς των αγορών, βγάζουν τα προς το ζην πραγματοποιώντας συναλλαγές που σχεδόν πάντα επιφέρουν μικρές απώλειες – ενώ σπανίως επιτυγχάνουν αστρονομικές αποδόσεις. Η Universa αγοράζει βραχυπρόθεσμα δικαιώματα προαίρεσης (αγοράς ή πώλησης) που παρέχουν προστασία από τις απότομες αυξήσεις της μεταβλητότητας ή από τις πτώσεις των αγορών, με ισχυρή καμπύλη αποδόσεων και αρνητική αξία. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να σημειωθεί μια σημαντική, μεγάλη πτώση ώστε οι συναλλαγές αυτές να έχουν απόδοση. Κάθε ημέρα διαπραγμάτευσης, οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο βγάζουν μερικά εύκολα χρήματα πωλώντας δικαιώματα στον Spitznagel.

Ώσπου μία ημέρα -κάτι που βέβαια συμβαίνει μια φορά στην πενταετία ή τη δεκαετία- εμφανίζεται ένας “μαύρος κύκνος”, όπως επίθεση όπου τρομοκράτες “εμβολίζουν” με αεροπλάνα ουρανοξύστες ή μια παγκόσμια πανδημία που “παγώνει” την παγκόσμια οικονομία. Τότε, τα χρηματιστηριακά ταμπλό καταρρέουν και ο Spitznagel κερδίζει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, περισσότερο από αρκετό για να αντισταθμίσει τη ζημιά όλων των προηγούμενων ημερών των μικρών απωλειών. Όσοι δε έχουν “πιαστεί στο δόλωμα” του Spitznagel, βρίσκονται παγιδευμένοι σε συναλλαγές που έχουν σχεδόν ανυπολόγιστες απώλειες. Μερικές φορές καταστρέφονται πλήρως.

Πάρτε για παράδειγμα τον Μάρτιο, έναν μήνα κατά τον οποίο ο δείκτης S&P 500 κατρακύλησε σχεδόν 30%, εξανεμίζοντας τρισεκατομμύρια χρηματιστηριακής αξίας. Ο Spitznagel είχε αγοράσει δικαιώματα πώλησης -ήτοι το δικαίωμα να πωλήσει τον δείκτη σε συγκεκριμένη τιμή- σε πολύ χαμηλότερη από την τρέχουσα τιμή της αγοράς, και η εταιρεία του βίωσε τον καλύτερο μήνα στην ιστορία της.

Το αμοιβαίο κεφάλαιο “ναυαρχίδα” της Universa, “Black Swan Protection Protocol” (Πρωτόκολλο Προστασίας Μαύρου Κύκνου), απέφερε τον Μάρτιο στους περίπου 24 θεσμικούς επενδυτές του την ιλλιγιώδη απόδοση του 3.612%, με τα κέρδη του για το 2020 να φτάνουν το 4.144%.

Από την απομακρυσμένη φάρμα του, στις 7 Απριλίου, ο Spitznagel στέλνει την ενημέρωση προς τους επενδυτές του, που σύντομα κάνει το γύρο του κόσμου. “Αυτές οι αποδόσεις πιθανότατα ξεπερνούν οποιαδήποτε άλλη επένδυση μπορεί να θυμηθείτε κατά τη διάρκεια της περιόδου που επενδύετε μαζί μας”, θριαμβολόγησε. “Μπράβο σας για αυτήν την τόσο ‘στρατηγική’ επιλογή σας στην Universa”. 

Ο Spitznagel έχει κάνει καριέρα “τροφοδοτώντας” την απληστία των επενδυτών, δίνοντας έμφαση στο γρήγορο κέρδος έναντι της συνετής ανάληψης κινδύνου. Για να αποκομίσουν εύκολο χρήμα, οι επενδυτές αναλαμβάνουν πρόθυμα “σπάνια ρίσκα” ή αλλιώς ρίσκα που μπορούν να επιφέρουν τεράστιες αλλά εξαιρετικά απίθανες απώλειες. Τελικά, όμως, κάποιος πέφτει στην παγίδα. Όταν επέρχεται ένας οικονομικός πανικός ή ένα απροσδόκητο γεγονός, όπως η πανδημία του κορονοϊού, η εταιρεία του Spitznagel “μετατρέπεται” από αυτό που ενίοτε μοιάζει με “φιλανθρωπία” σε έναν οικονομικό κολοσσό αντιστάθμισης κινδύνου. Στη συνέχεια, ο Spitznagel “ικανοποιεί” τη νέα, άμεση ζήτηση των επενδυτών, που είναι ο φόβος.

“Εμείς εκμεταλλευόμαστε αξίες που χρειάζονται χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, για να κάνουν την εμφάνισή τους στις αγορές”, σημειώνει. Την κρίσιμη στιγμή, τα δικαιώματα προαίρεσης που αποκτά, τα οποία δεν κοστίζουν σχεδόν τίποτα κατά τη διάρκεια των καλών περιόδων, μπορούν να πωληθούν σε σχεδόν αστρονομικές τιμές. 

Στην περίπτωση του Μαρτίου, το Forbes εκτιμά ότι τα δικαιώματα προαίρεσης που απέκτησε ο Spitznagel κόστισαν λιγότερο από 100 εκατ. δολάρια και απέδωσαν τουλάχιστον 3 δισ. δολάρια στους πελάτες της Universa, τα οποία θα μπορούσαν είτε να επενδυθούν στις καταρρέουσες αγορές είτε να αποταμιευθούν για αργότερα. Το ενημερωτικό δελτίο της Universa δείχνει ότι “προστατεύει” χαρτοφυλάκια αξίας 4,3 δισ. δολαρίων, αλλά σε μια συνηθισμένη ημέρα το πραγματικό “εν δράσει” κεφάλαιο της είναι μόλις το 2% ή 3% του παραπάνω ποσού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν προέκυψαν νέοι “τρισεκατομμυριούχοι” τον Μάρτιο. 

Τα κέρδη ύψους 4.144% της Universa στοίχισαν στους επενδυτές της περίπου 1% ετησίως λόγω των υψηλών αμοιβών που χρεώνει η Universa, η οποία εφαρμόζει το σύστημα “2 και 20”, ήτοι λαμβάνει 2% αμοιβή διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων και επιπλέον 20% επί των κερδών, όπως προκύπτει από την ανάλυση του Forbes επί των στοιχείων της εταιρείας. Υπολογιζόμενης και της εκκαθάρισης του Μαρτίου, το αμοιβαίο κεφάλαιο “Black Swan” της Universa έχει προσφέρει στους επενδυτές της εταιρείας σωρευτική ετήσια απόδοση της τάξης του 76%, από την ίδρυσή της το 2008 μέχρι σήμερα. Πρόκειται για μια καλή απόδοση, αλλά μετά τα πρόσφατα κέρδη, δεδομένου ότι έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2019 η σωρευτική του απόδοση ξεπερνούσε οριακά μόνο αυτήν του S&P 500, κατά τη διάρκεια του ίδιου διαστήματος. 

Την ίδια στιγμή πάντως, οι “φύλακες άγγελοι” της αγοράς, όπως η Federal Reserve Bank, προσπαθούν να βάλουν ένα τέλος σε τέτοιες πρακτικές όπως αυτές που χρησιμοποιεί ο Spitznagel.

Τα πρώτα βήματα του Spitznagel

Μεγαλωμένος στο Νορθπορτ του Μίτσιγκαν, όπου ο πατέρας του ήταν πάστορας, ο Spitznagel έκανε το πρώτο του βήμα στην ηλικία των 16 ετών, όταν επισκέφθηκε το Chicago Board of Trade (CBOT) για να συναντήσει τον οικογενειακό φίλο τους Everett Klipp, που διοικούσε μια εταιρεία συναλλαγών επί συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης. Γοητευμένος από την “αλάνθαστη, περίπλοκη φύση και τον συγχρονισμό” των αγορών, άρχισε να ασχολείται εμμονικά με τις τιμές των σιτηρών και τις αναλύσεις καλλιεργειών ως υπάλληλος του Klipp κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών.

Ο Klipp εμφύσησε στον Spitznagel τις αρχές της ανάληψης και διαχείρισης μικρών απωλειών. “Συνήθιζα να πηγαίνω στον Everett με στοίβες μελετών για την καλλιέργεια καλαμποκιού. Γελούσε μαζί μου και έλεγε ότι όλα αυτά είναι αηδίες”, θυμάται ο Spitznagel. “Το μόνο που έχει σημασία είναι να αναλαμβάνεις μικρές απώλειες”, έλεγε ο Everett. Βλέποντας μάλιστα μια σειρά traders να καταστρέφονται λόγω των margin calls -όπως στην τελευταία σκηνή της κλασικής ταινίας “Trading Places” της δεκαετίας του 1980- απλώς του επιβεβαίωσε τη συγκεκριμένη άποψη.

Στην ηλικία λοιπόν 22 ετών, μετά την αποφοίτησή του το 1993 από το κολέγιο Kalamazoo του Μίτσιγκαν, ο Spitznagel έπιασε δουλειά στο CBOT και άρχισε να ασχολείται με τις προθεσμιακές συναλλαγές ομολόγων και ισοτιμιών ευρώ-δολαρίου. Εκεί, στην πρώτη γραμμή του άκρατου καπιταλισμού, ο λιμπερτάριαν (σ.σ. υποστηρικτής του λιμπερταριανισμού) Spitznagel βρήκε την κλίση του.  

Η πρώτη μεγάλη δοκιμασία για τον Spitznagel ήρθε το 1994, όταν η Federal Reserve αύξησε αναπάντεχα τα επιτόκια, προκαλώντας την κατάρρευση των αγορών, “εξαφανίζοντας” πολλούς επενδυτές. “Αυτό που έκαναν σε ανθρώπους που αποτελούσαν τους ήρωές μου στον κόσμο των αγορών ήταν σίγουρα καθοριστικό για μένα”, θυμάται ο Spitznagel. Ο ίδιος επιβιωσε χάρη στα μαθήματα του Klipp. “Μοιάζει με βλακεία, το αισθάνεσαι ως βλακεία”, λέει ο Spitznagel όσον αφορά την εξοικείωσή του με τις μικρές απώλειες.

Στη συνέχεια, έπιασε δουλειά στο τμήμα συναλλαγών μιας ιαπωνικής τράπεζας, σε μια εποχή που του επέτρεψε να γίνει μάρτυρας της ασιατικής χρηματοοικονομικής κρίσης του 1997 και της χρεοκοπίας της Ρωσίας, η οποία οδήγησε το κορυφαίο hedge fund Long Term Capital Management να χάσει 4,6 δισ. δολάρια και να καταρρεύσει. Αυτό έπεισε τον Spitznagel να υιοθετήσει μια επενδυτική στρατηγική στο πλαίσιο της οποίας θα επωφελείτο από τις καταστροφές. Το 1999, ο Spitznagel γράφτηκε στο Ινστιτούτο Μαθηματικών Επιστημών Courant του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, όπου δίδασκε ο ειδήμων της θεωρίας του “Μαύρου Κύκνου” Nassim Taleb. Εκείνη τη χρονιά, δημιούργησαν ένα hedge fund με την επωνυμία Empirica, το οποίο αποσκοπούσε να επωφεληθεί από απροσδόκητα οικονομικά γεγονότα. Το fund διαλύθηκε το 2005, και μετά από μια διετή θητεία στη Morgan Stanley, ο Spitznagel δημιούργησε τη Universa, μερικούς μήνες πριν από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

H Universa είχε απόδοση 115% το 2008 και ο Spitznagel χρησιμοποίησε τα κέρδη του για να αγοράσει ένα αρχοντικό στο Μπελ Έαρ της Καλιφόρνια από την τραγουδίστρια Jennifer Lopez, μόλις ένα τετράγωνο από το σπίτι του ινδάλματος του Ronald Reagan. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Spitznagel δημοσίευσε το βιβλίο “The Dao of Capital”, μια 368 σελίδων οικονομική πραγματεία που στηλίτευε τις κεντρικές τράπεζες για την κρίση. Σε αντίθεση με τις περισσότερες “αρκούδες” που προσπαθούν να εντοπίσουν τις “φούσκες”, η στρατηγική του Spitznagel είναι διαφορετική. Ανεξαρτήτως συνθηκών, επενδύει χρήματα προκειμένου να διατηρεί ένα “οπλοστάσιο” από bearish στοιχήματα που θα μπορούσαν να αποφέρουν χιλιάδες φορές το κόστος τους, αν οι αγορές βγουν εκτός ελέγχου.

Παρά την γκρίνια του -“όταν οι άνθρωποι θεωρούν ότι οι αγορές είναι φθηνές στην παρούσα φάση, απλά κοροϊδεύουν τον εαυτό τους και εννοώ κοροϊδεύουν απολύτως τον εαυτό τους”- η μαθηματική οπτική του Spitznagel για τον κόσμο είναι κατά κάποιο τρόπο παρόμοια με την καπιταλιστική αισιοδοξία του Warren Buffett. Έχει στόχο το κέρδος, σε περιόδους κατάρρευσης. Με ένα αντίστροφο τρόπο, δεν διαφέρει από τη στρατηγική του Buffett που συγκεντρώνει μακροπρόθεσμα ρευστότητα την οποία χρησιμοποιεί στη συνέχεια για την εξαγορά περιουσιακών στοιχείων σε τιμές κάτω της αγοραίας αξίας τους. 

Πέραν του 2008, η στρατηγική καταστροφής της Universa λειτούργησε και κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2011 που προκάλεσε η υποβάθμιση του χρέους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, αλλά και τον Αύγουστο του 2015 κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της κινεζικής χρηματιστηριακής αγοράς. Αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια της ύφεσης που σημειώθηκε στα τέλη του 2017 και στις αρχές του 2018, η Universa εκμεταλλεύτηκε την αυξανόμενη μεταβλητότητα που προκάλεσε την πτώση της αγοράς. Τώρα όμως έρχεται η “μητέρα όλων των Μαύρων Κύκνων”, η πανδημία του κορονοϊού του 2020, η οποία οδήγησε τις χρηματιστηριακές αγορές παγκοσμίως σε πτώση μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Ως βασικός μέτοχος της Universa, το Forbes εκτιμά ότι η καθαρή περιουσία του Spitznagel ανέρχεται σήμερα στα 250 εκατ. δολάρια, κάτι που δεν ξέρουν πολλοί ούτε στα ΜΜΕ ούτε στη Wall Street. Μπορεί όμως η Universa να χάσει το πλεονέκτημά της; “Μπορεί”, λέει ο Spitznagel. “Αλλά θα χάσω τον ύπνο μου γι’ αυτό; Ούτε ένα λεπτό…”, συμπληρώνει και προσθέτει: “Υπάρχει αυτή η νοοτροπία της αγέλης στην οικονομία”.

Ο Spitznagel δεν ανησυχεί ούτε για την προσέγγιση της Federal Reserve ότι θα κάνει ότι χρειαστεί για να σώσει την αγορά και την οικονομία, δεδομένου ότι έχει ήδη ρίξει 6 τρισ. δολάρια στις αγορές. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Spitznagel με την βεβαιότητα ενός επαγγελματία του πόκερ: “Υπάρχει ένα όριο για το δημόσιο χρέος και ένα όριο στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών… Όταν ευχαριστώ, λοιπόν, τους κεντρικούς τραπεζίτες του κόσμου για την επιτυχία της επιχείρησή μου, δεν αστειεύομαι”.

Του Antoine Gara

Πηγή: Forbes