Η εμφάνιση των κινεζικών DF-17 σε στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο, την 1η Οκτωβρίου 2019, άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην παγκόσμια κούρσα για τους υπερηχητικούς πυραύλους.
Έκτοτε, η Κίνα επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων της, η Ρωσία αξιοποιεί τον πόλεμο στην Ουκρανία ως πεδίο δοκιμών και οι ΗΠΑ προσπαθούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Τα όπλα αυτά, που κινούνται με ταχύτητες πέντε φορές πάνω από τον ήχο, αλλάζουν τροχιά και είναι σχεδόν αδύνατο να αναχαιτιστούν, καθιστούν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις εξαιρετικά επικίνδυνο – θυμίζοντας έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Ρωσία και Κίνα στην πρωτοπορία, ΗΠΑ σε ρόλο «καταδιωκτικού»
Σύμφωνα με το BBC, σήμερα η Κίνα θεωρείται ηγέτιδα δύναμη στον τομέα των υπερηχητικών όπλων, ακολουθούμενη από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ έχουν εντείνει τις επενδύσεις τους, αναπτύσσοντας το όπλο «Dark Eagle» ως απάντηση, ενώ χώρες όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία, το Ισραήλ και το Ιράν εργάζονται επίσης πάνω στην τεχνολογία.
Σύμφωνα με ειδικούς, το προβάδισμα Μόσχας και Πεκίνου οφείλεται στις έγκαιρες και μαζικές επενδύσεις που ξεκίνησαν πριν από χρόνια, όταν οι Δυτικές χώρες είχαν στραμμένη την προσοχή τους στην τρομοκρατία και στους πολέμους κατά ανταρτών. Το αποτέλεσμα, όπως παραδέχθηκε το 2020 ο πρώην επικεφαλής της βρετανικής MI6, σερ Άλεξ Γιάνγκερ, ήταν η Δύση να «παραβλέψει τη μαζική άνοδο της Κίνας ως στρατιωτικής δύναμης».
«Αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι του ευρύτερου πλαισίου του αναδυόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού που παρατηρούμε μεταξύ των κρατικών φορέων», λέει ο William Freer, ερευνητής εθνικής ασφάλειας στο think tank Council on Geostrategy. «Είναι κάτι που δεν έχουμε δει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου».
Ο κ. Freer του think tank Council on Geostrategy, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από εταιρείες του τομέα της άμυνας, το Υπουργείο Άμυνας της Μεγάλης Βρετανίας και άλλους φορείς, υποστηρίζει ότι ο λόγος για τον οποίο η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται μπροστά είναι σχετικά απλός. «Αποφάσισαν να επενδύσουν πολλά χρήματα σε αυτά τα προγράμματα πριν από αρκετά χρόνια».
Τα υπερόπλα της Ρωσίας
Η Ρωσία προβάλλει δύο «υπερόπλα» ως αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα:
Avangard: Ένα υπερηχητικό βλήμα, που σύμφωνα με τη Μόσχα μπορεί να φτάσει ταχύτητες Mach 27 (περίπου 20.700 μίλια/ώρα), αν και οι εκτιμήσεις τοποθετούν την πραγματική του απόδοση γύρω στο Mach 12. Η ικανότητα ελιγμών του το καθιστά σχεδόν αδύνατο να αναχαιτιστεί, με τον Πούτιν να το χαρακτηρίζει «αήττητο».
Oreshnik: Ένας πύραυλος που δοκιμάστηκε στην Ουκρανία το 2024, με ταχύτητες Mach 10–11. Στην πειραματική του εκτόξευση, το ωφέλιμο φορτίο διασπάστηκε σε πολλαπλές κεφαλές, προσομοιώνοντας μεθόδους του Ψυχρού Πολέμου. Ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι θα μπει σε μαζική παραγωγή, ικανός να «κάνει στάχτη κάθε στόχο».
Η Ρωσία διαθέτει επίσης το Kinzhal (Dagger), που παρουσιάστηκε ως «ακατανίκητο», αλλά στην πράξη πολλές φορές έχει αναχαιτιστεί στην Ουκρανία.
Αλλά αυτά τα όπλα δεν έχουν μόνο ταχύτητα. Για να χαρακτηριστεί ένας πύραυλος ως πραγματικά «υπερηχητικός» από στρατιωτική άποψη, πρέπει να είναι ευέλικτος κατά την πτήση. Με άλλα λόγια, ο στρατός που τον εκτόξευσε πρέπει να μπορεί να αλλάξει πορεία με ξαφνικούς και απρόβλεπτους τρόπους, ακόμη και όταν κατευθύνεται προς τον στόχο του με εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες. Αυτό μπορεί να κάνει την αναχαίτιση εξαιρετικά δύσκολη. Τα περισσότερα επίγεια ραντάρ δεν είναι αξιόπιστα για την ανίχνευση υπερηχητικών πυραύλων μέχρι το τελευταίο στάδιο της πτήσης του όπλου.
«Πετώντας κάτω από τον ορίζοντα του ραντάρ, μπορούν να αποφύγουν την έγκαιρη ανίχνευση και να εμφανιστούν στους αισθητήρες μόνο στην τελική φάση της πτήσης τους, περιορίζοντας τις ευκαιρίες αναχαίτισης», λέει η Patrycja Bazylczyk, συνεργάτις ερευνήτρια στο Πρόγραμμα Αμύνης κατά των Πυραύλων του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον, το οποίο έχει λάβει μέρος της χρηματοδότησής του από κυβερνητικούς φορείς των ΗΠΑ, καθώς και από εταιρείες του αμυντικού κλάδου και άλλους. Η απάντηση σε αυτό, πιστεύει, είναι η ενίσχυση των διαστημικών αισθητήρων της Δύσης, οι οποίοι θα ξεπεράσουν τους περιορισμούς των ραντάρ στο έδαφος.
Η απειλή για την Ευρώπη από τη Ρωσία
Για την Ευρώπη, η απειλή για τις χώρες του ΝΑΤΟ προέρχεται κυρίως από τους πυραύλους της Ρωσίας, ορισμένοι από τους οποίους είναι σταθμευμένοι στην ακτή της Βαλτικής στο Καλίνινγκραντ. Τι θα συνέβαινε αν ο Πούτιν διέταζε επίθεση στο Κίεβο με έναν Oreshnik, αυτή τη φορά οπλισμένο με πλήρες φορτίο εκρηκτικών υψηλής ισχύος, διερωτάται το BBC.
Ο Ρώσος ηγέτης ισχυρίστηκε ότι αυτό το όπλο θα μπει σε μαζική παραγωγή και ότι έχουν την ικανότητα, όπως είπε, να μετατρέψουν τους στόχους «σε σκόνη».
Η Ρωσία διαθέτει επίσης άλλους πυραύλους που ταξιδεύουν με υπερηχητικές ταχύτητες. Ο Πούτιν έκανε μεγάλη αναφορά στους πυραύλους Kinzhal (Dagger) της πολεμικής αεροπορίας του, ισχυριζόμενος ότι ταξιδεύουν τόσο γρήγορα που είναι αδύνατο να αναχαιτηθούν. Από τότε, έχει εκτοξεύσει πολλούς από αυτούς στην Ουκρανία.
Ράλι εξοπλισμών
«Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δεν καταλάβαμε την τεράστια άνοδο της Κίνας ως στρατιωτικής δύναμης», παραδέχτηκε ο Sir Alex Younger, λίγο μετά την αποχώρησή του από τη θέση του επικεφαλής της Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Βρετανίας το 2020.
Άλλες χώρες επίσης προχωρούν με γοργούς ρυθμούς: το Ισραήλ διαθέτει έναν υπερηχητικό πύραυλο, τον Arrow 3, που έχει σχεδιαστεί ως αναχαιτιστικό. Το Ιράν ισχυρίζεται ότι διαθέτει υπερηχητικά όπλα και δήλωσε ότι εκτόξευσε έναν υπερηχητικό πύραυλο κατά του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του σύντομου αλλά βίαιου 12ήμερου πολέμου τους τον Ιούνιο. (Το όπλο όντως ταξίδεψε με εξαιρετικά υψηλή ταχύτητα, αλλά δεν θεωρήθηκε αρκετά ευέλικτο κατά την πτήση για να χαρακτηριστεί ως πραγματικά υπερηχητικό). Η Βόρεια Κορέα,εν τω μεταξύ, εργάζεται πάνω στις δικές της εκδοχές από το 2021 και ισχυρίζεται ότι διαθέτει ένα λειτουργικό όπλο.
Τι κάνει τους υπερηχητικούς πυραύλους τόσο επικίνδυνους
Η διαφορά τους από τους συμβατικούς βαλλιστικούς πυραύλους δεν είναι μόνο η ταχύτητα αλλά και η απρόβλεπτη τροχιά. Οι πύραυλοι ολίσθησης μπορούν να ελίσσονται κατά την τελική φάση, καθιστώντας τον εντοπισμό και την αναχαίτιση εξαιρετικά δύσκολα. Τα επίγεια ραντάρ τους ανιχνεύουν πολύ αργά, αφήνοντας ελάχιστο χρόνο αντίδρασης.
Πέρα από την ισχύ κρούσης, η στρατηγική τους αξία έγκειται στην αβεβαιότητα: ένα κράτος που δέχεται επίθεση δεν γνωρίζει αν πρόκειται για πυρηνικό ή συμβατικό χτύπημα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο κλιμάκωσης.
Το σενάριο του τρόμου και, πώς αντιμετωπίζονται
Σε ένα σενάριο πολέμου σε πραγματικό χρόνο, υπάρχει επίσης ένα τρομακτικό ερώτημα που αντιμετωπίζει η χώρα που αποτελεί στόχο: πρόκειται για πυρηνική ή συμβατική επίθεση; «Τα υπερηχητικά όπλα δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ τη φύση του πολέμου όσο έχουν αλλάξει τα χρονικά πλαίσια εντός των οποίων μπορείς να λειτουργήσεις», λέει ο Tom Sharpe, πρώην διοικητής του Βασιλικού Ναυτικού και ειδικός σε θέματα αντιπυραυλικής άμυνας.
«Τα βασικά στοιχεία, δηλαδή η ανάγκη να εντοπίσεις τον εχθρό, να του ρίξεις και στη συνέχεια να κατευθύνεις το πύραυλο αργά για να μπορέσεις να χτυπήσεις ένα κινούμενο στόχο (το μεγάλο πλεονέκτημα των πλοίων), δεν διαφέρουν από τα προηγούμενα πυραύλα, είτε αυτά είναι βαλλιστικά, υπερηχητικά ή υποηχητικά. Ομοίως, η απαίτηση του αμυνόμενου να εντοπίσει και να παρεμβάλει ή να καταστρέψει έναν εισερχόμενο υπερηχητικό πύραυλο είναι η ίδια με πριν, απλώς έχεις λιγότερο χρόνο».
Υπάρχουν πάντως ενδείξεις ότι αυτή η τεχνολογία ανησυχεί την Ουάσινγκτον. Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους από την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου των ΗΠΑ προειδοποιεί: «Αξιωματούχοι της αμερικανικής άμυνας έχουν δηλώσει ότι τόσο οι επίγειες όσο και οι τρέχουσες αρχιτεκτονικές αισθητήρων που βασίζονται στο διάστημα είναι ανεπαρκείς για την ανίχνευση και την παρακολούθηση υπερηχητικών όπλων».
Η απάντηση της Δύσης και η «κούρσα στο Διάστημα»
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επιχειρούν να καλύψουν την απόσταση, με επενδύσεις τόσο σε επιθετικά προγράμματα όσο και σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης μέσω διαστημικών αισθητήρων. Η Βρετανία ανακοίνωσε το 2025 ότι πέτυχε «ορόσημο» με δοκιμές σε συνεργασία με τη NASA, ωστόσο παραμένει χρόνια πίσω από Ρωσία και Κίνα.
Η Δύση αναγνωρίζει ότι η αποτελεσματική άμυνα θα χρειαστεί συνδυασμό καλύτερης ανίχνευσης, τεχνητής νοημοσύνης και νέων τεχνολογιών αναχαίτισης. Παράλληλα, η ανάπτυξη υπερηχητικών όπλων από Ιράν, Βόρεια Κορέα και άλλες χώρες δείχνει πως το «κλαμπ» διευρύνεται, καθιστώντας τον ανταγωνισμό ακόμη πιο επικίνδυνο.
Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος σε εξέλιξη
Η Ρωσία και η Κίνα έχουν ήδη παρουσιάσει στο πεδίο υπερηχητικούς πυραύλους, η Ουάσινγκτον επιταχύνει, και η Ευρώπη πασχίζει να αποκτήσει ρόλο. Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο ρωσικά «υπερόπλα» που, σύμφωνα με τον Πούτιν, μπορούν να μετατρέψουν κάθε στόχο σε σκόνη.
Η κούρσα εξοπλισμών σε αυτό το επίπεδο δεν αφορά μόνο την ισχύ πυρός. Αφορά την ίδια την ισορροπία του πλανήτη: ένα παιχνίδι υψηλού ρίσκου όπου η ταχύτητα μετριέται σε μίλια ανά δευτερόλεπτο και η ασφάλεια όλων κρέμεται από λεπτές ισορροπίες τεχνολογίας, διπλωματίας και ψυχραιμίας.
