Την φρίκη και την τραγωδία του πολέμου βιώνουν καθημερινά χιλιάδες συγγενείς αγνοουμένων στρατιωτών στην Ουκρανία, οι οποίοι αναζητούν απαντήσεις για το που βρίσκονται τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Σύμφωνα με το Reuters, η Μόσχα δεν παρέχει συστηματικά πληροφορίες για όσους Ουκρανούς στρατιώτες αιχμαλωτίζονται ή σκοτώνονται. Παράλληλα, δεν υπάρχουν νεότερες ενημερώσεις από συναδέλφους στρατιώτες ή τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, ο οποίος επισκέπτεται τακτικά στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου.
Μία χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο σύζυγος της Αναστάσια Τσβιέτκοβα, ο Γιαροσλάβ Κατσεμάσοφ, ο οποίος εξαφανίστηκε πριν από ένα χρόνο κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην ανατολική Ουκρανία, στην πόλη Ποκρόφσκ, χωρίς να γνωρίζει κανείς αν είναι ζωντανός ή νεκρός. Αν ο Κατσεμάσοφ έχει χάσει τη ζωή του, ο πρόσφατος επαναπατρισμός χιλιάδων σορών ίσως δώσει στην Τσβιέτκοβα την ευκαιρία να τον αποχαιρετήσει και να πενθήσει.
Ωστόσο, αυτή η προοπτική φαίνεται ακόμη μακρινή, καθώς τα εργαστήρια εγκληματολογικής ταυτοποίησης της Ουκρανίας είναι υπερφορτωμένα, όχι μόνο λόγω της ξαφνικής άφιξης χιλιάδων πτωμάτων, αλλά και λόγω της δυσκολίας αναγνώρισης λειψάνων που μπορεί να έχουν καεί ή διαμελιστεί. Η 29χρονη οδοντίατρος από το Κίεβο έχει υποβάλει δείγμα DNA του συζύγου της, συμπλήρωσε δεκάδες φόρμες, έγραψε επιστολές και συμμετείχε σε ομάδες κοινωνικής δικτύωσης αναζητώντας πληροφορίες.
Ο 37χρονος Κατσεμάσοφ αγνοείται κατά τη διάρκεια της δεύτερης πολεμικής του αποστολής κοντά στο Ποκρόφσκ, σε μια περιοχή η οποία βρίσκεται πλέον υπό ρωσική κατοχή. «Η αβεβαιότητα ήταν η πιο δύσκολη», δήλωσε η Τσβιέτκοβα στο Reuters. «Το αγαπημένο σας πρόσωπο, με το οποίο είστε μαζί μέρα με τη μέρα εδώ και 11 χρόνια, τώρα υπάρχει ένα τέτοιο κενό πληροφόρησης που απλά δεν ξέρετε απολύτως τίποτα».
Από την έναρξη της πλήρους εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, εκατοντάδες χιλιάδες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί και από τις δύο πλευρές. Τουλάχιστον 70.000 Ουκρανοί στρατιώτες και πολίτες έχουν αναφερθεί ως αγνοούμενοι. Τους τελευταίους τέσσερις μήνες, περισσότερα από 7.000, κυρίως άγνωστα πτώματα, έχουν μεταφερθεί στην Ουκρανία σε ψυγεία σιδηροδρομικών βαγονιών και φορτηγών. Οι στοίβες από λευκές πλαστικές σακούλες αποτελούν ζοφερή υπενθύμιση του κόστους της χειρότερης σύγκρουσης στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πολλά από τα πτώματα βρίσκονται σε αποσύνθεση ή είναι διαμελισμένα, και τα εγκληματολογικά εργαστήρια είναι κρίσιμα για την ταυτοποίησή τους. Η διαδικασία δημιουργίας και αντιστοίχισης κάθε προφίλ DNA μπορεί να διαρκέσει μήνες. Από το 2022, το Υπουργείο Εσωτερικών έχει επεκτείνει τα εργαστήρια DNA από εννέα σε 20 και έχει υπερδιπλασιάσει τον αριθμό επιστημόνων εγκληματολογικής γενετικής σε 450, σύμφωνα με τον Ruslan Abbasov, αναπληρωτή διευθυντή του Κέντρου Εγκληματολογικής Έρευνας.
«Είχαμε συνηθίσει σε ένα, δύο, τρία, 10 πτώματα που έρχονταν σιγά σιγά. Μετά ήταν 100, μετά 500… μετά έγιναν 900, 909 και ούτω καθεξής», ανέφερε ο Abbasov. Οι ειδικοί με προστατευτικό εξοπλισμό και φόρμες μιας χρήσης πραγματοποιούν εξετάσεις DNA και αντιστοιχούν προφίλ αγνοουμένων, αλλά ορισμένες υποθέσεις μπορεί να χρειαστούν έως και 30 προσπάθειες για να βρεθεί αντιστοιχία.
Η Ουκρανία μόλις πρόσφατα άρχισε να συλλέγει τακτικά δείγματα DNA από εν ενεργεία στρατιώτες, επομένως οι ερευνητές χρησιμοποιούν συχνά δείγματα συγγενών για να βρουν αντιστοιχίες. Η ξαφνική εισροή λειψάνων υπενθυμίζει τις ανθρώπινες απώλειες της χώρας, καθώς οι αρχές του Κιέβου και της Μόσχας δεν δημοσιοποιούν συνολικά στοιχεία για νεκρούς και τραυματίες.
Τον Ιούνιο, το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών των ΗΠΑ εκτίμησε ότι πάνω από 950.000 Ρώσοι και 400.000 Ουκρανοί είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί. Επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι μέχρι τον προηγούμενο μήνα η Ουκρανία είχε παραλάβει 11.744 πτώματα, εκ των οποίων 6.060 μόνο τον Ιούνιο και 1.000 τον Αύγουστο. Οι ουκρανικές αρχές δεν αποκαλύπτουν πόσα πτώματα έχουν επιστραφεί στη Ρωσία, ενώ Ρώσοι αξιωματούχοι ανέφεραν μόλις 78 τον Ιούνιο, αφήνοντας να εννοηθεί καθυστερήσεις από το Κίεβο, κάτι που η Ουκρανία αρνείται.
Ο υπουργός Εσωτερικών Ιχόρ Κλιμένκο κατηγόρησε τη Ρωσία ότι περιπλέκει τη διαδικασία, παραδίδοντας μερικά πτώματα με άτακτο τρόπο. «Υπάρχουν εκατοντάδες περιπτώσεις όπου τα λείψανα ενός ατόμου βρίσκονται σε περισσότερες από μία σακούλες», ανέφερε.
Από τον Ιούνιο του 2022, η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού έχει συμμετάσχει σε πάνω από 50 επιχειρήσεις επαναπατρισμού και παρέχει ψυγεία-φορτηγά, σακούλες μεταφοράς πτωμάτων και προστατευτικό εξοπλισμό. Μόλις τα πτώματα φτάσουν στην Ουκρανία, μεταφέρονται σε νεκροτομεία, όπου ομάδες με λευκές προστατευτικές στολές πραγματοποιούν αναγνώριση, έλεγχο μη εκραγέντων πυρομαχικών, στολών, εγγράφων και προσωπικών αντικειμένων.
Κάθε πτώμα λαμβάνει μοναδικό αριθμό αναγνώρισης που το συνοδεύει μέχρι την οικογένειά του. Οι ομάδες εργάζονται σε βάρδιες, με γεννήτριες και μπαταρίες για τις συχνές διακοπές ρεύματος. Συχνά απαιτούνται πολλαπλά δείγματα από συγγενείς για τη συγκριτική διαδικασία, που αφορά εκατοντάδες χιλιάδες δείγματα. Οι πιο δύσκολες περιπτώσεις είναι όταν τα πτώματα έχουν καεί ή το DNA έχει υποβαθμιστεί.
Παρά τις δυσκολίες, η Τσβιέτκοβα δεν θέλει να αναγνωριστεί ο σύζυγός της από DNA, ελπίζοντας ότι θα επιστρέψει ζωντανός. «Φορτίζω τον λογαριασμό του κινητού του κάθε μήνα και του γράφω καθημερινά, για να κρατήσω ζωντανή τη σύνδεσή μας», δήλωσε.
