Πού να επενδύσουν οι επιχειρήσεις για τους κλιματικούς στόχους  

Οι ευρωπαϊκοί στόχοι για το κλίμα και την ενεργεία θα φέρουν μεγάλες αλλαγές και μεγάλες προκλήσεις στην οικονομία και τις επιχειρήσεις της Κύπρου, οι οποίες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο λειτουργιάς τους. Αρκετές έχουν κατανοήσει πως το κόστος της αδράνειας είναι μεγαλύτερο από το κόστος σε επενδύσεις, ωστόσο ο δρόμος είναι μακρύς. Οι αυξήσεις στα καύσιμα και το κόστος λειτουργιάς των κτηρίων θα είναι οι πρώτες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις μας

Για την αντιμετώπιση του ζητήματος της αύξησης των εκπομπών αέριων του θερμοκηπίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει στόχους μέχρι το 2030 σχετικά με το κλίμα και την ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των εκπομπών αέριων του θερμοκηπίου κατά 55%, συγκριτικά με τα επίπεδα του 1990. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Συμφωνία του Παρισιού, οι οποίες συμβάλλουν στο στόχο της Ευρώπης να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος στον κόσμο έως το 2050, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Οι μεγαλεπήβολοι στόχοι αναμένεται να επιφέρουν και αντίστοιχου μεγέθους αλλαγές στις κοινωνίες, τις οικονομίες και τις επιχειρήσεις των κρατών μελών της ΕΕ, οι οποίες καλούνται να επενδύσουν έγκαιρα στον πράσινο μετασχηματισμό τους, για να αποφύγουν δυσάρεστες συνέπειες.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οικονομικές απώλειες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή το 2017 ξεπέρασαν τα €270 δισεκατομμύρια παγκοσμίως.

ΜΕΓΑΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Η επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού απαιτεί κινητοποίηση  σημαντικών δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με μελέτες, το 2019 οι συνολικές παγκόσμιες εκτιμώμενες επενδύσεις για δράσεις για το κλίμα, κατά την περίοδο 2017-2018, ανήλθαν σε $579 δισ., ποσό το οποίο είναι κατά πολύ μικρότερο από αυτό που απαιτείται για τον περιορισμό της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από 1,5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Πάντως, από τη πλευρά των διαθέσιμων τεχνολογιών ο στόχος φαίνεται εφικτός. Οι τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, η χρήση βιομάζας, το υδρογόνο και η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα στην προσπάθεια μετριασμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, τα εμπόδια παραμένουν αφού, ορισμένοι τομείς είναι δυσκολότερο να απαλλαχθούν από τις ανθρακούχες εκπομπές και πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις, αν και σε γενικές γραμμές ο στόχος είναι εφικτός.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΕ

Όπως εξηγεί στο Forbes o Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, για να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης κατά 55% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου η ΕΕ έχει αναλάβει 13 δράσεις, εκ των οποίων οι σημαντικότερες για την Κύπρο είναι οι πιο κάτω:

• Η αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας ρύπων, η οποία θα περιλαμβάνει τα ιδιωτικά κτήρια, τις δημόσιες συγκοινωνίες, την αεροπλοΐα και την ναυσιπλοΐα. Στο συγκεκριμένο θέμα η Κύπρος είναι πολύ πίσω και συνεπώς θα αναγκαστεί να πληρώνει δικαιώματα ρύπων σε ετήσια βάση
• Η αναθεώρηση της νομοθεσίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η οποία αναμένεται ότι θα καταστήσει ως υποχρεωτική τη χρήση ΑΠΕ σε διάφορους τομείς.
• Το μεγάλο ποσοστό αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπεται λόγω της κατανάλωσης ενέργειας στα κτήρια, θα φέρει υποχρεώσεις προς τα  εμπορικά /εταιρικά κτήρια, όσον αφορά τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης και των συστημάτων ελέγχου.
• Η φορολογία στα καύσιμα, πλέον, θα γίνεται με βάση τις εκπομπές του κάθε καυσίμου (Φόρος Άνθρακα), αντίθετα με σήμερα που βασίζεται στην ενέργεια ανά λίτρο καυσίμου.

«Επιπλέον με τα πιο πάνω, θα νομοθετηθεί η χρήση γης, θα αναθεωρηθεί η ευρωπαϊκή πολιτική για τα δάση, θα προωθηθούν τα εναλλακτικά καύσιμα και οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα υποχρεωθούν σε ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις στις εκπομπές των στόλων τους», μας είπε o Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, σημειώνοντας ότι λόγω των πιθανών σοβαρών προβλημάτων στις οικονομίες κάποιων χωρών θα δημιουργηθεί ταμείο για υποστήριξη των κοινωνιών που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα.

ΟΙ ΚΥΠΡΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Όσον αφορά τις κυπριακές επιχειρήσεις, όπως αναφέρει στο Forbes η Διευθύντρια του Τμήματος Ενέργειας & Περιβάλλοντος της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομήχανων (ΟΕΒ), Ανθή Χαραλάμπους, αρκετές από αυτές έχουν κατανοήσει πως το κόστος της αδράνειας είναι μεγαλύτερο από το κόστος σε επενδύσεις μείωσης των εκπομπών και αντιλαμβανόμενες τα οφέλη έχουν προχωρήσει σε επενδύσεις. Για παράδειγμα, η ΟΕΒ είχε αναλάβει την πρωτοβουλία «Επιχειρώ για το κλίμα/Business4Climate», η οποία αποσκοπούσε στην εθελοντική δέσμευση των επιχειρήσεων για μείωση των εκπομπών και το ενδιαφέρον ήταν αρκετά μεγάλο. Γενικότερα και σύμφωνα με την κ. Χαραλάμπους, η πλειονότητα των κυπριακών επιχειρήσεων λαμβάνει μέτρα για τον περιορισμό των αέριων εκπομπών του θερμοκηπίου, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες, κυρίως για τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας και την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, όπως: οι ηλιακοί θερμοσίφωνες για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, τα συστήματα ανάκτησης ενέργειας, τα συστήματα διαχείρισης κτηρίων για τον έλεγχο της θερμοκρασίας, των ωρών λειτουργίας κλπ., ο έλεγχος φωτισμού συνδεδεμένος σε κεντρικά συστήματα διαχείρισης, όπως BMS ή KNX, τα παράθυρα με διπλά τζάμια, η θερμομόνωση, τα φωτοβολταϊκά συστήματα, στο πλαίσιο των συστημάτων net-metering ή net-billing και οι αντλίες θερμότητας.

ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΡΩΝ

Μέσα από έρευνα που διενέργησε η ΟΕΒ μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος SMEmpower, διαφάνηκε ότι οι κυπριακές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν κυρίως ίδια κεφάλαια για υλοποίηση επενδύσεων που στοχεύουν στη μείωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος (44%), το 19% χρησιμοποιούν ευρωπαϊκά προγράμματα, το 17% τραπεζικά δάνεια, και ακλουθούν τα κυβερνητικά σχέδια χορηγιών ή άλλα μέσα. Επίσης, σύμφωνα με έρευνα των ΟΕΒ & ΤΕΠΑΚ, φάνηκε πως αρκετές επιχειρήσεις επενδύουν σε μέτρα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του προσωπικού και σε σχήματα περιβαλλοντικής πιστοποίησης.

«Οι κυπριακές επιχειρήσεις επιδεικνύουν επίσης ενδιαφέρον στις τεχνολογίες πράσινης ενέργειας, στις τεχνολογίες πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης, στη παραγωγή νέων προϊόντων ή περιβαλλοντικά βελτιωμένων προϊόντων και στην κυκλική οικονομία», όπως σημείωσε η ίδια, εξηγώντας παράλληλα ότι «υπάρχουν μέτρα χαμηλού κόστους, μεσαίου και υψηλού. Εξαρτάται από την ρευστότητα της επιχείρησης και την αξιολόγηση κόστους οφέλους για την πραγματοποίηση των σχετικών επενδύσεων. Ένας από τους κύριους τρόπους για να σπάσει ο δεσμός μεταξύ των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της οικονομικής δραστηριότητας της επιχείρησης, είναι η αλλαγή του ενεργειακού μείγματος της επιχείρησης, δηλαδή η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας».

ΩΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την υλοποίηση έργων μείωσης των εκπομπών αέριων του θερμοκηπίου είναι η έλλειψη ελκυστικών χρηματοδοτικών μέτρων. Σύμφωνα με την Διευθύντρια του Τμήματος Ενέργειας & Περιβάλλοντος της ΟΕΒ, τα κυβερνητικά προγράμματα μέτρων στήριξης πρέπει να αναδιαμορφωθούν με τρόπο που να καλύπτουν τις τρέχουσες ανάγκες της αγοράς, να είναι υποστηρικτικά, συμπληρωματικά, να στοχεύουν σε συγκεκριμένους τομείς και στην άμεση αντιμετώπιση των καίριων προβλημάτων.

«Επιπλέον, οι εμπορικές τράπεζες αξιολογούν συνήθως τα έργα επενδύσεων σε ενεργειακή απόδοση κτιρίων, κλιματικής δράσης κτλ., ως παραδοσιακά δάνεια που υποστηρίζονται από περιουσιακά στοιχεία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα απαγορευτικές απαιτήσεις εγγυήσεων και απρόσιτους όρους δανείων και δεν διευκολύνουν τις επιχειρήσεις στην πράσινη μετάβαση. Τα έργα μείωσης των αέριων εκπομπών του θερμοκηπίου, οι ΑΠΕ και τα μέτρα για την ενεργειακή απόδοση δεν τυγχάνουν ειδικής μεταχείρισης από τις τράπεζες, καθώς οι τράπεζες δεν αναπτύσσουν συγκεκριμένα χρηματοδοτικά μοντέλα και τα διαχειρίζονται σαν κανονικά δάνεια», όπως μας είπε η κ. Χαραλάμπους. Επιπρόσθετα, οι αρκετά γραφειοκρατικές διαδικασίες του κράτους σχετικά με την αξιοποίηση κυβερνητικών σχεδίων χορηγιών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων στρέφουν τις κυπριακές επιχειρήσεις σε επενδύσεις με ίδια κεφάλαια.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Η Διευθύντρια του Τμήματος Ενέργειας & Περιβάλλοντος της ΟΕΒ σημείωσε ότι τα πιο σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με την αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομικής δραστηριότητας και φυσικού περιβάλλοντος είναι δύο: η ανεξέλεγκτη χρήση πόρων και η αλλαγή του κλίματος. «Η κλιματική αλλαγή και η χρήση πόρων (υπερβολική) συνδέονται στενά, καθώς το 62% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου – εξαιρουμένων των εκπομπών από τη χρήση γης και τη δασοκομία – απελευθερώνονται κατά την εξόρυξη, την επεξεργασία και την κατασκευή αγαθών. Αυτά τα δύο προβλήματα δημιουργούν τεράστια πίεση για τον μετασχηματισμό της οικονομικής δραστηριότητας και κατά συνέπεια, στην επιχειρηματική συμπεριφορά. Βασικές αλλαγές συμβαίνουν ήδη και θα συνεχιστούν τόσο στο επίπεδο των προϊόντων όσο και των διαδικασιών. Οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι σε θέση να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο λειτουργίας τους, προκειμένου να κάνουν πιο αποτελεσματική χρήση των πόρων που έχουν ήδη, και να εντοπίσουν ευκαιρίες για τη δημιουργία νέων αγορών απομακρυνόμενες από τον παραδοσιακό τρόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτό θα το πετύχουν επενδύοντας σε δράσεις μείωσης των εκπομπών και κυκλικής οικονομίας», πρόσθεσε και συνέχισε λέγοντας ότι οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε εξοικονόμηση ενέργειας, εξαρτώνται λιγότερο από τις μεταβολές στο κόστος ενέργειας, γίνονται πιο ανθεκτικές και μειώνουν την έκθεσή τους στον κίνδυνο αυξανόμενων και ασταθών τιμών. «Με την υιοθέτηση στρατηγικών και πρακτικών μείωσης ανθρακικού αποτυπώματος, οι επιχειρήσεις μπορούν να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των προϊόντων τους και έτσι να διαφοροποιηθούν από τους ανταγωνιστές τους», ανέφερε καταληκτικά.  

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

Από τη πλευρά του, ο κ. Θεοπέμπτου μας υπογράμμισε ότι για να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα οι επιχειρήσεις πρέπει:

• Να προγραμματίσουν την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων τους (με πιθανή εφαρμογή και ενός συστήματος διασφάλισης της ποιότητας του αέρα μέσα στο κτήριο).
• Να εξετάσουν το ενδεχόμενο εγκατάστασης έξυπνου συστήματος ενεργειακής διαχείρισης του κτηρίου.
• Να εξετάσουν την εγκατάσταση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρισμού με ΑΠΕ. Οι εταιρείες μπορούν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό πάρκο και εκτός του τεμαχίου του κτηρίου τους (η ενέργεια θα διοχετεύεται στο δίκτυο και θα καταναλώνεται στο κτήριο).  
• Να μελετήσουν τη δυνατότητα θέρμανσης και ψύξης του κτηρίου με ΑΠΕ, κάτι που σε συνδυασμό με την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου και τον καλύτερο έλεγχο των συστημάτων θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εξόδων αλλά και τη μείωση της φορολογίας άνθρακα του κτηρίου.
• Με την επερχόμενη αλλαγή στα απόβλητα και την εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετώ», θα αυξηθεί σημαντικά η χρέωση των αποβλήτων. Για το λόγο αυτό θα ήταν σωστό να ξεκινήσει από τώρα η σωστή διαχείριση των αποβλήτων με προώθηση της ανακύκλωσης και διαλογή στην πηγή -χαρτί, συσκευασίες και υπολείμματα κουζίνας. Αυτό απαιτεί την εγκατάσταση κάδων ανακύκλωσης και την αποστολή γυάλινων συσκευασιών και παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών στην ανακύκλωση. Για τα πιο πάνω χρειάζεται και εκπαίδευση του προσωπικού.
• Να προετοιμάσουν χώρους για την εγκατάσταση φορτιστή οχημάτων, οι οποίοι θα είναι υποχρεωτικοί από το 2025, σε νέα και παλιά κτήρια.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Στο ίδιο πλαίσιο εξέφρασε μεγάλη ανησυχία για τις μελλοντικές επιπτώσεις που θα έχει η Κύπρος, καθώς, όπως μας είπε, ενώ γνωρίζαμε εδώ και πολλά χρόνια τις αλλαγές που έρχονται και τους στόχους που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση «η αντίδραση μας ήταν χλιαρή και κάνουμε το ελάχιστο δυνατό». Κλασσικό παράδειγμα, όπως εξήγησε, είναι τα €100 εκατ. που πλήρωσε η ΑΗΚ το 2020 για να δικαιούται να εκπέμπει ρύπους, ένα ποσό που αναμένεται να αυξηθεί στα €150 εκατ.- €200 εκατ., το οποίο αναλογεί σε πέραν του 30% του κόστους ηλεκτρισμού. Πέραν από την αναμενόμενη αύξηση στις τιμές των καυσίμων λόγω της αλλαγής του τρόπου φορολογίας, όπως πρόσθεσε, θα υποστούμε και επιπλέον σοβαρή αύξηση στα καύσιμα, λόγω της αποτυχίας της Κύπρου να πιάσει τον στόχο για 10% ΑΠΕ στις μεταφορές.

ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΣΑΚΟΥΛΕΣ

Η πιο χαρακτηριστική αλλαγή που είχαμε μέχρι σήμερα είναι στην χρέωση της πλαστικής σακούλας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την μείωση τους, αλλά σε μικρότερο από τον επιθυμητό βαθμό. Σήμερα υπάρχει κυβερνητικό νομοσχέδιο ενώπιον της Επιτροπής Περιβάλλοντος για ολική απαγόρευση της χρήσης πλαστικής σακούλας. «Μια άλλη αλλαγή είναι η απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης, η οποία έπρεπε να είχε ψηφιστεί και να τεθεί σε εφαρμογή από τον περασμένο Ιούλιο. Επίσης με βάση τον νόμο 142/2006 μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2025 όλα τα κτήρια που δεν χρησιμοποιούνται ως κατοικίες και διαθέτουν περισσότερες από 20 θέσεις στάθμευσης πρέπει να εγκαταστήσουν τουλάχιστον ένα σημείο επαναφόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Παράλληλα η νομοθεσία υποχρεώνει πλέον όλα τα νέα κτήρια να είναι σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης», συμπλήρωσε ο ίδιος.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Σύμφωνα με τον κ. Θεοπέμπτου, οι αυξήσεις στα καύσιμα και το κόστος λειτουργίας των κτηρίων θα είναι οι  πρώτες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις. Παράλληλα, ο φόρος άνθρακα θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους υπηρεσιών και παραγωγής προϊόντων στην ΕΕ. Όπως μας είπε, για να ισοσταθμιστεί το πιο πάνω, σε σχέση με τρίτες χώρες που δεν θα εφαρμόζουν τη συγκεκριμένη φορολογία, θα επιβληθεί φορολογία άνθρακα σε προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες. Γενικότερα, τα πιο πάνω θα ανεβάσουν το κόστος ζωής και θα προκαλέσουν αύξηση τιμών στα αεροπορικά εισιτήρια και στο κόστος εμπορευμάτων. «Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στο ότι θα φορολογείται η ναυσιπλοΐα άσχετα αν το πλοίο έρχεται ή όχι στην Ευρώπη. Ακόμα και ένα πλοίο που θα μεταφέρει προϊόντα από μια ασιατική χώρα σε άλλη, πάλι θα φορολογείται. Αυτό θα ανεβάσει το κόστος μεταφοράς προϊόντων και πρώτων υλών των επιχειρήσεων», ανέφερε καταληκτικά.

Από την κυπριακή έκδοση του περιοδικού Forbes