Ακροβατισμοί σε σκηνικό πολιτικής αστάθειας – Φειδίας Παναγιώτου και Χριστόφορος Τορναρίτης, δημιουργούν νέες πιέσεις – Προς νέο κομματικό χάρτη

Στο διάλειμμα συνεδρίας κοινοβουλευτικής επιτροπής την προηγούμενη εβδομάδα, θέμα συζήτησης ανάμεσα στα μέλη της, μεταξύ πειραγμάτων αλλά και μιας υποβόσκουσας ανησυχίας για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η όλη ιστορία, ήταν οι πληροφορίες ότι ο Χριστόφορος Τορναρίτης ετοιμάζεται να εγγράψει και επίσημα το κόμμα του. Το «Σήκω Πάνου» ετοιμάζεται – αν πάρει τελικά έγκριση με το συγκεκριμένο όνομα – να μπει στη μάχη, ανταγωνιζόμενο την «Άμεση Δημοκρατία» του Φειδία Παναγιώτου.

Κοινό στοιχείο και των δύο, ο προβληματισμός όχι μόνο για το κατά πόσο συνταγματικά μπορούν να εγγραφούν κόμματα με τα συγκεκριμένα ονόματα, αλλά κυρίως για την πίεση που έρχονται να ασκήσουν σε ένα ήδη πιεσμένο από όλες τις πλευρές πολιτικό σκηνικό. Το σενάριο μιας πολυκομματικής Βουλής δημιουργεί ένα νέο, ιδιαίτερα σοβαρό ενδεχόμενο, που αφορά ακόμη και την πολιτική σταθερότητα της χώρας.

Μια πολυκομματική Βουλή μπορεί να έχει τον χαρακτήρα μεγαλύτερης αντιπροσωπευτικότητας, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ζήτημα λειτουργικότητας τόσο της Βουλής όσο και του ίδιου του κράτους. Από την ψήφιση του προϋπολογισμού μέχρι τα κυβερνητικά νομοσχέδια ή τις προτάσεις νόμου που θα κατατίθενται, φαίνεται ότι δύσκολα θα σχηματίζονται πλειοψηφίες. Ο αντίκτυπος ενός τέτοιου σεναρίου δεν περιορίζεται μόνο στη Βουλή, αλλά μεταφέρεται και στην Κυβέρνηση, η οποία θα χρειαστεί να στήσει γέφυρες επικοινωνίας με κόμματα της αντιπολίτευσης προκειμένου να εξασφαλίζει στήριξη σε κρίσιμες ψηφοφορίες.

Η εξίσωση αυτή δείχνει ότι, με βάση τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις, ο ρόλος του ΕΛΑΜ στο νέο πολιτικό σκηνικό – ως τρίτο κόμμα με ενισχυμένη κοινοβουλευτική ομάδα – θα είναι ιδιαίτερα αναβαθμισμένος. Αυτό είναι ένα ακόμη δεδομένο που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Ερωτηματικό παραμένει η δυναμική του κινήματος «Άλμα», όπως και ο αριθμός των βουλευτών που θα εκλέξουν τα παραδοσιακά κόμματα.

Η μάχη σε τρία επίπεδα

Μέτωπα σε τρία επίπεδα αναδεικνύονται στη μάχη για την κάλπη των βουλευτικών εκλογών. Οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις δείχνουν μια πρώτη «ακτινογραφία» προθέσεων ως προς τις αναμενόμενες συγκρούσεις του Μαΐου, προδιαγράφοντας τη σημασία της έκβασης αυτής της προσπάθειας για κάθε πολιτική δύναμη.

Σε πρώτο επίπεδο είναι η μάχη της πρωτιάς, η οποία έχει κυρίως ψυχολογική και επικοινωνιακή σημασία. ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ αναμένεται να δώσουν μάχη στήθος με στήθος, τουλάχιστον όπως διαφαίνεται υπό τα σημερινά δεδομένα των δημοσκοπήσεων.

Σε δεύτερο επίπεδο, ΕΛΑΜ και Άλμα φαίνεται να διεκδικούν την τρίτη θέση και τον ρόλο του ρυθμιστή στο νέο πολιτικό σκηνικό. Σε αυτή την  ομάδα ο μέχρι σήμερα ρυθμιστής του κομματικού παιγνιδιού, το ΔΗΚΟ θα δώσει τη μάχη για μια αξιοπρεπή θέση στον κομματικό χάρτη.

Το τρίτο μέτωπο αφορά τα κόμματα ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ, Οικολόγους και ΒΟΛΤ, τα οποία σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία δίνουν μάχη επιβίωσης για να εξασφαλίσουν κοινοβουλευτική παρουσία. Το ποια και πόσα από αυτά θα μπουν τελικά στη Βουλή θα καθορίσει σημαντικά τις ισορροπίες και το κατά πόσο θα έχουμε πεντακομματική ή πολυκομματική Βουλή.

Ο Φειδίας και ο Τορναρίτης

Η ανακοίνωση του ευρωβουλευτή Φειδία Παναγιώτου για τη δημιουργία νέου κόμματος αποτελεί ένα νέο δεδομένο, το οποίο ακόμη δεν έχει αρχίσει να αποτυπώνεται δημοσκοπικά. Με τα σημερινά δεδομένα, πάντως, ο Παναγιώτου δεν φαίνεται να διαθέτει τη δυναμική που κατέγραψε στις ευρωεκλογές.

Οι 70 και πλέον χιλιάδες ψήφοι και το 20% που εξασφάλισε τότε αποτελούσαν έκπληξη που δεν είχε προβλεφθεί από καμία έρευνα, καθιστώντας το αποτέλεσμα μία από τις μεγαλύτερες εκλογικές ανατροπές πανευρωπαϊκά. Οι βουλευτικές εκλογές, ωστόσο, είναι διαφορετικής φύσεως, με πιο συνειδητή ψήφο. Η μέχρι τώρα παρουσία και δράση του στο Ευρωκοινοβούλιο τον έχει «απομυθοποιήσει» σε ένα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος.

Παρά ταύτα, φαίνεται να διατηρεί δυναμική σε μέρος της κοινωνίας, κυρίως σε νεαρότερες ηλικίες που σκέφτονται διαφορετικά από τους μεγαλύτερους ψηφοφόρους. Αν είχε ήδη εφαρμοστεί η ψήφος στα 17, πιθανόν αυτό να λειτουργούσε υπέρ του. Ήδη έχει ξεκινήσει την εκστρατεία του, δομώντας το αφήγημά του γύρω από την εφαρμογή της Άμεσης Δημοκρατίας μέσω τεχνολογίας.

Η είσοδος του Φειδία Παναγιώτου στη Βουλή, ανεξάρτητα από το ποσοστό που θα εξασφαλίσει, δημιουργεί πίεση προς το υπόλοιπο κομματικό σύστημα, από το οποίο θα αντλήσει ψηφοφόρους – κυρίως νεαρών ηλικιών, ανέντακτους κομματικά και λιγότερο πολιτικά δραστήριους. Θα συγκεντρώσει μέρος της ψήφου αντίδρασης ή διαμαρτυρίας και πιθανόν να αποκόψει ψήφους που σε άλλη περίπτωση θα πήγαιναν στο ΕΛΑΜ ή στο Άλμα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη.

Η είσοδός του θα αυξήσει τον αριθμό κοινοβουλευτικών κομμάτων, ενώ ο τρόπος που έχει λειτουργήσει πολιτικά έως τώρα δεν ευνοεί τη συνεργασία με άλλα κόμματα – ένα στοιχείο που εντείνει τον πονοκέφαλο του πολιτικού συστήματος.

Στην εξίσωση μπαίνει πλέον και το «Σήκου Πάνου» του Χριστόφορου Τορναρίτη. Αν και δεν φαίνεται να έχει την ίδια προοπτική με τον Φειδία Παναγιώτου, αποτελεί μια πολιτική πρόταση από ένα πρόσωπο που καταφέρνει να συγκεντρώνει την προσοχή και να προσελκύει μέρος της ψήφου αντίδρασης. Διαθέτει την οικονομική δυνατότητα να κάνει προεκλογική εκστρατεία και την ικανότητα να αυτοπροβάλλεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνεργάστηκε στενά με τον Φειδία Παναγιώτου στις ευρωεκλογές και, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, συνέβαλε καθοριστικά στην επιτυχία του, αν και θεωρεί ότι ο ευρωβουλευτής αγνόησε τη συνεισφορά του. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το «Σήκω Πάνου» έχει τις δικές του πιθανότητες να μπει στη Βουλή, προσθέτοντας νέα πίεση στο πολιτικό σύστημα.

Το Άλμα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη

Το κίνημα Άλμα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη παραμένει μεγάλο ερωτηματικό ως προς την τελική του επίδραση στην κάλπη. Ο ίδιος απολαμβάνει υψηλά ποσοστά δημοφιλίας, τα οποία διατηρεί από την εποχή που βρισκόταν στη θέση του γενικού ελεγκτή. Η ανακοίνωση δημιουργίας κινήματος συνοδεύτηκε από αρχική δυναμική και στήριξη μέρους της κοινωνίας, που στο πρόσωπό του βλέπει κάποιον ικανό να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Ωστόσο, δεν λείπουν και οι προσωπικές αντιπάθειες. Η πρώτη του παρουσίαση συνοδεύτηκε από κριτική για ορισμένα πρόσωπα του επιτελείου του, ενώ πρόσφατα ξέσπασε κρίση με αποχωρήσεις στελεχών, όπως των Ανδρέα Χασαπόπουλου, Αβραάμ Θεμιστοκλέους και Ανδρέα Σεραφείμ.

Φημολογούνται νέες αποχωρήσεις, ενώ η τελευταία συγκέντρωση στη Λευκωσία είχε αρκετή προσέλευση και συνοδεύτηκε από τις πρώτες ανακοινώσεις υποψηφίων. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν το Άλμα να κινείται σταθερά πάνω από 10%, ποσοστό που σημαίνει άνετη είσοδο στη Βουλή και ενδεχομένως ρόλο ρυθμιστή.

Ωστόσο, η ψήφος προς το Άλμα φαίνεται «χαλαρή», όχι σταθεροποιημένη. Ορισμένοι θεωρούν ότι η δυναμική του θα μειωθεί λόγω εσωτερικών ζητημάτων, ενώ άλλοι προβλέπουν σταθεροποίηση και πιθανή ενίσχυση, ειδικά αν προστεθούν ισχυρές προσωπικότητες στο ψηφοδέλτιο, όπως η Ειρήνη Χαραλαμπίδου – η οποία πάντως δεν έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά της.

Σε κάθε περίπτωση, το Άλμα είναι προσωποπαγές κίνημα, βασισμένο στην προσωπικότητα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Το διάστημα μέχρι τις εκλογές είναι μεγάλο και η κάλπη θα δώσει τις οριστικές απαντήσεις. Το ποσοστό του Άλματος θα έχει ιδιαίτερη σημασία για τον Μιχαηλίδη και την πορεία του προς τις προεδρικές εκλογές του 2028, που φαίνεται να αποτελούν τον κύριο στόχο του.

ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ: Τι θα γείρει την πλάστιγγα

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις καταγράφουν ένα ντέρμπι κορυφής μεταξύ των δύο κομμάτων, με απρόβλεπτη τελικά κατάληξη. Η πρωτιά ίσως να έχει μεγαλύτερη σημασία για την Πινδάρου παρά για την Εζεκία Παπαϊωάννου. Η ηγεσία του ΔΗΣΥ ποντάρει στην πρώτη θέση για να στηρίξει το αφήγημα του νικητή σε ένα ιδιαίτερα ρευστό και εχθρικό για τα παραδοσιακά κόμματα πολιτικό σκηνικό.

Στον αντίποδα, η ηγεσία του ΑΚΕΛ επικεντρώνει το αφήγημά της στην αύξηση των ποσοστών σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2021. Πρακτικά, ο στόχος της αύξησης μπορεί να αποδειχθεί δυσκολότερος από τον στόχο της πρωτιάς. Στην Εζεκία Παπαϊωάννου γνωρίζουν ότι με άνοδο των ποσοστών τίθενται αυτομάτως και σοβαρές αξιώσεις για την πρώτη θέση, καθώς το μεγάλο στοίχημα και για τα δύο κόμματα είναι η συγκράτηση των δυνάμεών τους.

Τα δύο μεγάλα κόμματα, για πρώτη φορά στην ιστορία τους, βρίσκονται αντιμέτωπα με το ενδεχόμενο να καταγράψουν ποσοστά ακόμη και κάτω από το 20%. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η πρωτιά ίσως να απωλέσει μέρος της αξίας της. Ωστόσο, θα έχει σημασία για τις δυναμικές εντός της νέας Βουλής, αφού η συρρίκνωση των δύο μεγάλων δημιουργεί αυτόματα ροές προς άλλες κατευθύνσεις.

Ο ΔΗΣΥ παρουσιάζει εξαιρετικά χαμηλή συσπείρωση για την παρούσα περίοδο και εστιάζει στην ανάκαμψή της, κάτι που, αν επιτευχθεί, θα ανεβάσει και το συνολικό ποσοστό του. Καθοριστικό ρόλο θα έχουν η δουλειά των υποψηφίων σε κάθε επαρχία και οι προσωπικοί τους σταυροί.

Στην αντίθετη πλευρά, η συσπείρωση του ΑΚΕΛ εμφανίζεται ιδιαίτερα υψηλή για τη δεδομένη συγκυρία, ενώ η ψήφος προς το κόμμα δείχνει σε μεγάλο βαθμό εδραιωμένη. Γι’ αυτό και ο στόχος μετατίθεται στη διεύρυνση της βάσης και την κινητοποίηση αδρανοποιημένων ψηφοφόρων της Αριστεράς — δύσκολος, αλλά όχι ακατόρθωτος στόχος. Καθοριστική θα είναι και η σύνθεση του ψηφοδελτίου. Οι εσωτερικές διαδικασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και εκτιμάται ότι μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου θα ανακοινωθεί το ψηφοδέλτιο. Μέχρι στιγμής δεν έχει διαρρεύσει όνομα-έκπληξη, ενώ ανοιχτό παραμένει το ζήτημα της Ειρήνης Χαραλαμπίδου. Δυσαρέσκεια καταγράφεται και από τον Κώστα Κώστα στη Λεμεσό.

ΕΛΑΜ και ΔΗΚΟ μεγάλα ερωτηματικά  της κάλπης

Δύο από τα μεγάλα ερωτηματικά της κάλπης του Μαΐου είναι το ΕΛΑΜ και το ΔΗΚΟ – για διαφορετικούς λόγους το καθένα. Το κόμμα της κυπριακής ακροδεξιάς φαίνεται να εμφανίζει σημαντική δυναμική, τροφοδοτούμενη από τις διαρροές του ΔΗΣΥ και τα εσωκομματικά ζητήματα της παραδοσιακής δεξιάς, με αποτέλεσμα να προβάλλει ως τρίτη δύναμη. Το ζητούμενο είναι αν η δυναμική αυτή θα αποτυπωθεί στην κάλπη ή αν μια άνοδος της συσπείρωσης του ΔΗΣΥ θα την αποδυναμώσει. Καθοριστικός θα είναι επίσης ο αντίκτυπος των νέων σχηματισμών – του Φειδία Παναγιώτου, του Χριστόφορου Τορναρίτη και του Οδυσσέα Μιχαηλίδη – πάνω στο εκλογικό ακροατήριο του ΕΛΑΜ.

Υπάρχει και για ορισμένους το σενάριο περαιτέρω εκτόξευσης του ΕΛΑΜ, ακόμη και κοντά στο 20%, που θα ανέτρεπε πλήρως το σκηνικό. Ήδη παρατηρούνται ενδείξεις «συστημικοποίησης» και τριβές μεταξύ παλαιών και νεοφερμένων στελεχών, με χαρακτηριστική την παραίτηση του Βαγγέλη Τσαγγαρίδη από την επαρχιακή Λεμεσού. Το αν αυτό θα έχει εκλογικό αντίκτυπο μένει να φανεί.

Στο ΔΗΚΟ επικρατεί έντονη ανησυχία, καθώς όλες οι μέχρι τώρα μετρήσεις δείχνουν ποσοστό στη ζώνη του μονοψήφιου. Ο Νικόλας Παπαδόπουλος χειρίζεται προσωπικά το θέμα των υποψηφιοτήτων – «χτύπησε» ακόμη και την Ειρήνη Χαραλαμπίδου για ένταξη στο ψηφοδέλτιο – και πέτυχε την ένταξη του Ανδρέα Αποστόλου ως αριστίνδην. Στο εσωτερικό, επανέρχεται συχνά η συζήτηση για τις σχέσεις με την κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη και τον αντίκτυπό τους στο κόμμα, ενώ δεν λείπουν γκρίνιες για τον τρόπο λειτουργίας των συλλογικών οργάνων και την ενημέρωση εκ μέρους της ηγεσίας.

Το αφήγημα που προβάλλει η ηγεσία εστιάζει στο δίλημμα «πολιτική σοβαρότητα ή λαϊκισμός», με στόχο αφενός τη συγκράτηση διαρροών προς το Άλμα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη και αφετέρου την ανάσχεση της δυναμικής του ΕΛΑΜ. Το ποσοστό και ο αριθμός εδρών του ΔΗΚΟ έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ισορροπίες και τις πιθανές συμμαχίες στη νέα Βουλή. Θα «βγαίνουν τα κουκιά» για συνεργασία με τον ΔΗΣΥ στην εκλογή Προέδρου της Βουλής ή σε κρίσιμες ψηφοφορίες νομοσχεδίων;

Βουλή πόσων κομμάτων;

Κρίσιμο ζητούμενο των βουλευτικών εκλογών είναι ο αριθμός των κομμάτων που θα μπουν στη Βουλή. Η εμφάνιση νέων σχηματισμών — όπως το Άλμα, η Άμεση Δημοκρατία και το «Σήκω Πάνου» — ασκεί πρόσθετη πίεση στα μικρότερα κόμματα που σήμερα διαθέτουν κοινοβουλευτική παρουσία και, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις, θα δώσουν σκληρή μάχη για να την διατηρήσουν.

ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ και Οικολόγοι παλεύουν για ισχυρά ψηφοδέλτια και προσπαθούν, κόντρα σε αντίξοες συνθήκες, να διασφαλίσουν έδρα. Καθένα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, όμως για όλα η αναμέτρηση είναι πρωτίστως μάχη επιβίωσης. Οι μετρήσεις μέχρι τώρα δεν είναι ευνοϊκές, αλλά στο παρελθόν οι προβλέψεις διαψεύστηκαν ουκ ολίγες φορές. Έτσι, στη νέα Βουλή μπορεί να δούμε είτε και τα τρία κόμματα, είτε ένα ή δύο, είτε και κανένα.

Στην εξίσωση μπαίνουν και εξωκοινοβουλευτικοί σχηματισμοί, με πρώτο το Βολτ το οποίο δείχνει ικανό να πάρει ένα αξιόλογο ποσοστό που θα του επιτρέπει είσοδο στη Βουλή. Απ’ εκεί και πέρα υπάρχουν και άλλοι σχηματισμοί που επηρεάζουν τις ισορροπίες, όπως το ΚΕΚΚ — το κόμμα των κυνηγών που έφτασε πολύ κοντά στην είσοδο το 2021 — αλλά και νεοφανείς προσπάθειες, όπως η «Δημοκρατική Αλλαγή» του Χρίστου Κληρίδη ή ο σχηματισμός του Ανδρέα Θεμιστοκλέους.

Ο τελικός αριθμός κομμάτων στη Βουλή θα καθορίσει την κατανομή των εδρών κομματικό σχηματισμό, των αριθμών των βουλευτών που θα πάρει το καθέμα και, κατ’ επέκταση, τις ισορροπίες και τις συμμαχίες που θα είναι εφικτές εντός και εκτός Κοινοβουλίου.

Στο όλο σκηνικό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ακόμη τρεις παράγοντες:

>Πρώτον η μείωση των εδρών της Λευκωσίας και κατ’ επέκταση η αύξηση των εδρών της Πάφου.

>Δεύτερον, το νέο εκλογικό μέτρο στην βάση του νέων δεδομένων σε σχέση με τον αριθμό των εδρών σε Λευκωσία και Πάφο που θα επηρεάσει όλη τη διαδικασία της κατανομής εδρών και

>Τρίτον, το γεγονός ότι στην τελευταία φάση της κατανομής, δηλαδή την γ΄ κατανομή εδρών, μπορεί να έχουμε για πρώτη φορά μέχρι και πέντε κόμματα. Στην γ΄κατανομή μετέχουν μόνο κόμματα που εξασφαλίζουν ποσοστό ίσο και άνω του 7,2%.