Το νησί Ορμούζ είναι ένας εκπληκτικός τόπος στον Περσικό Κόλπο, οκτώ μόνο χιλιόμετρα από τις ιρανικές ακτές. Το κόκκινο χρώμα των ηφαιστειογενών πετρωμάτων του βάφει τα πάντα. Στο εκπληκτικό αυτό τοπίο προστέθηκε τώρα κι ένα πολύχρωμο χωριό.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο Zav με έδρα την Τεχεράνη συγκροτείται από μια ομάδα νεαρών αρχιτεκτόνων (αντρών και γυναικών) οι οποίοι ψάχνουν την ηθική διάσταση της αρχιτεκτονικής θέτοντας ερωτήματα όπως: «Μπορεί η αρχιτεκτονική να σταματήσει μια περιβαλλοντική καταστροφή;», «Μπορεί η αρχιτεκτονική να αλλάξει τον τρόπο ζωής των κατοίκων;». Στα ερωτήματα αυτά καθώς και άλλα συναφή προσπάθησαν να δώσουν οι ίδιοι απάντηση σχεδιάζοντας, πριν τρία χρόνια, ένα πολιτιστικό κέντρο στο νησί Ορμούζ (Hormuz). Ένα νησί 42 μόνο τετραγωνικών χιλιομέτρων, το οποίο είναι γνωστό για τα κόκκινα πετρώματά του. Ωστόσο η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση της ώχρας οδήγησε στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ενώ η ζωή των κατοίκων εκεί είναι δύσκολη λόγω της έλλειψης γλυκού νερού, του ζεστού κλίματος, της άγονης γης και της απομόνωσης. Για χρόνια, η κύρια απασχόλησή τους περιστρεφόταν γύρω από παράνομη διακίνηση, παντώς είδους, με τις βάρκες τους. Ωστόσο οι παρθένες παραλίες και τα σχεδόν σεληνιακά τοπία θα μπορούσαν να δώσουν στο νησί άλλες προοπτικές, οι οποίες ήδη τα τελευταία χρόνια άρχισαν να διαφαίνονται.
Στην καλλιέργεια των προοπτικών αυτών και την ενδυνάμωση της τοπικής κοινότητας στοχεύει και η επιστράτευση του αρχιτεκτονικού γραφείου Zav από ένα ημι-δημόσιο ίδρυμα. Αρχικά έφτιαξαν ένα πολιτιστικό ίδρυμα, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές μεθόδους και υλικά του τόπου, κι ακολούθησε το πολύχρωμο χωριό Majara (που σημαίνει περιπέτεια). Για να γίνει πραγματικότητα συνεργάστηκαν οι ιδιοκτήτες γης από το γειτονικό λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς, επενδυτές από την πρωτεύουσα Τεχεράνη και οι ντόπιοι ως εταίροι στο έργο. Κι αυτό απαντά εν μέρει στο ερώτημα: «Πώς μπορεί η αρχιτεκτονική να αποκτήσει κοινωνική διάσταση;». Για την κατασκευή του δούλεψαν ντόπιοι οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν σε μια απλή μέθοδο, η οποία βασίζεται στην τοποθέτηση σε κυκλικό σχήμα σακιών γεμάτων με χώμα. Τα σακιά στηρίζονται σε μεταλλικό σκελετό και η υγρασία και το νερό σταδιακά τα μετατρέπουν σε πέτρα, ενώ το κέλυφος καλύπτεται με μπετόν. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο μειώνεται το κόστος κατασκευής αλλά και οι κάτοικοι γίνονται συμμέτοχοι. Ταυτόχρονα, μπορεί να ξηλωθεί ανά πάσα στιγμή χωρίς να αφήνει κανένα σημάδι στο περιβάλλον. «Είναι βιώσιμο και ανακυκλώσιμο, φτιάχνεται γρήγορα και εύκολα και μπορεί να αναπαραχθεί ξανά και ξανά», εξηγούν οι αρχιτέκτονες οι οποίοι πριν προχωρήσουν στην εφαρμογή πειραματίστηκαν με τη μέθοδο στο στούντιό τους.
Το χωριό καταλαμβάνει μια έκταση πέραν των δέκα χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και φαντάζει λες και φτιάχτηκε με πλαστελίνη. Αποτελείται από ένα πλήθος θολωτών κτηρίων μικρής κλίμακας, πολύ κοντά το ένα στο άλλο, με μικρούς δημόσιους χώρους-διαδρόμους και κηπάκια. Αν και η πολυχρωμία τους μοιάζει περίεργη, για το νησί όπου βρίσκονται το χρώμα κάθε άλλο παρά ξένο στοιχείο είναι. Οι θόλοι δε αποτελούν οικείες δομές. Η οικειότητα που εκπέμπει βοηθά τους κατοίκους να δουν τον τόπο τους με άλλο μάτι. Ταυτόχρονα η αναβάθμιση του τοπίου γεννά περηφάνια. Απομένει να το εκτιμήσουν κι οι τουρίστες, αφού για αυτούς προορίζεται, ώστε οι κάτοικοι να βρουν άλλη ενασχόληση εγκαταλείποντας τις παράνομες δραστηριότητες. Κι αν το πείραμα πετύχει, τότε, ναι, η αρχιτεκτονική ενίοτε μπορεί να αλλάζει τη μοίρα ενός τόπου και των ανθρώπων.
Το έργο διακρίθηκε ήδη με το Χρυσό Βραβείο στο Διεθνές Βραβείο Σχεδιασμού Ταϊπέι 2020. Ο εν λόγω θεσμός θέλει να ενθαρρύνει τον κοινωνικό σχεδιασμό. Τα χρήματα από το βραβείο θα δοθούν στην τοπική κοινότητα. Ένα άλλο ιδιαίτερο έργο των Zav είναι ένα ορφανοτροφείο για κορίτσια στην πόλη Khansar, του οποίου τα μπαλκόνια είναι καλυμμένα με υφάσματα επιτρέποντας έτσι στα κορίτσια να βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο -όχι κτισμένο- χωρίς να φοράνε φερετζέ.
Φιλελεύθερα, 20.12.2020.
