Σοφοκλής Βέργος: «Με τα μάτια του σκύλου», εκδόσεις Ρόδα, 2022.
Ο Σοφοκλής Βέργος έγραψε ένα μυθιστόρημα πολυπρόσωπο, πολυεπίπεδο και πολυεστιακό, που εκτείνεται μέσα στον κυπριακό χωρόχρονο με αισθητική ευελιξία και αρμονία κινήσεων. Το μυθιστόρημα φέρει τίτλο «Με τα μάτια του σκύλου» και είναι το πρώτο έργο του συγγραφέα, ο οποίος όμως θήτευσε προηγουμένως και στη θεατρική γραφή.
Δεν γνωρίζω, ούτε και μπορώ να προδικάσω αν ο Σ.Β. είναι ο συγγραφέας του ενός μυθιστορήματος κι αν στο τέλος θα αποδειχθεί τέτοιος. Όμως το σίγουρο είναι ότι δούλευε μέσα του για χρόνια αυτό το έργο. Η πλοκή, η σύνθεση, οι προεκτάσεις του μύθου αυτό προσυπογράφουν. Η ροή των γεγονότων και των εξελίξεων, στην κύρια αλλά και τις δευτερεύουσες μυθιστορηματικές γραμμές, είναι καταιγιστική, συχνά απρόβλεπτη και εντυπωσιακή. Η αλληλουχία και η εναλλαγή των αφηγηματικών γραμμών διακρίνεται από ευρηματικότητα και φαντασία.
Το πολυσέλιδο έργο του Σ.Β. εμπεριέχει σε αδρές γραμμές στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά και ιχνοστοιχεία νουάρ λογοτεχνίας, κυρίως στις περιγραφές και τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά των κεντρικών του ηρώων. Από αυτό ουδόλως ελλείπουν και οι πολιτικές νύξεις, αλλά και οι κοινωνιολογικές αναφορές. Οι κεντρικοί ήρωες του Σ.Β., κυρίως ο αστυνόμος Μάνος Καστέλος, η υπαστυνόμος Σιμώνη όπως και ο ζωγράφος Ίκαρος Μαχαιράς, έχουν νουάρ αλλά και υπερρεαλιστικά στοιχεία στις προσωπικότητες τους. Οι δευτερεύουσες προσωπικότητες όπως ο Γιάννης Τόμσον, η Κοραλία, ο Δομέτιος Μακρής και κυρίως ο ταβερνιάρης Κώστας Μαύρος έχουν πιο καλτ χαρακτηριστικά και ενδεχομένως ελαφρώς υπερτονισμένο το φαντασιακό στοιχείο.
Δεν μπορώ να γνωρίζω από πού αντλεί τις εμπνεύσεις του ο συγγραφέας, αλλά σίγουρα υπάρχουν διάσπαρτα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία στο βιβλίο, κυρίως στην περσόνα του κεντρικού ήρωα. Ο αστυνόμος Καστέλος είναι ένας μποέμ τύπος ιδιαιτέρως καλλιεργημένος, με κλασσική μουσική παιδεία, γνώση των κλασικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας και άλλα συναφή. Την ίδια ώρα, είναι ένας μπον βιβέρ, πότης, καλοφαγάς, γυναικάς, γλεντζές, επιρρεπής σε λογής – λογής μικρές ασυδοσίες, αλλά ταυτόχρονά δεινός κολυμβητής. Γενικά, είναι ένας τύπος πληθωρικός σε όλα.
Ο σκιώδης αντιήρωας του μυθιστορήματος, Πέτρος Αλεξίου, που δεν εμφανίζεται ποτέ ως δρώσα προσωπικότητα μέσα στο βιβλίο, είναι διεφθαρμένος και εγκληματικός ως το μεδούλι. Σπιούνος στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, μετά συνεργάτης των αποικιοκρατών στην Κύπρο και κραταιός οικονομικός παράγοντας στα χρόνια της ανεξαρτησίας. Θα έλεγα ότι ο αντιήρωας του βιβλίου είναι το συλλογικό πρόσωπο τόσων και τόσων «σημαινόντων» προσωπικοτήτων που παρέλασαν κυρίως στα σκοτεινά παρασκήνια της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, αρχικά ως συνεργάτες των Βρεττανών και ύστερα ως εξέχοντες εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης στο νεόδμητο κράτος.
Ο πιο εντυπωσιακός δευτερεύον μύθος μέσα στον κεντρικό μύθο είναι η περιπέτεια του γιατρού Σέργη Καστέλου στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Το ηχόχρωμα της εποχής, η κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα, αποδίδονται με επάρκεια και βαθιά ενσυναίσθηση των ευρύτερων κοσμοϊστορικών γεγονότων. Η συγκεκριμένη αφηγηματική γραμμή θα μπορούσε να αυτονομηθεί σε χωριστό βιβλίο ως νουβέλα. Ωστόσο, καλώς ενσωματώθηκε στο μυθιστόρημα, διότι λειτουργεί πολύ ενισχυτικά και εμπλουτιστικά στο όλο αφήγημα. Ο μύθος αυτός, μέσα στον κεντρικό μύθο, εκτείνεται σε 63 σελίδες επί συνόλου 351 και αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα βασικά ατού του βιβλίου.
Ακόμη ένας επίσης αξιόλογος δευτερεύον μύθος μέσα στο όλο αφήγημα αφορά τον Λουκά τον άσωτο, μέχρι πρότινος αγνοούμενο του 1974, ο οποίος τελικά αποδεικνύεται ότι δεν έπεσε μαχόμενος υπέρ πατρίδος, αλλά δολοφονήθηκε από μπράβους της νύκτας. Αυτός ο μύθος είναι ακόμα πιο άρρηκτα δεμένος με τον κεντρικό μύθο και επίσης αναπαράγει επιτυχώς το κλίμα της εποχής στην οποία αναφέρεται.
Ολοκληρώνοντας αυτή την παρουσίαση, οφείλω να πω ότι έχω να κάμω και κάποιες παρατηρήσεις: α) Ο συνωστισμός τόσων πολλών επιμέρους γεγονότων, συμπεριφορών και περιγραφών, ίσως σε κάποιες περιπτώσεις να γίνεται εκ του περισσού. Ίσως αν έλειπαν κάποια από αυτά τα «επιμέρους», το κεντρικό κείμενο να ανάπνεε καλύτερα, να ήταν πιο απελευθερωμένο και ακόμα πιο γάργαρο. β) Οι περιγραφές του συγγραφέα είναι ενδελεχείς, λεπτομερείς, αναλυτικές, γεμάτες χρώματα, αρώματα, εικόνες και γεύσεις. Ωστόσο, έχω την ταπεινή άποψη ότι κάποτε παρασύρεται από την περιγραφική του δεινότητα και διολισθαίνει σε υπερβολές, καταχρήσεις και εξεζητημένες εκφράσεις. Ευτυχώς όμως, αυτό δεν συμβαίνει συχνά, αλλά σπάνια και σε μεμονωμένες περιπτώσεις.
Όπως και να έχει, το βιβλίο στο σύνολο του, είναι απολαυστικό και άκρως ενδιαφέρον. Η ανάγνωση του προσφέρει τέρψη τόσο από αισθητικής πλευράς όσο και από πλευράς συναρπαστικής ροής γεγονότων τα οποία αφηγείται ο συγγραφέας.
