Θεωρητικά όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, ένα ανθρώπινο δικαίωμα που προστατεύεται από το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το άρθρο 11 του Ευρωπαϊκού Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το άρθρο 19 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ένα δικαίωμα που επεκτείνεται σε διάφορες μορφές έκφρασης, π.χ. γραπτό κείμενο, σκίτσο, ταινία, φωτογραφία που μπορεί να κοινοποιηθούν με οποιονδήποτε τρόπο.
Τα ΜΜΕ βρίσκονται στην καθημερινότητα μας αφού ενημερωνόμαστε καθημερινά από αυτά. Αναρτούνται διάφορες πληροφορίες που ποικίλουν σε θέμα και σοβαρότητα (για τον καιρό, τη μόδα, πολιτικές εξελίξεις, πολέμους, κουτσομπολιό κ.ά.).
Η δημοσιοποίηση «ειδήσεων» στα ΜΜΕ και στους χώρους κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να προηγείται διασταύρωση των πληροφοριών αποτελεί λανθασμένη τακτική. Με δεδομένο ότι τα ΜΜΕ δεν είναι κατευθυνόμενα (τουλάχιστον όλα) ο κόσμος πρέπει να ψάχνεται περισσότερο, να ρωτά, να προβληματίζεται, να αμφισβητεί πηγές πληροφοριών πριν γίνουν πιστευτές. Μέσω του διαδικτύου (Internet) ο κάθε πολίτης μπορεί να ψάξει την πληροφορία, να εκτεθεί και στις δύο πλευρές του νομίσματος. Με τη χρήση του διαδικτύου ο πονηρεμένος πολίτης διερευνά την πληροφορία και συγκρίνει τις ειδήσεις μεταξύ τους.
Το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης δεν είναι απόλυτο, αλλά υπόκειται σε περιορισμούς, όρους και προϋποθέσεις. Όταν οι ιδέες που εκφράζονται έχουν ρατσιστικό περιεχόμενο ή οδηγούν σε μίσος ή/και διακρίσεις επιβάλλονται κυρώσεις (άρθρο 17 Σύμβασης). Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία δίδει επιπρόσθετη προστασία στους δημοσιογράφους, υπάρχει η ελευθερία του τύπου (freedom of the press) που είναι απαραίτητη σε κάθε δημοκρατική κοινωνία.
Αν εξαιρέσουμε τα θέματα εθνικής και δημόσιας ασφάλειας, εδαφικής ακεραιότητας, πρόληψης του εγκλήματος, προάσπισης της τάξης, εμπιστευτικών πληροφοριών και διασφάλισης του κύρους και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας όλα τα άλλα θέματα εμπίπτουν στο δικαίωμα ελευθερίας του λόγου.
Η ελευθερία του τύπου δίδει στους πολίτες την δυνατότητα να διαμορφώσουν απόψεις αναφορικά με τις ενέργειες των πολιτικών ηγετών, επιβάλλεται διαφάνεια στα δημόσια πρόσωπα ακόμα και για τα πτυχία τους. Και τα δημόσια πρόσωπα με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να λογοδοτήσουν, έτσι δημιουργείται μια δημόσια συζήτηση με τη συμμετοχή όλων.
Όμως, όταν η ελευθερία της έκφρασης του Τύπου παραβιάζεται (μερικές φορές σκόπιμα), επηρεάζονται ταυτόχρονα και οι πολίτες οι οποίοι έχουν δικαίωμα στη ΣΩΣΤΗ πληροφόρηση. Κάποιοι (δυστυχώς και επαγγελματίες) έχουν καταντήσει ειδικοί στο να διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις με μόνο στόχο να παρασύρουν την κοινή γνώμη. Το να αποδίδονται σε κάποιον πράξεις ή παραλείψεις χωρίς στοιχεία, χωρίς τεκμηρίωση και χωρίς να έχει ο αναγνώστης τη δυνατότητα να ελέγξει αποτελεί κακοήθεια και παλιανθρωπιά. Σίγουρα ο επηρεαζόμενος μπορεί να διαψεύσει, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να γράφεται οτιδήποτε ως γεγονός, και ας αποδείξει ο άλλος ότι δεν είναι «ελέφαντας». Αν δε κάποιος κινηθεί δικαστικά, με τους ρυθμούς της κυπριακής δικαιοσύνης, θα δικαιωθεί περίπου σε μια δεκαετία οπότε η ζημιά θα έχει ήδη γίνει.
Αλλά, άλλο ελευθερία, άλλο ασυδοσία, άλλο άποψη, άλλο σπίλωση και άλλο συνεχές… λιβάνισμα (μας προέκυψε και αυτό – έντονα κομματικοποιημένοι δημοσιογράφοι να λιβανίζουν πρόσωπα στα παραπολιτικά κρυβόμενοι πίσω από ψευδή αρχικά).
Όπως έλεγε ο Ισοκράτης: «Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται, διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας. Διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία».
Ενώ θεμελιακό συστατικό της δημοκρατίας αποτελεί η προστασία της ελευθερίας του λόγου, απαραίτητη όμως προϋπόθεση της οποίας είναι να συνοδεύεται από το σεβασμό στις ελευθερίες και τα δικαιώματα των άλλων, κάθε κατάλυση των οποίων οδηγεί στη συκοφαντία. Η κριτική είναι θεμιτή και καλοδεχούμενη, αλλά η αξία της μηδενίζεται όταν μετατρέπεται σε συκοφαντία ή ύβρη οποιασδήποτε μορφής ή και το αντίθετο σε συνεχές «λιβάνισμα».
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελεί τη βάση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ανθρώπινη αξιοπρέπεια σημαίνει συνείδηση των δικαιωμάτων, της μοναδικότητας, της αξίας του κάθε ανθρώπου, σεβασμός και προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου χωρίς διάκριση λόγω εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, συμμετοχής σε εθνική ή άλλη μειονότητα, φυλής, φύλου, χρώματος, γλώσσας, περιουσίας, θρησκευτικών, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων.
Λογικό οι δημοσιογράφοι να μην υποχρεώνονται να αποκαλύπτουν τις πηγές τους για ευνόητους λόγους. Θεμιτό επίσης να δημοσιεύονται εκφράσεις γνώμης οι οποίες στηρίζονται σε επαρκή στοιχεία προς το δημόσιο συμφέρον. Δικαιούται ο πολίτης να γνωρίζει γεγονότα και στοιχεία δημοσίων προσώπων εφόσον είναι ακριβή. Σε περίπτωση που οι απόψεις αυτές είναι αβάσιμες και δέν στοιχειοθετούνται με επαρκή στοιχεία, τότε θεωρούνται αδικαιολόγητη επέμβαση στο δικαίωμα της προστασίας της υπόληψης του τρίτου προσώπου και δύνανται να επιβληθούν κυρώσεις για την προστασία της υπόληψης του προσβαλλόμενου προσώπου.
Γενικά, προστασία της ελευθερίας του λόγου -θεμελιακό συστατικό της δημοκρατίας- οφείλει να συνοδεύεται από το σεβασμό στις ελευθερίες και τα δικαιώματα των άλλων και προπαντός προϋποθέτει τόλμη και ΕΠΩΝΥΜΙΑ.
