Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση ή διαβάζουμε σε εφημερίδες και περιοδικά προτάσεις ή φράσεις, που περιέχουν τις λέξεις «ανεξαρτήτως» και «ανεξαρτήτου», διατυπωμένες όμως με λανθασμένο τρόπο.
Τέτοιες προτάσεις είναι και οι ακόλουθες:
1) Η ιατρική περίθαλψη πρέπει να παρέχεται σε όλους τους πολίτες δωρεάν ανεξαρτήτου οικονομικής κατάστασης.
2) Η αυριανή στρατιωτική άσκηση θα διεξαχθεί οπωσδήποτε ανεξαρτήτου καιρικών συνθηκών.
Εν πρώτοις, θεωρούμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε ότι η λέξη «ανεξαρτήτως» είναι επίρρημα, που συντάσσεται με γενική. Σημαίνει ό,τι περίπου και το επίρρημα «ασχέτως» ή, διαφορετικά, λέγεται για κάτι που δεν βασίζεται σε οτιδήποτε άλλο. Εκτός από το «ανεξαρτήτως», που είναι λόγιος τύπος επιρρήματος, στη θέση του μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο τύπος της δημοτικής «ανεξάρτητα». Άλλα επιρρήματα που λήγουν σε –ως είναι και τα παρακάτω: ασφαλώς, ακριβώς, αμέσως, συνήθως, ορισμένως, διαρκώς, ιδίως, εντελώς, ευτυχώς και άλλα.
1) Η ιατρική περίθαλψη πρέπει να παρέχεται σε όλους τους πολίτες δωρεάν ανεξαρτήτου οικονομικής κατάστασης.
2) Η αυριανή στρατιωτική άσκηση θα διεξαχθεί οπωσδήποτε ανεξαρτήτου καιρικών συνθηκών.
Εν πρώτοις, θεωρούμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε ότι η λέξη «ανεξαρτήτως» είναι επίρρημα, που συντάσσεται με γενική. Σημαίνει ό,τι περίπου και το επίρρημα «ασχέτως» ή, διαφορετικά, λέγεται για κάτι που δεν βασίζεται σε οτιδήποτε άλλο. Εκτός από το «ανεξαρτήτως», που είναι λόγιος τύπος επιρρήματος, στη θέση του μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο τύπος της δημοτικής «ανεξάρτητα». Άλλα επιρρήματα που λήγουν σε –ως είναι και τα παρακάτω: ασφαλώς, ακριβώς, αμέσως, συνήθως, ορισμένως, διαρκώς, ιδίως, εντελώς, ευτυχώς και άλλα.
Αντιθέτως, η λέξη «ανεξαρτήτου» ή και «ανεξάρτητου», ο πρώτος είναι τύπος της καθαρεύουσας και ο δεύτερος της δημοτικής, είναι επίθετο στη γενική του ενικού.
Με βάση τα πιο πάνω, οι δύο προτάσεις που χρησιμοποιήθηκαν ως παραδείγματα έπρεπε να διατυπωθούν ως εξής, για να θεωρούνται ορθές:
1) Η ιατρική περίθαλψη πρέπει να παρέχεται σε όλους τους πολίτες δωρεάν ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης ( ή… ανεξάρτητα από οικονομική κατάσταση).
2) Η αυριανή στρατιωτική άσκηση θα διεξαχθεί οπωσδήποτε ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών (ή… ανεξάρτητα από καιρικές συνθήκες).
Όπως είπαμε και πιο πάνω, το «ανεξαρτήτου» ή και «ανεξάρτητου» είναι επίθετο και, ως εκ τούτου, δηλώνει μια ιδιότητα του ουσιαστικού, το οποίο συνοδεύει.
1) Η ιατρική περίθαλψη πρέπει να παρέχεται σε όλους τους πολίτες δωρεάν ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης ( ή… ανεξάρτητα από οικονομική κατάσταση).
2) Η αυριανή στρατιωτική άσκηση θα διεξαχθεί οπωσδήποτε ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών (ή… ανεξάρτητα από καιρικές συνθήκες).
Όπως είπαμε και πιο πάνω, το «ανεξαρτήτου» ή και «ανεξάρτητου» είναι επίθετο και, ως εκ τούτου, δηλώνει μια ιδιότητα του ουσιαστικού, το οποίο συνοδεύει.
Λέμε και γράφουμε:
1) Τις προσεχείς μέρες, θα επισκεφτεί την Κύπρο ο αρχηγός του ανεξάρτητου κράτους της Ανδόρας.
2) Ήταν για χρόνια πρόεδρος ενός ανεξάρτητου οργανισμού καταναλωτών.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι τα επίθετα της κοινής νεοελληνικής κατά την κλίση τους διατηρούν τον τόνο τους στη συλλαβή στην οποία τονίζεται η ονομαστική του αρσενικού, ενώ στην καθαρεύουσα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Με βάση τον κανόνα αυτόν, πρέπει να λέμε και να γράφουμε στις διάφορες πτώσεις και για τα τρία γένη τα εξής:
1) Τις προσεχείς μέρες, θα επισκεφτεί την Κύπρο ο αρχηγός του ανεξάρτητου κράτους της Ανδόρας.
2) Ήταν για χρόνια πρόεδρος ενός ανεξάρτητου οργανισμού καταναλωτών.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι τα επίθετα της κοινής νεοελληνικής κατά την κλίση τους διατηρούν τον τόνο τους στη συλλαβή στην οποία τονίζεται η ονομαστική του αρσενικού, ενώ στην καθαρεύουσα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Με βάση τον κανόνα αυτόν, πρέπει να λέμε και να γράφουμε στις διάφορες πτώσεις και για τα τρία γένη τα εξής:
Ονομ. ενικού: Ο ανεξάρτητος, η ανεξάρτητη, το ανεξάρτητο –γεν. ενικού: του ανεξάρτητου, της ανεξάρτητης, του ανεξάρτητου –αιτ. ενικού: τον ανεξάρτητο, την ανεξάρτητη, το ανεξάρτητο – ονομ. πληθυντικού: οι ανεξάρτητοι, οι ανεξάρτητες, τα ανεξάρτητα – γεν. πληθυντικού: των ανεξάρτητων, των ανεξάρτητων, των ανεξάρτητων –αιτ. πληθυντικού: Τους ανεξάρτητους, τις ανεξάρτητες, τα ανεξάρτητα.
Βέβαια, οι εξαιρέσεις δεν λείπουν από κανέναν σχεδόν κανόνα της ελληνικής γλώσσας και, ασφαλώς, ούτε και σε σχέση με τον πιο πάνω. Έτσι, υπάρχουν επίθετα που στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα, μολονότι στην ονομαστική ενικού έχουν τον τόνο στην παραλήγουσα. Τέτοια επίθετα είναι όσα λήγουν σε –ώδης, -ώδης, -ώδες,α όπως: Ο θυελλώδης, η θυελλώδης, το θυελλώδες – ο ελώδης, η ελώδης, το ελώδες – ο θορυβώδης, η θορυβώδης, το θορυβώδες – ο δηλητηριώδης, η δηλητηριώδης, το δηλητηριώδες και άλλα. Όπως είπαμε πιο πάνω, τα επίθετα αυτά στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα, όπως φαίνεται πιο κάτω: ο θυελλώδης άνεμος – των θυελλωδών ( όχι: θυελλώδων) ανέμων, η θυελλώδης καταιγίδα – των θυελλωδών (όχι: θυελλώδων) καταιγίδων, το θυελλώδες αίσθημα – των θυελλωδών ( όχι: θυελλώδων) αισθημάτων. Τα επίθετα αυτά ανήκουν στην κατηγορία των τριγενών και δικατάληκτων επιθέτων. Ονομάζονται τριγενή, επειδή έχουν τρία γένη, το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο, και δικατάληκτα, επειδή το επίθετο αρσενικού και το επίθετο θηλυκού γένους κλίνονται κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ήτοι τα δύο γένη έχουν τις ίδιες καταλήξεις.
Όπως φάνηκε από τα πιο πάνω, η κατάκτηση της Ελληνικής δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτείται συνεχής μελέτη και τριβή μαζί της, διαφορετικά τα γλωσσικά λάθη θα συνεχίσουν να παρελαύνουν χωρίς διακοπή.
*Φιλόλογος
