Η εκλογή του Φειδία Παναγιώτου στο. Ευρωκοινοβούλιο, με όλα τα παρελκόμενα της, δεν συνιστά κάποιο τυχαίο ή μεμονωμένο φαινόμενο ή κάποια απόκλιση από την πολιτική πεπατημένη της κυπριακής κοινωνίας. Αντίθετα, αποτελεί την πιο πρόσφατη και ίσως πιο ουσιαστική αντανάκλαση μιας σταδιακής πλην βαθιάς μετατόπισης στην πολιτική κουλτούρα της Κύπρου. Δεν προέκυψε από το πουθενά. Είναι προϊόν και παρενέργεια του ίδιου του κομματικού μας συστήματος.
Με άλλα λόγια, με τον ίδιο τρόπο, με τον οποίον μεγάλη μερίδα του κυπριακού λαού επικύρωνε για δεκαετίες κομματικές / κομματογενείς επιλογές, με κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα πέραν της κομματικής τους προβολής και επικύρωσης, άρχισε πλέον να επικυρώνει άτομα με μοναδικό γνώμονα την προβολή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Εν ολίγοις, αυτό το μοτίβο δεν έχει αλλάξει. Απλώς μεταφέρθηκε αλλού: εκεί όπου χτίζεται απήχηση χωρίς πρόγραμμα, κοινό χωρίς θέσεις, και εικόνα χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αρχίσει να υποκαθιστούν σταδιακά και βαθμιαία τον ρόλο των παραδοσιακών κομμάτων, κυρίως μεταξύ των νεότερων, αλλά όχι μόνο, γενεών. Όχι επειδή προσφέρουν εναλλακτικό πολιτικό λόγο, αλλά επειδή προσφέρουν εναλλακτικό τρόπο ταύτισης.
Ο Φειδίας Παναγιώτου, ούτε λίγο ούτε πολύ, κεφαλαιοποίησε ακριβώς την πλήρη απαξίωση της παραδοσιακής πολιτικής, την έλλειψη πολιτικού αλφαβητισμού και την επικράτηση της εικόνας έναντι της ουσίας. Δεν είναι απλώς «άπειρος». Είναι το προϊόν μιας κοινωνίας που πλέον δεν αναζητά θέσεις, αλλά πρόσωπα· όχι προτάσεις, αλλά προβολή.
Η πολιτική μετατρέπεται σ’ ένα ακόμη πεδίο θεάματος. Η σοβαρότητα μοιάζει βαρετή, η γνώση δυσπρόσιτη, η προετοιμασία περιττή. Έτσι, η δημόσια συζήτηση ευτελίζεται, τα κριτήρια επιλογής εκφυλίζονται, και η πολιτική σκηνή αποκτά ρόλους που δεν της αναλογούν και τους οποίους δεν μπορεί καν να υπηρετήσει.
Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, δεν είναι η παρουσία του Φειδία στη Ευρωβουλή. Είναι το γεγονός ότι πολλοί νέοι και όχι μόνο, αισθάνονται αυτός τους εκπροσωπεί καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Αυτό από μόνο του είναι πολιτικό καμπανάκι. Και η απάντηση δεν μπορεί να είναι ειρωνεία ή απαξίωση, αλλά αυτοκριτική.
Ο Φειδίας Παναγιώτου δεν εξελέγη παρά τη λειτουργία του συστήματος. Εξελέγη λόγω της λειτουργίας του. Είναι με λίγα λόγια το αποτέλεσμα μιας κοινωνίας που έμαθε να ψηφίζει τηλεοπτικά/ διαδικτυακά, να αξιολογεί επιφανειακά και να απαξιώνει θεσμούς, ενώ ταυτόχρονα αναζητά κάτι «διαφορετικό», ακόμη κι αν αυτό σημαίνει το απόλυτο κενό.
Αν κάτι πρέπει να μας ανησυχεί, δεν είναι ο Φειδίας. Είναι το ότι ίσως έπεται συνέχεια, σε συνάρτηση με τις αλυσιδωτές και πολυεπίπεδος επιδράσεις και συνέπειες, μεταξύ άλλων:
Την υποβάθμιση του δημοσίου διαλόγου. Με απλά λόγια, ο δημόσιος λόγος κινείται πλέον στο επίπεδο των βίντεο TikTok. Η πολιτική σκέψη εκλείπει και αντικαθίσταται από στιγμιαία viral αποσπάσματα. Η κοινωνία δεν συζητά πολιτικές – παρακολουθεί χαρακτήρες.
Η Νομιμοποίηση της ανεπάρκειας. Δηλαδή η πολιτική ανεπάρκεια παρουσιάζεται ως αυθεντικότητα και κατ’ επέκταση ως πλεονέκτημα. Όταν κάποιος δεν έχει ξεκάθαρες θέσεις, δεν θεωρείται ελλιπής – θεωρείται «ακομμάτιστος» ή «νέος άνθρωπος». Έτσι, το χαμηλό επίπεδο γίνεται/παραφράζεται ο κανονικότητα.
Την κρίση στους θεσμούς. Με άλλα λόγια η ποιότητα της Βουλής, της ευρωβουλής και οποιοσδήποτε άλλου θεσμικού πλαισίου, η σοβαρότητα των αποφάσεων και η θεσμική λειτουργία πλήττονται άμεσα όταν εκλέγονται πρόσωπα χωρίς πολιτική εμπειρία, θέσεις ή ενδιαφέρον για θεσμική συμμετοχή. Οι θεσμοί απαξιώνονται ακόμα περισσότερο.
Την απομάκρυνση των σκεπτόμενων πολιτών. Απλούστατα, όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν στην πολιτική ως εργαλείο αλλαγής, απογοητεύονται. Όταν η ψήφος κατευθύνεται από τα trends, η συμμετοχή των πολιτικά συνειδητοποιημένων μειώνεται. Η δημοκρατία χάνει την ποιότητα και ουσία της.
Εν κατακλείδι, δε είναι θέμα προσώπου. Ο Φειδίας Παναγιώτου είναι περισσότερο σύμπτωμα παρά αίτιο. Η ευθύνη δεν είναι ατομική – είναι συλλογική. Όσο συνεχίζουμε να βλέπουμε την πολιτική σαν reality show και όχι ως χώρο διαμόρφωσης προτάσεων, κοινωνικών προοπτικών και ευθύνης, τόσο θα ενισχύουμε παρόμοια φαινόμενα.