Πολλά επαγγέλματα απειλούνται λόγω τεχνητής νοημοσύνης/ΤΝ. Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) 1 στις 4 θέσεις εργασίας είναι «εν κινδύνω».
Άραγε θα υπάρξει ανθρώπινη ικανότητα που δεν έχει ένας αλγόριθμος ΤΝ; Ναι! Την κατέχουν οι δημιουργικοί, σκεπτόμενοι, ικανοί να παράγουν νέες ιδέες. Αυτοί θα ξεχωρίσουν. Κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση, όταν οι μηχανές μαζικής παραγωγής αντικατέστησαν πολλά εργατικά χέρια. Ωστόσο οι εργάτες άρχισαν να μετεκπαιδεύονται στις μηχανές, να στήνουν αυτόνομες μονάδες για εξειδικευμένες εργασίας (υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι κ.ά.). Έτσι, αυξήθηκε η παγκόσμια παραγωγή και επήλθε νέα ισορροπία.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια γιγαντιαία επανάσταση. Η ΤΝ σίγουρα είναι ωφέλιμη σε όσους επαγγελματίες θέλουν άμεσες και ακριβείς μετρήσεις, τάξη σε αταξινόμητα. Ο Μπιλ Γκέιτς προσδιορίζει τρεις επαγγελματικούς τομείς που θα επιβιώσουν από τη ΤΝ. Ακόμη ιατροί και νομικοί κινδυνεύουν, επίσης. Τα διοικητικά είναι εκτεθειμένα, το μάρκετινγκ και η διαχείριση κινδύνων αυτοματοποιούνται.
Θα αποδείξω ότι η κρίση θα μετριασθεί. Η ραγδαία ανάπτυξη του αυτοματισμού μπορεί να «κάψει» σημερινές δεξιότητες του εργαζόμενου; Βέβαια! Εξαιρούνται αυτοί που μαθαίνουν, προσαρμόζονται και καθιστούν τη ΤΝ υπηρέτη τους αντί αφεντικό!
Ένας επαγγελματίας π.χ. γιατρός, δεν κινδυνεύει αν είναι Σύγχρονος Επαγγελματίας π.χ. χρησιμοποιώντας τη μαθηματική επεξεργασία μακροχρόνιων μικροβιολογικών αναλύσεων ασθενούς να διαγνώσει με ακρίβεια από τι κινδυνεύει, άμεσα ή μελλοντικά. Ούτε θα κινδυνεύουν επαγγέλματα ειδικών, σχετικά με την εποπτεία και τον έλεγχο, τη συλλογική διοίκηση (μέλη Συμβουλίων ή Ομάδων), όσα καινοτομούν και βρίσκονται μπροστά, με την επιστήμη, όσα δημιουργούν (τέχνες, συγγραφή) με φαντασία. Μπορεί η ΤΝ να γράψει ποίημα; Ναι, μα χωρίς συναίσθημα, ψυχή. Πασκίζουν τώρα να φτιάξουν με ΤΝ έργο που θα μπορούσε τάχα να έγραφε ο Μολιέρος. Παραμύθιασμα για αφελείς!
Ορθά προβλέπει ο Γκέιτς ότι θα σωθούν επαγγέλματα που αφορούν προγραμματισμό, ανάπτυξη λογισμικού και στρατηγικό τομέα, όπως οι επικοινωνίες, η υγεία, η ασφάλεια. Όσο προηγμένη κι αν είναι η ΤΝ – ακόμα κι αν γράφει κώδικες – θα χρειάζεται πάντα την εξειδικευμένη ανθρώπινη εποπτεία ώστε να αναπτύσσεται σωστά. Διότι ένας προγραμματιστής δεν δημιουργεί μόνο ψηφιακά εργαλεία, αλλά αναπροσαρμόζει ή διορθώνει και καθοδηγεί τους αλγόριθμους προς τον στόχο, που συχνά είναι μετακινούμενος, λόγω αλλαγής συνθηκών. Ούτε η ΤΝ μπορεί να περιλάβει ηθικές αξίες ή να ανιχνεύει παραβάσεις των νόμων, παραπλανήσεις, προκαταλήψεις.
Οι εργοδότες; Μόνο οι 3 στους 10 εργαζόμενους ερωτώνται από τους εργοδότες για τρόπους εργασίας με ΤΝ. Θα έλεγα ότι όσοι προληπτικά θα πειραματίζονται ορθά με τη χρήση της ΤΝ σε νέες δεξιότητες, θα αντέχουν. Σήμερα 15 στους 20 εργαζόμενους πιστεύουν ότι η ΤΝ θα δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες από όσες θα αφαιρεί.
Σώζονται κι επαγγέλματα της βιολογίας – όχι μόνο γιατί αυξάνουν οι πανδημίες. Η πρόοδος στη βιοτεχνολογία, στην έρευνα σε γονίδια και στην εξατομικευμένη ιατρική, προωθούν την πρόληψη και θεραπεία ασθενειών, διανοίγουν προοπτικές. Οι βιολόγοι και οι βιοτεχνολόγοι έχουν ασυναγώνιστη γνώση, αναγκαία στη διαχείριση των κρίσεων στον τομέα της υγείας, όσο και στον σχεδιασμό εξατομικευμένων λύσεων. Οι αλγόριθμοι της ΤΝ δεν θα μπορούν να παράγουν τέτοιες καινοτόμες δυνατότητες.
Θα επιβιώσουν και επαγγέλματα του ενεργειακού τομέα. Οι Κύπριοι και οι Ελλαδίτες ευνοούνται λόγω φυσικού αερίου, εμπειριών. Ας στραφούν και στην πράσινη μετάβαση: δέσμευση άνθρακα, πράσινο υδρογόνο για την κλιματική «κρίση» – νέες ευκαιρίες με ΤΝ.
Συμπέρασμα: Η ΤΝ βελτιστοποιεί πολλές διεργασίες, όμως δεν υποκαθιστά την ευφάνταστη δημιουργικότητα και την ανθρώπινη κρίση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων βιωσιμότητας. Η ασφαλής κίνηση είναι ο μετασχηματισμός καθηκόντων, αντί της υποκατάστασής τους. Απέναντι στον κίνδυνο λόγω αυτοματοποίησης, ας ετοιμαστούμε για προσαρμογή μέσω μετεκπαίδευσης για δεξιότητες σε τεχνολογία ΤΝ. Οι φορείς: ΚΕΒΕ, ΟΕΒ, Τράπεζες, Τμήματα κ.ά., ας καθοδηγούν το προσωπικό σε ανάπτυξη στοχευμένων ικανοτήτων και προστιθέμενης αξίας. Ας μην αργούν. Επείγει.
*Οικονομολόγος, μαθηματικός, πρ. πρόεδρος Ακαδημίας Επιστημών Κύπρου
