Διαχείριση όζων του θυρεοειδούς

Τι είναι οι όζοι του θυρεοειδούς;

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελεί ένα μικρό αλλά πολύ σημαντικό όργανο που βρίσκεται στην κάτω περιοχή του τραχήλου (λαιμού). Ο θυρεοειδής παράγει ορμόνες (π.χ. θυροξίνη) οι οποίες είναι σημαντικές για τη ρύθμιση πολλαπλών λειτουργιών του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένου και του μεταβολισμού. Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι στερεά ή, μερικές φορές, υγρά (κυστικά) φουσκώματα (ογκίδια) που παρατηρούνται μέσα στον θυρεοειδή. Οι όζοι είναι, συνήθως, αδρανείς, αλλά σε μερικές περιπτώσεις συνδέονται με την αύξηση της παραγωγής των ορμονών του θυρεοειδούς, γνωστή ως  υπερθυρεοειδισμός. 

Πόσο συχνό εύρημα είναι οι όζοι του θυρεοειδούς;

Οι όζοι του θυρεοειδούς αποτελούν συχνό εύρημα με ένα ποσοστό 50-70% του γενικού πληθυσμού να έχει όζους. Παρόλο που οι πλειοψηφία των όζων αυτών είναι μικροί σε μέγεθος, ένα ποσοστό της τάξης του 10-20% των ασθενών έχει όζους που ξεπερνούν σε μέγεθος το 1 εκ. (εκατοστόμετρο).

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Η συχνότητα των όζων του θυρεοειδούς αυξάνει με την ηλικία. Επίσης οι όζοι είναι πιο συχνοί στις γυναίκες, αν και οι όζοι στους άντρες είναι πιο πιθανόν να υποδηλώνουν καρκίνο του θυρεοειδούς. Επιπλέον, διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η κατάχρηση αλκοόλης, η ανεπαρκής πρόσληψη ιωδίου στη διατροφή και η έκθεση στην ακτινοβολία αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης όζων. Οι γενετικοί παράγοντες είναι επίσης σημαντικοί, επομένως, αν έχετε ένα ή δύο γονείς με όζους στον θυρεοειδή τότε διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσετε την εν λόγω πάθηση. 

Πώς ξέρω αν έχω όζους του θυρεοειδούς;

Η πραγματικότητα είναι πως στην πλειονότητά τους οι ασθενείς δεν παρουσιάζουν οποιαδήποτε σχετικά συμπτώματα. Συχνά η διάγνωση γίνεται λόγω τυχαίας ανακάλυψης των όζων μέσω κάποιας απεικονιστικής εξέτασης π.χ. Doppler καρωτίδων, αξονικός ή μαγνητικός τομογράφος τραχήλου κ.ο.κ. Στις περιπτώσεις όμως των ασθενών που παρουσιάζουν συμπτώματα το πιο σύνηθες είναι η διόγκωση (φούσκωμα) στην περιοχή του λαιμού. Άλλα πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν τη δυσκολία στην κατάποση ή αναπνοή και δυσφορία στον λαιμό ή αίσθημα πνιγμού. Τέλος, υπάρχει και μια μειοψηφία ασθενών οι οποίοι πάσχουν από όζους που «υπερ-λειτουργούν» με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται υπερθυρεοειδισμός με συμπτώματα όπως απώλεια βάρους, «φτερουγίσματα» στο στήθος, ταχυκαρδίες, τρέμουλο, αίσθηση άγχους, δυσανεξία στη ζέστη κ.ο.κ. 

Ποια η αντιμετώπιση των όζων του θυρεοειδούς;

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει οι όζοι είναι συχνό εύρημα, ωστόσο, μόνο ένα ποσοστό της τάξης του 1-5% των όζων είναι κακοήθεις. Επιπρόσθετα, γνωρίζουμε πως ο καρκίνος του θυρεοειδούς έχει άριστη πρόγνωση με εξαιρετικά υψηλά ποσοστά εικοσαετούς επιβίωσης που φτάνουν το 99% σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αφαίρεση του θυρεοειδούς (θυρεοειδεκτομή). Για τους λόγους αυτούς τα διεθνή πρωτόκολλα διαχείρισης των όζων του θυρεοειδούς έχουν γίνει, με την πάροδο του χρόνου, πιο συντηρητικά. Στόχος είναι να μειώσουμε όσο το δυνατό γίνεται σε ασφαλή πλαίσια τον αριθμό των ατόμων που υποβάλλονται σε βιοψία ή σε χειρουργική επέμβαση.  Το πρώτο βήμα διερεύνησης των όζων αποτελεί το υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς. Βάσει διεθνών πρωτοκόλλων οι όζοι κατατάσσονται σε χαμηλού, μέτριου ή υψηλού βαθμού κινδύνου αναλόγως των εμφανίσεών τους στον υπέρηχο. Έτσι, ανάλογα με την κατηγοριοποίηση αυτή σε συνδυασμό με τις διαστάσεις των όζων μπορούμε να ταυτοποιήσουμε τους όζους που χρήζουν περεταίρω διερεύνησης η οποία γίνεται με παρακέντηση λεπτής βελόνης (γνωστή ως «βιοψία»). Τα αποτελέσματα της παρακέντησης προσδιορίζουν τους ασθενείς που χρήζουν θυρεοειδεκτομής.  

Ποιο το αντικείμενο της πρόσφατα δημοσιευμένης έρευνάς σας που διενεργήθηκε στην Κύπρο; 

Στην έρευνα αυτή συλλέξαμε δεδομένα από πέραν των 600 συνεχόμενων παρακεντήσεων σε περισσότερους από 450 ασθενείς. Οι ασθενείς αυτοί είχαν υποβληθεί σε υπερηχογράφημα θυρεοειδούς-τραχήλου από 3 διαφορετικούς ενδοκρινολόγους (Άγγελο Κυριάκου, Γιώργο Ζαβρό και Μιχάλη Πίκολο) με κατηγοριοποίηση του κινδύνου για καρκίνο, προτού υποβληθούν σε παρακέντηση. Στη συνέχεια συγκρίναμε τα αποτελέσματα του υπερηχογραφήματος με τα αποτελέσματα της παρακέντησης (κυτταρολογία) δίνοντας έμφαση στις διαστάσεις των όζων. Ο σκοπός της έρευνας ήταν να μελετήσουμε κατά πόσο θα ήταν ασφαλής η αύξηση του ορίου των διαστάσεων των όζων που συστήνουμε να υποβάλλονται σε παρακέντηση. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό «European Thyroid Journal» και έτυχαν της στήριξης καταξιωμένων ερευνητών της ιατρικής από την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. 

Ποια τα αποτελέσματα της έρευνάς σας;

Παρατηρήσαμε πως αυξάνοντας το όριο για παρακέντηση σε χαμηλού και μέτριου κινδύνου όζους, έχουμε ως αποτέλεσμα μία σημαντική μείωση στον αριθμό των ενδεικνυόμενων παρακεντήσεων χωρίς να αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος να μας διαφύγουν μεγάλος αριθμός περιστατικών κακοήθειας. Για παράδειγμα, στην κατηγορία όζων χαμηλού κινδύνου, όταν εξετάσαμε την αύξηση του υφιστάμενου ορίου για παρακέντηση από τα 1.5 εκ. στα 2.5 εκ., παρατηρήσαμε πως 152 από τις 325 παρακεντήσεις όζων που έγιναν, δεν θα ήταν απαραίτητες. Από τις 152 παρακεντήσεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν μόνο οι 12 είχαν υψηλού κινδύνου αποτελέσματα στην κυτταρολογία. Παρ ’όλα αυτά δεν ανιχνεύθηκε κανένας καρκίνος ανάμεσα στους πιο πάνω όζους. Σε (ύποπτα) οζίδια υψηλού βαθμού κινδύνου στον υπέρηχο, εξετάσαμε την πιθανότητα αύξησης του υφιστάμενου ορίου όπου συνίσταται παρακέντηση από το 1 εκ. στο 1.5 εκ. Αυτό θα μας επέτρεπε να αποφύγουμε 46 από τις 131 παρακεντήσεις που έγιναν αλλά θα είχε ως αποτέλεσμα τον μη εντοπισμό 15 περιπτώσεων καρκίνου (σε σύνολο 22 όζους που είχαν υποβληθεί σε θυρεοειδεκτομή). Εξ ου και συμπεραίναμε πως το όριο για διεξαγωγή παρακέντησης σε υψηλού κινδύνου όζους πρέπει να παραμείνει στο 1εκ. 

Συνοπτικά

Η αύξηση του ορίου των διαστάσεων των όζων που υποβάλλονται σε παρακέντηση, θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντική μείωση του αριθμού αχρείαστων παρακεντήσεων χωρίς να αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος να μας διαφύγουν κακοήθειες. Βάσει των ευρημάτων μας, οι χαμηλού κινδύνου όζοι που δεν ξεπερνούν τα 2.5 εκ. και οι μέτριου κινδύνου όζοι που δεν ξεπερνούν τα 1.5 εκ. θα μπορούσαν να υποβάλλονται σε παρακολούθηση με υπερηχογράφημα αντί να πρέπει να υποβάλλονται σε παρακέντηση, αλλά αναμένουμε βέβαια να δούμε κατά πόσο τα ευρήματα αυτά θα επιφέρουν αλλαγές στα διεθνές πρωτόκολλα διαχείρισης των όζων του θυρεοειδούς.

* Ο δρ Αγγελος Κυριάκου είναι MBChB, CCT (Endocrinology & Diabetes), FRCP(UK), MA (Clin Ed)

Consultant in Endocrinology & Diabetes

CEDM Centre of Endocrinology, Diabetes & Metabolism.

* Η Σταματίνα Ιωακείμ είναι BSc και φοιτήτρια ιατρικής, University of Milan.