- Ζούμε περισσότερο, καπνίζουμε περισσότερο, αθλούμαστε λιγότερο, δαπανούμε λιγότερα από ό,τι η υπόλοιπη Ε.Ε. για την υγεία μας αλλά κατά 75% δηλώνουμε ότι είμαστε καλά
- Τι αναφέρει το «Προφίλ Υγείας για την Κύπρο 2025» που ετοιμάστηκε από τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το 27% των θανάτων στην Κύπρο αποδίδεται στο κάπνισμα, την ανθυγιεινή διατροφή, την κατανάλωση αλκοόλ και τη χαμηλή σωματική δραστηριότητα. Κύριες αιτίες θανάτου παραμένουν τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος ενώ το 24% των παιδιών 15 ετών είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα. Από την άλλη βεβαίως, το προσδόκιμο ζωής το 2024 ανήλθε στα 83,2 έτη και υπερβαίνει κατά 1,6 έτη τον μέσο όρο της Ε.Ε. Ταυτόχρονα οι Κύπριοι δηλώνουν κατά 75% ότι έχουν καλή υγεία αν και το κράτος δαπανά μόλις το 2% του ΑΕΠ για την πρόληψη και ενώ μόλις το 5% των συνολικών δαπανών υγείας κατευθύνεται στη μακροχρόνια φροντίδα, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Μεγαλύτερη πρόκληση για το σύστημα υγείας της Κύπρου η γήρανση του πληθυσμού άλλα και η αύξηση των χρόνιων ασθενών.
Η υγειονομική εικόνα της Κύπρου, όπως αποτυπώνεται στο Country Health Profile 2025: Cyprus «Προφίλ Υγείας στη χώρα 2025 – Κύπρος», στο πλαίσιο του προγράμματος «State of Health in the EU», καταδεικνύει σημαντικές βελτιώσεις στη χρηματοδότηση της υγείας μετά την εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας, αλλά και σημαντικές προκλήσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τους παράγοντες κινδύνου και τον περιορισμένο αριθμό επαγγελματιών υγείας στο νησί και ιδιαίτερα των νοσηλευτών.
Η σχετική έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα τις προηγούμενες ημέρες αποτελεί προϊόν συνεργασίας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σε επίπεδο χρηματοδότησης, η Κύπρος δαπάνησε το 2023 συνολικά €2.795 ανά κάτοικο για την υγεία, ποσό που είναι περίπου κατά ένα τέταρτο χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (€3.832).
Οι συνολικές δαπάνες υγείας αντιστοιχούσαν στο 8,1% του ΑΕΠ, έναντι 10% στην Ε.Ε. Ωστόσο, η εφαρμογή του ΓεΣΥ οδήγησε σε ριζική ανακατανομή των πηγών χρηματοδότησης. Το μερίδιο της δημόσιας δαπάνης ανήλθε το 2023 στο 77% της συνολικής δαπάνης υγείας, από μόλις 42% το 2018, προσεγγίζοντας τον μέσο όρο της Ε.Ε. (80%).
Η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης, σύμφωνα με την έκθεση, είχε ως αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των άμεσων ιδιωτικών πληρωμών των νοικοκυριών (out-of-pocket). Το ποσοστό αυτό περιορίστηκε στο 18% της συνολικής δαπάνης υγείας το 2023, ελαφρώς υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (16%), αλλά σημαντικά μειωμένο σε σύγκριση με το 44% το 2018 και περίπου 50% το 2005. Η εξέλιξη αυτή, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, συνδέεται άμεσα με την καθολική κάλυψη και το διευρυμένο πακέτο παροχών του ΓεΣΥ.
Περαιτέρω, η κατανομή των δαπανών υγείας στην Κύπρο παρουσιάζει και κάποιες ιδιαιτερότητες. Το 41% της δαπάνης κατευθύνεται στη νοσοκομειακή περίθαλψη και το 32% στην εξωνοσοκομειακή, ποσοστά υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (28% και στις δύο κατηγορίες). Αντίθετα, η μακροχρόνια φροντίδα αντιστοιχεί μόλις στο 5% της συνολικής δαπάνης υγείας, έναντι 18% στην Ε.Ε., ενώ οι δαπάνες για πρόληψη περιορίζονται στο 2%, έναντι 4% στην Ε.Ε.
Η Υγεία των Κυπρίων
– Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση στην Κύπρο ανήλθε το 2024 στα 83,2 έτη, ξεπερνώντας τον μέσο όρο της Ε.Ε. κατά 1,6 έτη. Οι γυναίκες στην Κύπρο αναμένεται να ζήσουν κατά μέσο όρο 85,5 έτη, ενώ οι άνδρες 81,1 έτη, με το χάσμα φύλου να ανέρχεται σε 4,4 έτη και να είναι μικρότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. που φθάνει τα 5,2 έτη.
– Το 75% του πληθυσμού δηλώνει ότι βρίσκεται σε καλή ή πολύ καλή κατάσταση υγείας, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (68%).
– Ως κύριες αιτίες θανάτου στην Κύπρο παραμένουν τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος που το 2023 αντιστοιχούσαν αθροιστικά στο 46% των συνολικών θανάτων.
– Περίπου το 27% όλων των θανάτων το 2021 αποδίδεται σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η ανθυγιεινή διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ και η χαμηλή σωματική δραστηριότητα.
– Η πρόωρη θνησιμότητα (θάνατοι πριν από την ηλικία των 75 ετών) στην Κύπρο είναι χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε., ωστόσο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει σημαντική απώλεια ανθρώπινου δυναμικού και κοινωνικού κεφαλαίου.
– Ένα σημαντικό ποσοστό των πρόωρων θανάτων θεωρείται αποτρέψιμο, είτε μέσω αποτελεσματικότερης πρόληψης (π.χ. μείωση παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία) είτε μέσω έγκαιρης και ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης.
– Το κάπνισμα χαρακτηρίζεται στην έκθεση ως ένα «ιδιαίτερα έντονο πρόβλημα δημόσιας υγείας», με το 22,5% των ενηλίκων να καπνίζουν καθημερινά το 2019, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (18,5%), ενώ τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα αυξημένα στους άνδρες.
– Ανησυχία προκαλεί και η εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων στους εφήβους 15 ετών.
– Παράλληλα, το 24% των εφήβων στην ίδια ηλικιακή ομάδα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, έναντι 21% στην ΕΕ.
Πρόκληση το ανθρώπινο δυναμικό
Σε ό,τι αφορά τις υποδομές, η Κύπρος διέθετε το 2023 3,1 νοσοκομειακές κλίνες ανά 1.000 κατοίκους, σημαντικά λιγότερες από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (5,1).
Όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, η Κύπρος καταγράφει μεγάλο αριθμό γιατρών, με 5,2 γιατρούς ανά 1.000 κατοίκους το 2023, έναντι 4,3 στην Ε.Ε.
Αντίθετα, η αναλογία νοσηλευτών ανέρχεται σε 5,3 ανά 1.000 κατοίκους και είναι σημαντικά χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (8,5), με την αναλογία νοσηλευτών προς γιατρούς να προσεγγίζει το 1:1.
Στην έκθεση επισημαίνεται ωστόσο ότι παρά τις αναλογίες αυτές, η απόδοση του συστήματος υγείας της Κύπρου εμφανίζεται ισχυρή σε βασικούς δείκτες. Συγκεκριμένα:
– Τα ποσοστά προλαμβανόμενης και θεραπεύσιμης θνησιμότητας το 2022 ήταν χαμηλότερα από τους μέσους όρους της Ε.Ε.
– Οι ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική φροντίδα παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές, με λιγότερο από 1% του πληθυσμού να δηλώνει αδυναμία πρόσβασης σε αναγκαία φροντίδα για λόγους κόστους, αναμονής ή απόστασης το 2024.
Οι μεγάλες προκλήσεις για την Κύπρο
Η επιβάρυνση από χρόνια νοσήματα αυξάνεται στον πληθυσμό της Κύπρου, γεγονός που αποδίδεται στη γήρανση του πληθυσμού αλλά και στη βελτιωμένη επιβίωση των ατόμων με χρόνιες παθήσεις. Η τάση αυτή εντείνει τη ζήτηση υπηρεσιών υγείας και καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης και της ολοκληρωμένης διαχείρισης των χρονίως πασχόντων.
Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως βασικός παράγοντας κινδύνου για την υγεία, με την έκθεση να καταγράφει ότι το 24% των εφήβων 15 ετών στην Κύπρο είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (21%).
Παράλληλα, η φυσική δραστηριότητα παραμένει ανεπαρκής, καθώς μόλις το 16% των εφήβων 15 ετών στην Κύπρο πληροί τις συνιστώμενες οδηγίες σωματικής άσκησης, έναντι 15% στην Ε.Ε.
Σε ό,τι αφορά το σύστημα υγείας του τόπου, στην έκθεση αναφέρεται ότι η αύξηση της ζήτησης για φάρμακα, ιδίως για τη διαχείριση χρόνιων παθήσεων και λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, ενδέχεται να ασκήσει περαιτέρω πιέσεις στη φαρμακευτική δαπάνη στο μέλλον.
