Βόμβα Καραγιώργη: Το ΤΟΜ ενημερώθηκε για τους αερόσακους TAKATA από το 2013 – Δεν ανταποκρίθηκε ποτέ

Σημαντικές αποκαλύψεις έκανε ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή, Κωνσταντίνος Καραγιώργης, αναφορικά με την υπόθεση των ελαττωματικών αερόσακων της εταιρείας TAKATA, που έχουν συνδεθεί με δεκάδες θανάτους και τραυματισμούς παγκοσμίως.

Όπως κατέθεσε ο κ. Καραγιώργης, η πρώτη κοινοποίηση για το πρόβλημα με τους αερόσακους TAKATA καταχωρήθηκε στο ευρωπαϊκό σύστημα Safety Gate – RAPEX στις 17 Απριλίου 2013, από τις πορτογαλικές αρχές. Μέχρι και το 2025, έχουν υποβληθεί συνολικά 73 κοινοποιήσεις που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τους συγκεκριμένους αερόσακους.

Ο ίδιος τόνισε ότι η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, από το 2011 μέχρι και το 2025, διαβίβασε στο Τμήμα Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ) συνολικά 4.966 κοινοποιήσεις από το σύστημα RAPEX, προκειμένου να προβεί στις δικές του ενέργειες με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Ωστόσο, όπως διευκρίνισε, το γεγονός ότι ένα προϊόν κοινοποιείται στο RAPEX δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κυκλοφορεί και στην κυπριακή αγορά. Η αρμοδιότητα εντοπισμού και διαχείρισής του ανήκει στην κάθε εποπτική αρχή.

Το Safety Gate – RAPEX αποτελεί το ευρωπαϊκό σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών για μη εδώδιμα επικίνδυνα προϊόντα και λειτουργεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σκοπός του είναι η άμεση ενημέρωση και συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών για την απομάκρυνση επικίνδυνων προϊόντων από την αγορά.

Η ΥΠΚ λειτουργεί ως το εθνικό σημείο επαφής του συστήματος για την Κύπρο, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματική ροή πληροφόρησης από και προς τις αρμόδιες εποπτικές αρχές.

Στην περίπτωση του Safety Business Gateway, κατά το έτος 2022, από τα 156 προϊόντα που κοινοποιήθηκαν από οικονομικούς φορείς συνολικά στην εν λόγω πύλη, τα 92 αφορούσαν το ΤΟΜ. Ακολούθως, κατά το έτος 2023, από τα 140 προϊόντα που κοινοποιήθηκαν συνολικά στην εν λόγω πύλη, τα 89 αφορούσαν το ΤΟΜ. Τέλος, κατά το έτος 2024, από τα 144 προϊόντα που κοινοποιήθηκαν συνολικά στην εν λόγω πύλη, τα 77 αφορούσαν το ΤΟΜ.

Για θέματα αερόσακων Τακάτα από το 2019 μέχρι και το 2025 οι κοινοποιήσεις στο Safety Business Gateway, απαριθμούν συνολικά 21 περιπτώσεις. Όπως είπε ο κ. Καραγιώργης, το ΤΟΜ δεν ανταποκρίθηκε ποτέ στις εν λόγω κοινοποιήσεις.

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι κατά πόσο έγιναν οι ενδεδειγμένοι έλεγχοι από τις κυπριακές αρχές όταν έλαβαν τις πρώτες προειδοποιήσεις για τους αερόσακους TAKATA, και αν πράγματι προστατεύτηκαν εγκαίρως οι Κύπριοι καταναλωτές.

Σημειώνεται ότι σε κρίσιμο στάδιο εισέρχεται η έρευνα της Ερευνητικής Επιτροπής για τους ελαττωματικούς αερόσακους Takata. Η σημερινή συνεδρίαση ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς ενώπιον της Επιτροπής παρουσιάστηκαν έξι πρόσωπα, μεταξύ των οποίων τέσσερις πρώην γενικοί διευθυντές του Υπουργείου Μεταφορών.

Συγκεκριμένα, κατέθεσαν οι Αλέκος Μιχαηλίδης (ΓΔ από 2012 έως 2018, και αναπληρωτής προηγουμένως από 2011 έως 2012), Μάκης Κωνσταντινίδης (ΓΔ από 2004 έως 2011 και σήμερα μέλος της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς), καθώς και ο Ευστάθιος Χαμπουλλάς, που υπηρέτησε ως αναπληρωτής διευθυντής το 2004. Νωρίτερα, τοποθετήθηκε ενώπιον της Επιτροπής ο Γιάννης Νικολαΐδης, νυν γενικός διευθυντής του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας ο οποίος υπηρέτησε προηγουμένως αναπληρωτής ΓΔ στο υπουργείο Μεταφορών από το 2022 έως το 2023. Εκτός από τους πρώην γενικούς διευθυντές κατέθεσαν ο Παύλος Γιαβρής, αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών και ο Κωνσταντίνος Καραγιώργης, διευθυντής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή. Σημειώνεται ότι τη συνεδρία παρακολουθούν η μητέρα του Κυριάκου Όξινου, Μαρία Λούη και ο πατέρας της Στυλιανής Γιάννος Γιωργαλλής.

Ο Γιάννης Νικολαΐδης, συνέχισε την κατάθεσή του από προηγούμενη συνεδρία (δες εδώ) και παρέδωσε έκθεση 13 σελίδων, στην οποία απαντά σε ερωτήσεις που του τέθηκαν από την Ερευνητική Επιτροπή. Ο κ. Νικολαΐδης που εργάστηκε στο ΤΟΜ από το 2006, διορίστηκε διευθυντής στο Τμήμα στις 15.12.2020 μέχρι 23.6.22 και ακολούθως στις 24.6.22 έως στις 30.6.23 ήταν αναπληρωτής Γενικός διευθυντής στο Υπουργείο Μεταφορών. Ερωτηθείς κατά πόσο το Υπουργείο ασκούσε εποπτεία στο ΤΟΜ , ο κ. Νικολαΐδης ανέφερε ότι δεν ασκούσε για την έγκριση τύπου και δεν αφιέρωνε ιδιαίτερο χρόνο. Διευκρίνισε ότι οι εκάστοτε γενικοί διευθυντές του Υπουργείου Μεταφορών δεν ασκούσαν άμεση εποπτεία στο ΤΟΜ επειδή το θέμα είναι αρκετά εξειδικευμένο. Δεν το έκαναν, είπε, επί σκοπού, αλλά επειδή δεν είχαν αντιληφθεί τη σημασία του θέματος.

Ερωτηθείς κατά πόσο αξιολόγησε το ΤΟΜ το θέμα των ανακλήσεων αερόσακων ΤΑΚΑΤΑ απάντησε οτι την ευθύνη είχε ο κατασκευαστής. Πρόσθεσε οτι ενόσω ήταν Γενικός Διευθυντής, το Τμήμα έλαβε γνώση ότι ιδιοκτήτες μηχανοκινήτων οχημάτων, παρά το ότι λάμβαναν ενημέρωση από τους διανομείς του κατασκευαστή, ότι το όχημα τους πρέ, να παρουσιαστεί για επιδιόρθωση ανάκλησης, εντούτοις δεν το παρουσίαζαν. Αποφασίστηκε, σημείωσε, όπως το Τμήμα να αποστέλλει ενημερωτικό SMS στους ιδιοκτήτες οχημάτων που είχαν καταχωρημένο αριθμό τηλεφώνου. Παράλληλα, είπε,
δρομολογήθηκε η υλοποίηση εφαρμογής στο μηχανογραφικό του σύστημα σε σχέση με τα οχήματα που παρά την ενημέρωση που λαμβάνουν, δεν παρουσιάζονται για τα διορθωτικά μέτρα της ανάκλησης.

Επί του θέματος της επικινδυνότητας, ο κ. Νικολαΐδης είπε ότι αυτή εκτιμάται από τους κατασκευαστές οι οποίοι λαμβάνουν τα μέτρα για ανακλήσεις. Το ΤΟΜ, τόνισε, δεν έλαβε έκθεση από την Αστυνομία ή οποιαδήποτε άλλη Αρχή που να καταδεικνύει την επικινδυνότητα των αερόσακων. Πρόσθεσε πως το ΤΟΜ θα λάμβανε περισσότερα μέτρα αν είχε γνώση της επικινδυνότητας.

Ο κ. Νικολαΐδης είναι ο πρώτος πρώην διευθυντής του ΤΟΜ που παραδέχθηκε, πλην του νυν διευθυντή του ΤΟΜ, που άκουσε τη λέξη ΤΑΚΑΤΑ. Συγκεκριμένα, ερωτηθείς αν άκουσε τη λέξη TAKATA το διάστημα 2006 – 2022, απάντησε καταφατικά, σημειώνοντας ωστόσο ότι δεν τέθηκε ποτέ θέμα τόσο σοβαρής επικινδυνότητας ώστε να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα. «Γύρω στο 2020 – 2021 μας ζήτησαν οι διανομείς να βάζουμε φραγή στον τεχνικό έλεγχο. Τότε ακούστηκε περισσότερο η λέξη ΤΑΚΑΤΑ». Ο κ. Νικολαΐδης ανέφερε ότι στις 9 Απρίλιου του 2021, ο ΣΕΜΗΟ ζήτησε να στείλουν τα μέλη του κατάσταση οχημάτων που υπόκεινται σε ανακλήσεις για αερόσακους ΤΑΚΑΤΑ και δεν παρουσιάστηκαν από τους ιδιοκτήτες τους. Ακολούθως, είπε, καταχωρείτο εμπόδιο στην διενέργεια επόμενου τεχνικού ελέγχου.

Ο πρόεδρος της Ερευνητικής Επιτροπής υπέδειξε οτι αποστάλθηκαν δύο ηλεκτρονικά μηνύματα πολιτών το 2015 και 2016 σε σχέση με ανάκληση οχημάτων λόγω αερόσακων ΤΑΚΑΤΑ. Επίσης, διαφωνήσε ριζικά με τον κ. Νικολαΐδη σε σχέση με τις εξηγήσεις που έδωσε για ανακλήσεις οχημάτων. Αναφερόμενος στην εγκύκλιο του Μαρτίου 2017, με την επιστολή του ΤΟΜ προς τον Σύνδεσμο Εισαγωγέων Μηχανοκίνητων Οχημάτων, με θέμα τις ανακλήσεις οχημάτων, ο κ. Νικολαΐδης επισήμανε ότι ευθύνη φέρουν οι κατασκευαστές. Υπογράμμισε ότι ευθύνη φέρει ο κατασκευαστής και για τα καινούργια και για τα εισαγόμενα οχήματα. Επανέλαβε τη θέση ότι αν το ΤΟΜ είχε ενώπιον του την έκθεση για το ατύχημα του 2017 με τον σοβαρό τραυματισμό του Αλέξανδρου Λούγκου και αν είχε ενώπιον του πληροφορίες ότι υπήρχαν επανειλημμένα συμβάντα που αποδείκνυαν ότι πολίτες βρίσκονται σε κίνδυνο, τότε το Τμήμα θα λάμβανε περισσότερα μέτρα. Η ενημέρωση που υπήρχε, πρόσθεσε, ήταν στα πλαίσια των γενικών ανακλήσεων που πραγματοποιούσαν οι κατασκευαστές ανά το παγκόσμιο.

Ερωτηθείς σχετικά, είπε ότι το ΤΟΜ παρακολουθούσε τις ανακλήσεις που γίνονταν από τους κατασκευαστές, υποστηρίζοντας ότι ως ένα βαθμό γινόταν αποτελεσματικός έλεγχος από το Τμήμα. Εξέφρασε, ωστόσο, ότι στη συνέχεια το πρόβλημα μεγάλωσε και διαιωνίστηκε. Δεν ήταν ενήμερος, διευκρίνισε, για το ατύχημα του 2017, αλλά ούτε ήταν σε θέση να γνωρίζει ότι το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Κυριάκος Όξινος και οδήγησε στο θάνατό του το 2023 ήταν υπό ανάκληση.

Ο Αλέκος Μιχαηλίδης, γενικός διευθυντής του Υπουργείου Μεταφορών από το 2012 έως το 2018, και αναπληρωτής προηγουμένως από 2011 έως 2012, είπε ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν έτυχε να έρθει στην αντίληψή του το θέμα των Takata, αναφέροντας ότι δεν τέθηκε ενώπιον του ούτε σχετική επιστολή που έφερε ημερομηνία 23/3/2017. «Είναι λυπηρό το ότι φτάσαμε ως εδώ και δεν υπήρχε πλήρης ενημέρωση του Υπουργείου με τα Τμήματά του», τόνισε.

Ερωτηθείς αν δεν είναι ευθύνη του διευθυντή του Υπουργείου να μη υπάρχουν περιθώρια για ελλιπή ενημέρωση, ο κ. Μιχαηλίδης υποστήριξε ότι είναι και θέμα χαρακτήρα των διευθυντών του κάθε Τμήματος αν θα ενημερώνουν όχι. «Για να ασκήσεις εποπτικό έλεγχο σε τομείς και τμήματα πρέπει να έχεις και την αρμόδια ενημέρωση την οποια όφειλαν να κάνουν», σημείωσε. Επιπλέον, ανέφερε ότι η Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία όφειλε να κοινοποιήσει τις εκθέσεις της για τα αίτια των ατυχημάτων στο Υπουργείο, κάτι το οποίο δεν έπραξε. Διευκρίνισε ότι η Υπηρεσία κοινοποιούσε τις εκθέσεις της στο ΤΟΜ και την Αστυνομία.

Ο Παύλος Γιαβρής, ο οποίος από το 2000 υπηρετεί στο Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών και από τις 13/12/2024 ανέλαβε τη θέση του αναπληρωτή διευθυντής, είπε ότι υπήρξαν 4 σοβαρές περιπτώσεις από αερόσακους Takata: Του Αλέξανδρου Λούγκου το 2017, του Κυριάκου Όξινου το 2023, της Στυλιανής Γιωργαλλή το 2024 και μια πιο πρόσφατη. Όπως ανέφερε ο κ. Γιαβρής, πολλά απ’ όσα λέχθηκαν προηγουμένως τον εξέπληξαν, τονίζοντας ότι το Τμήμα δίνει τις εκθέσεις που ετοιμάζει αποκλειστικά στην Αστυνομία, για να τύχει χειρισμού στο πλαίσιο των δικών της αρμοδιοτήτων. «Αυτά τα θέματα θα έπρεπε η Αστυνομία να τα φέρει ενώπιον του Συμβουλίου Οδικής Ασφάλειας στην οποία συμμετέχουν όλες οι αρμόδιες Αρχές», υποστήριξε. Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο της Επιτροπής αν η αποστολή της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας εξαντλείται στο να ετοιμάσει την έκθεση και να την στείλει στην Αστυνομία, ο κ. Γιαβρής απάντησε «μάλιστα».

Ο Μάκης Κωνσταντινίδης, ο οποίος υπήρξε Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Μεταφορών από 2004 έως 2011, τόνισε ότι από πολύ κόσμο θεωρείται «υπερβολικός» σε θέματα οδικής ασφάλειας. Όπως ανέφερε «μέχρι τον Ιούνιο του 2011 δεν είχα ιδέα για τους αερόσακους TAKATA. Δεν είχα πάρει ποτέ μου άμεσα ή έμμεσα οποιαδήποτε πληροφόρηση». Παραδέχθηκε, μάλιστα, ότι υπήρξε λανθασμένη εκτίμηση του κινδύνου των αερόσακων.

Στη δική του κατάθεση ο Ευστάθιος Χαμπουλλάς ανέφερε ότι στην σύντομη περίοδο που υπηρέτησε ως αναπληρωτής διευθυντής στο ΤΟΜ, δηλαδή το 2004 (7 μήνες), η εποπτεία της αγοράς κρινόταν ως επαρκής, λαμβάνοντας υπόψη τους κανονισμούς και τις νομοθεσίες εκείνης της περιόδου. «Δεν είχα ενημερωθεί για οποιεσδήποτε λανθασμένες κινήσεις στην εποπτεία που ασκούσαμε», τόνισε.

Η Επιτροπή, υπό την προεδρία του πρώην προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου Μιχάλακη Χριστοδούλου, διερευνά τις καθυστερήσεις που παρατηρήθηκαν στην Κύπρο όσον αφορά την υλοποίηση ανακλήσεων οχημάτων εξαιτίας των επικίνδυνων αερόσακων Takata. Η έρευνα εστιάζει κυρίως στη διαχείριση του θέματος από το 2004 και έπειτα. Μετά το πέρας της σημερινής συνεδρίας, ο κ. Μιχαλάκης Χριστοδούλου δήλωσε ότι η επόμενη ομάδα μαρτύρων, η οποία θα είναι και η τελευταία, θα αποτελείται από πρώην υπουργούς και εκτίμησε ότι οι επόμενες δύο συνεδριάσεις θα πραγματοποιηθούν περί τα τέλη Μαΐου. Σημειώνεται πως σε κλειστή συνεδρία θα δώσει κατάθεση και ο Αλέξανδρος Λούγκος, ο οποίος τραυματίστηκε κρίσιμα σε τροχαίο ατύχημα μετά από έκρηξη αερόσακου Takata, στις 30/07/2017. Στην έκθεση που ετοιμάστηκε από την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία και παραδόθηκε στην Αστυνομία και μόνο, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι υπήρχαν εκατομμύρια ανακλήσεις για την επικινδυνότητα των αερόσακων. Το εν λόγω πόρισμα δεν τέθηκε ποτέ ενώπιον του Υπουργείου Μεταφορών και του ΤΟΜ.

Σημειώνεται πως χθες κατέθεσαν τρία πρώην και νυν στελέχη, μεταξύ των οποίων η νυν Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Μεταφορών Μαρίνα Ιωάννου – Χασάπη η οποία ανέλαβε το 2024, ο τέως Γενικός Διευθυντής Αντώνης Κουτσούλλης ο οποίος διετέλεσε από το 2023 έως το 2024 και ο Σταύρος Μιχαήλ, ο οποίος υπηρέτησε στη θέση από το 2018 έως το 2022.

Η κ. Χασάπη ερωτηθείσα από τον πρόεδρο της Επιτροπής, αν η ίδια θεωρεί ότι ασκείτο η δέουσα εποπτεία στο Τμήμα Οδικών Μεταφορών υπογράμμισε ότι δεν γνωρίζει σημειώνοντας ότι είναι σε θέση να μιλήσει μόνο για την περίοδο που βρίσκεται στη θέση της και πως δεν γνωρίζει τι έχει προηγηθεί, προσθέτοντας ότι ζήτησε από το αρχείο του Υπουργείου να εντοπίσει όλα τα σχετικά έγγραφα ώστε να τα παραδώσει στην επιτροπή. Πρόσθεσε ότι με την ανάληψη των καθηκόντων της γίνονταν συναντήσεις στο Υπουργείο και συζητούνταν τυχόν επιπλέον ενέργειες, τόσο με τους διανομείς καινούριων, όσο και με τους εισαγωγείς μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Επισήμανε ακόμα ότι δεν έχουν εντοπιστεί κενά ως προς τη συμμόρφωση με τον ευρωπαϊκό κανονισμό 858/2018, προσθέτοντας ωστόσο πως κενά παρουσιάζει ο ίδιος ο κανονισμός αφού δεν ρυθμίζει με λεπτομέρεια τις ανακλήσεις των «γκρίζων» οχημάτων.

Με τη σειρά του ο κ. Κουτσούλλης, ανέφερε πως κατά τη διάρκεια της θητείας του υπήρχαν προβλήματα υποστελέχωσης σε όλα τα επίπεδα, ενώ ήταν κενές οι θέσεις όλων των διευθυντών των τμημάτων, οι οποίες καλύπτονταν από αναπληρωτές διευθυντές.

Για το ζήτημα των αερόσακων Takata, ο κ. Κουτσούλλης είπε ότι δεν τέθηκε ποτέ ενώπιόν του σχετική έκθεση, εκφράζοντας παράλληλα την άποψη ότι το Υπουργείο πρέπει να ενημερώνεται από την σχετική αρμόδια αρχή και πως οι ίδιοι δεν έλαβαν ποτέ επίσημη ενημέρωση.

«Εκ των υστέρων ενημερώθηκα για επιστολή-εγκύκλιο του ΤΟΜ»

Ο κ. Μιχαήλ κλήθηκε να απαντήσει κατά πόσο το ΤΟΜ και το Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών έχουν ευθύνη να ενημερώνουν το Υπουργείο για τα προβλήματα που εντοπίζουν, και ανέφερε ότι γίνονταν τακτικές συναντήσεις με όλα τα τμήματα και παρεχόταν ενημέρωση για τις ενέργειες που έπρεπε να αναληφθούν.

Σε ερώτηση αν υπήρξε ενημέρωση από το ΤΟΜ για την παγκόσμια εκστρατεία αντικατάστασης των αερόσακων Takata, ο κ. Μιχαήλ απάντησε αρνητικά, προσθέτοντας πως υπήρξε ενημέρωση για θέματα όπως η ασφάλεια των λεωφορείων και η επέκταση των συνεργείων για τον τεχνικό έλεγχο οχημάτων. «Δεν συζητήθηκαν οι ανακλήσεις, εκ των υστέρων ενημερώθηκα για επιστολή-εγκύκλιο του ΤΟΜ το 2017 προς τους διανομείς για τη διαδικασία των ανακλήσεων», συμπλήρωσε σχετικά, προσθέτοντας ότι άκουσε πρώτη φορά για την υπόθεση Takata το 2023 και πως δεν είχε ενημερωθεί για το δυστύχημα που σημειώθηκε το 2017.