Πέραν των 600 οι παράνομοι σκυβαλότοποι στην Κύπρο – Πίνακας με τους χώρους ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων (εικόνες)

Οι καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν πρόσφατα περιοχές της Λεμεσού και της Πάφου, έφεραν στο προσκήνιο ένα χρόνιο και επικίνδυνο πρόβλημα: τη συνεχιζόμενη δημιουργία και αμέλεια καθαρισμού παράνομων σκυβαλότοπων στην κυπριακή ύπαιθρο. Σύμφωνα με πληροφορίες, αρκετές εστίες φωτιάς ξεκίνησαν σε περιοχές όπου είχαν εναποτεθεί ανεξέλεγκτα σκύβαλα και απόβλητα, αυξάνοντας κατακόρυφα τον κίνδυνο ανάφλεξης, είτε από πρόθεση για τη μείωση του όγκου των αποβλήτων, ιδίως εν μέσω καλοκαιρινών υψηλών θερμοκρασιών.

Η ύπαρξη αυτών των σκυβαλότοπων, συχνά κοντά σε δασικές περιοχές και περιοχές Natura 2000, παραμένει ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία πυροδότησης πυρκαγιών. Παρά τις υφιστάμενες πρόνοιες στη νομοθεσία, πολλές Κοινότητες και Δήμοι δεν εκπληρώνουν επαρκώς τις υποχρεώσεις τους για καθαρισμό των χώρων, με αποτέλεσμα η δημόσια ασφάλεια να τίθεται σε κίνδυνο.

Με στόχο τον εντοπισμό και την επιτήρηση προβληματικών περιοχών, το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει προχωρήσει σε χαρτογράφηση άνω των 600 πιθανών σημείων ανεξέλεγκτης απόρριψης, χρησιμοποιώντας λογισμικό GIS και δορυφορικές εικόνες.

Τα δεδομένα έχουν ήδη αποσταλεί στις Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων, ώστε να ενημερωθούν οι Τοπικές Αρχές και να αναλάβουν δράση, τόσο για καθαρισμό των σημείων, όσο και για την υποβολή αιτήματος οικονομικής στήριξης, όπου είναι εφικτό.

Οι Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) δεν αποτελούν μόνο αισθητική όχληση αλλά κυριολεκτικά ωρολογιακές βόμβες. Οι πυρκαγιές, είτε από αυτανάφλεξη είτε από ανθρώπινη αμέλεια, έχουν ως συχνό σημείο εκκίνησης τις σωρούς απορριμμάτων, όπως τονίζουν οι ειδικοί του Τμήματος Περιβάλλοντος.

Ενδεικτικά, στο ΧΥΤΑ Πάφου, οι αρμόδιες αρχές έχουν ήδη κινητοποιηθεί για την αποκατάσταση τμημάτων του χώρου που δεν χρησιμοποιούνται και παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο αυτανάφλεξης, ενώ η συνεργασία με το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι σε εξέλιξη.

Η ισχύουσα νομοθεσία, μέσω των περί Κοινοτήτων και περί Δήμων Νόμων, καθιστά τις Τοπικές Αρχές υπεύθυνες για την καθαριότητα των δημοσίων και ιδιωτικών χώρων. Το Συμβούλιο κάθε Κοινότητας οφείλει να ελέγχει και να παρεμποδίζει τη συσσώρευση απορριμμάτων και να φροντίζει για τη δημιουργία και συντήρηση ειδικών χώρων απόρριψης. Επιπρόσθετα, νομιμοποιείται να προχωρά σε εργασίες καθαρισμού ιδιωτικών οικοπέδων όταν δεν συμμορφώνονται οι ιδιοκτήτες, επιβάλλοντας τα έξοδα σε αυτούς.

Παράλληλα, το Σύμπλεγμα Κοινοτήτων Τροόδους ζητά την αυστηροποίηση του νόμου, εισηγούμενο τη θεσμοθέτηση υποχρεωτικού καθαρισμού ανοικτών χώρων από τους ιδιοκτήτες, με πρόβλεψη προστίμου ή ακόμα και ποινικού αδικήματος σε περιπτώσεις αμέλειας.

Κατά τη διάρκεια κοινής συνεδρίας των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών Εσωτερικών, Γεωργίας και Περιβάλλοντος, ο Υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Ιωάννου, αναγνώρισε τις ελλείψεις στον καθαρισμό γεωργικής γης και την αναγκαιότητα ενίσχυσης των Τοπικών Αρχών. Ανέφερε πως φέτος το Υπουργείο διαθέτει κονδύλι ύψους €1 εκατομμυρίου για 16 Συμπλέγματα Κοινοτήτων, γειτονικών σε δάση, με σκοπό την απομάκρυνση βλάστησης και σκουπιδιών από επικίνδυνες περιοχές.

Μέχρι στιγμής, έχει απορροφηθεί μόλις το 35% του κονδυλίου, γεγονός που προκαλεί ανησυχία για τη δυνατότητα ταχείας ανταπόκρισης των τοπικών δομών.

Η εκστρατεία #WasteFreeCyprus

Απαντώντας στην ανάγκη περιορισμού των ανεξέλεγκτων σκυβαλότοπων, το Τμήμα Περιβάλλοντος συνεχίζει για δεύτερη χρονιά την εκστρατεία #WasteFreeCyprus. Από την έναρξη της δράσης το 2024 έως και σήμερα, 106 Τοπικές Αρχές έχουν συμμετάσχει στον καθαρισμό 269 σημείων παράνομης απόρριψης, απομακρύνοντας περισσότερους από 21.500 κυβικά μέτρα αποβλήτων, ισοδύναμο με περίπου 4.300 τόνους σκουπιδιών ή 286 φορτηγά.

Το 2025, η προσπάθεια εντάθηκε, με 300 νέα σημεία καθαρισμού να έχουν ήδη εγκριθεί για στήριξη σε συνεργασία με 76 Τοπικές Αρχές, ενώ εξετάζονται επιπλέον 80 αιτήματα. Η συνολική οικονομική στήριξη για φέτος ξεπερνά το €1.473.000, με ανώτατο ποσό τα €30.000 ανά Αρχή, ιδιαίτερα σε περιοχές υψηλού κινδύνου για εκδήλωση πυρκαγιών. 

Σημαντικό μέρος της εκστρατείας είναι η τοποθέτηση επιθεωρητών, διορισμένων από τις ίδιες τις Τοπικές Αρχές, για την παρακολούθηση των σημείων και την αποτροπή επανάληψης του φαινομένου.

Οι παράνομοι σκυβαλότοποι δεν αποτελούν μόνο πηγή φωτιάς. Όπως εξηγεί το Τμήμα Περιβάλλοντος, οι Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) συμβάλλουν στη ρύπανση υπόγειων υδάτων, την έκλυση τοξικών αερίων και την ύπαρξη ανεξέλεγκτων αναφλέξεων και εκρήξεων, προκαλώντας οσμές και κινδύνους για τη δημόσια υγεία.

Φέτος, ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Πάνω από 15 εθελοντικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις, σε συνεργασία με το Παγκύπριο Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού, συμμετέχουν σε δράσεις καθαρισμού πάρκων, παραλιών και δρόμων, χωρίς τη χρήση μηχανημάτων.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος ενισχύει τις ομάδες αυτές με βασικά υλικά (γάντια, σακούλες), προωθώντας τη συλλογική ευθύνη και αλλαγή νοοτροπίας.

Εκστρατεία #WasteFreeCyprus

2024:

106 Τοπικές Αρχές

269 σημεία καθαρισμού

€1.000.000 σε οικονομική στήριξη

21.500 κυβικά μέτρα αποβλήτων (4.300 τόνοι)

2025 (μέχρι σήμερα):

76 Τοπικές Αρχές

300 σημεία καθαρισμού εγκρίθηκαν

80 αιτήματα σε αξιολόγηση

€1.473.370 σε εγκεκριμένη στήριξη

Χώροι ανεξέλεγκτης απόρριψης αποβλήτων