Σύγκρουση ξέσπασε μεταξύ του Γενικού Ελεγκτή και Ανεξάρτητου Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, του οποίου προεδρεύει η σύζυγος του Προέδρου της Δημοκρατίας, και ο οποίος παραχωρεί χορηγίες σε φοιτητές οι οποίοι προέρχονται από οικογένειες με σοβαρά οικονομικά ή/και κοινωνικά προβλήματα, προκειμένου να μην εγκαταλείψουν τις σπουδές τους.
Ανάμεσα σε άλλα, σε έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπιστώνει, ότι εταιρείες οι οποίες διαβουλεύονταν με το κράτος με σκοπό να αναλάβουν συμβόλαια έργων, την ίδια περίοδο κατέβαλαν και εισφορά στον Φορέα. Μάλιστα, όπως αναφέρεται, μία από τις εταιρείες αυτές ενώ διαβουλευόταν με το κράτος για συμβόλαιο πέραν των €10 εκατ. την ίδια περίοδο κατέβαλε εισφορά.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία αφήνει αιχμές, ότι η χορηγία εταιρείας οδήγησε σε έκδοση Διατάγματος από το Υπουργικό Συμβούλιο, «σχετικό με τον φόρο χωρητικότητας το οποίο αναντίλεκτα επηρεάζει τη φορολόγηση των ναυτιλιακών εταιρειών».
Σε άλλη περίπτωση, φυσικό πρόσωπο, στην εταιρεία του οποίου παραχωρήθηκε άδεια κατασκευής υποστατικού για εμπορική χρήση, διενέργησε εισφορά στον Φορέα, για τα έτη 2023 και 2024, €200.000 για κάθε έτος.
Ο Γενικός Ελεγκτής υποδεικνύει, πως «η καταβολή εισφορών προς το συγκεκριμένο Ειδικό Ταμείο (του οποίου προεδρεύει η σύζυγος του ΠτΔ), δημιουργεί συνθήκες ιδιάζουσας σχέσης, εφόσον τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που συνεισφέρουν στο ταμείο έχουν, πολύ πιθανόν, νόμιμες συναλλαγές με το κράτος, τα συμφέροντα τους επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από πολιτικές αποφάσεις, νομοσχέδια ή ενέργειες της εκτελεστικής εξουσίας».
Σύσταση για Ενίσχυση Διαφάνειας
Η Ελεγκτική Υπηρεσία εισηγείται η Επιτροπή να δέχεται στο εξής εισφορές άνω των €20.000 μόνο εφόσον ο δωρητής συναινεί στη δημοσιοποίηση του ονόματός του. Η πρόταση αυτή δεν απαιτεί αλλαγή νόμου και θεωρείται ικανή να ενισχύσει τη διαφάνεια «χωρίς να θίγει το φιλανθρωπικό έργο του Φορέα». Η Έκθεση υπογραμμίζει ότι δεν εντοπίστηκε παρατυπία ή αθέμιτη συναλλαγή, αλλά η υφιστάμενη δομή λειτουργίας δεν παρέχει επαρκείς δικλίδες για τη θεσμική ακεραιότητα, λόγω της στενής σύνδεσης μεταξύ του Φορέα, των δωρητών, και της εκτελεστικής εξουσίας.
Παραδείγματα
Στην Έκθεση γίνεται αναφορά και στις ακόλουθες περιπτώσεις εταιρειών οι οποίες έδωσαν εισφορά στον Φορέα:
-Συγκεκριμένη εταιρεία, κατά τα έτη 2023-2024, ενώ διαπραγματευόταν με το κράτος, στα πλαίσια σύμβασης μεγάλης διάρκειας και αξίας, διενήργησε εισφορά στον Φορέα, αξίας €695.750 (2023 €395.750 και 2024 €300.000), ενώ η προηγούμενη της εισφορά στον Φορέα ήταν το 2018, για το ποσό των €100.000.
-Εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας, ενώ δεν είχαν διενεργήσει καμία εισφορά στον Φορέα, κατά τα προηγούμενα έτη (2018-2022), το 2023 και το 2024 εισέφεραν σημαντικά ποσά. Συγκεκριμένα, η μία εταιρεία εκ των δύο με τις ψηλότερες εισφορές, εισέφερε €200.000 το κάθε έτος, ενώ η δεύτερη, διενήργησε εισφορά ύψους €400.000 το 2023 και €500.000 το 2024. Επιπρόσθετα, τρίτη εταιρεία που δραστηριοποιείται στον ίδιο κλάδο ενώ και πάλι δεν είχε κάνει οποιαδήποτε εισφορά στο παρελθόν (2018-2023), το 2024 εισέφερε το ποσό των €50.000 στον Φορέα.
Την ίδια περίοδο, ο όμιλος στον οποίο ανήκει η εταιρεία με τις μεγαλύτερες εισφορές, ενεπλάκη σε μεγάλο συγχρηματοδοτούμενο έργο (από την ΕΕ) αξίας πέραν των €10εκ. Επιπλέον, αρχές 2024, το Υπουργικό Συμβούλιο, εξέδωσε διάταγμα σχετικό με τον φόρο χωρητικότητας (Κ.Δ.Π. 58/2024), το οποίο αναντίλεκτα επηρεάζει τη φορολόγηση των ναυτιλιακών εταιρειών.
-Εταιρεία η οποία αδειοδοτήθηκε από αρμόδιο φορέα, ως διαχειριστής πιστώσεων, τέλος του 2024, εισέφερε το ίδιο έτος €50.000 και το 2023, €30.000.
-Εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών για τις οποίες εξετάζονταν παραβάσεις ή/και βρίσκονταν σε διαδικασία συμβιβασμού με αρμόδια αρχή, εισέφεραν κατά την ίδια περίοδο ποσά €10.000 μέχρι €50.000.
-Πρόσωπα που συνδέονταν με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ) συνείσφεραν σημαντικά ποσά στον Φορέα. Συγκεκριμένα, φυσικό πρόσωπο και εταιρεία συνδεδεμένη μαζί του εισέφεραν συνολικά €235.000 για τα έτη 2019-2024, με τα ποσά να κυμαίνονται από €10.000 μέχρι €70.000 για κάθε χρονιά.
Εξάλλου, δύο εταιρείες οι οποίες είχαν, η μία γενικό διευθυντή και η άλλη μέτοχο το ίδιο πολιτογραφηθέν πρόσωπο, εισέφεραν συνολικά από το 2018-2021, €280.000 εκ των οποίων, ποσό €220.000 ήταν το 2021.
Φυσικό πρόσωπο, μέτοχος των πιο πάνω εταιρειών κατέβαλε στον Φορέα περίπου €170.000, εκ των οποίων οι €100.000 το 2023 και το υπόλοιπο ποσό, κατά τα έτη 2018-2019.
-Αλλοδαπό φυσικό πρόσωπο με υψηλή οικονομική επιφάνεια, το οποίο αποκήρυξε τη Ρωσική υπηκοότητα το 2022 και τώρα κατέχει δυο άλλες υπηκοότητες, εισέφερε το 2019 ποσό ύψους €250.000.
-Φυσικό πρόσωπο και δύο συνδεδεμένες μαζί του εταιρείες, εισέφεραν στον Φορέα περίπου €250.000, εκ των οποίων €150.000 το 2020 και το υπόλοιπο το 2023.
-Πρόσωπα που συνδέονταν με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ) κατέβαλαν εισφορές/δωρεές προς τον Φορέα, συνολικού ύψους, περίπου €685.000, κατά τα έτη 2018 έως 2024.
-Τρεις συνδεδεμένες εταιρείες στον τομέα της υγείας καταβάλαν στον Φορέα, ως εισφορά για τα έτη 2023 και 2024 το συνολικό ποσό των €90.000, ενώ αναμενόταν απόφαση από αρμόδιο όργανο σχετικά με συναλλαγές του ομίλου εταιρειών.
Από τον έλεγχο εντοπίστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου σημαντικές εισφορές (πέραν των €50.000) καταβλήθηκαν από εταιρείες οι οποίες είχαν κάποιας μορφής οικονομική δραστηριότητα με το κράτος, π.χ. εταιρεία που διαβουλευόταν με το κράτος για συμβόλαιο αρκετών εκατομμυρίων, την ίδια περίοδο κατέβαλε εισφορά στο Φορέα.
Ως προς τις χορηγίες του Φορέα σε φοιτητές καταγράφεται ότι διαπιστώθηκαν περιπτώσεις κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2020-2021, 2021-2022 και 2022-2023 όπου, δεν τεκμηριώνεται ότι τα οικονομικά δεδομένα καθιστούσαν αναγκαία τη διακοπή των σπουδών ή/και δεν φαίνεται να υπήρχε κάποιο έκτακτο περιστατικό, που να έχει επισυμβεί μετά την εγγραφή ή την εξασφάλιση θέσης, που να έχει επηρεάσει άμεσα τη συνέχιση των σπουδών, έτσι ώστε ο αιτητής να αποκτά δικαίωμα σε οικονομική βοήθεια. Επιπλέον παρατηρήθηκε ότι, κατά την αξιολόγηση από τον Φορέα, καθώς και στις αποφάσεις της Επιτροπής δεν τεκμηριώνεται πάντοτε κατά πόσο αξιολογήθηκε το κριτήριο αυτό και δεν αιτιολογείται επαρκώς η έγκριση της παροχής οικονομικής βοήθειας, γεγονός που δημιουργεί θέμα έλλειψης τεκμηρίωσης της διαδικασίας και ερωτηματικά ως προς τη διαφάνεια.
Αναφέρεται επίσης, πως ενώ η περίοδος υποβολής αιτήσεων για την οικονομική χορηγία του ακαδημαϊκού έτους 2023-2024, ολοκληρώθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2023, εντοπίστηκε περίπτωση εκπρόθεσμης αίτησης που υποβλήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου και εγκρίθηκε.
Στην Έκθεση αναφέρεται επίσης, πως ενώ μέχρι και το 2022 τα έσοδα και οι δαπάνες του Φορέα ανέρχονταν στα €0,5εκ ετησίως, το 2023 και 2024 είχαν σημαντική αύξηση, ανήλθαν στα €2,5εκ. Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε και στις δαπάνες οι οποίες ανήλθαν στα €1,6εκ. για το 2024. Όπως αναφέρεται, τα αυξημένα έσοδα για τα έτη 2023 και 2024 έδωσαν τη δυνατότητα να βοηθηθούν περισσότεροι δυσπραγούντες φοιτητές κατά το 2024, κάτι ιδιαίτερα θετικό.
Στην Έκθεση καταγράφεται, πως τα έσοδα του Φορέα προέρχονται αποκλειστικά από ιδιωτικές εισφορές, διοικείται από Επιτροπή με Πρόεδρο την/τον σύζυγο του/της εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας, το Γενικό Λογιστή (Ταμία) και τους Γενικούς Διευθυντές τριών Υπουργείων (Μέλη) και προστίθεται πως:
Οι εν λόγω ιδιαιτερότητες του Φορέα (χορηγίες αποκλειτικά από ιδιώτες), δημιουργούν, κατά την άποψη της Υπηρεσίας μας, ιδιάζουσα σχέση: Ο/Η σύζυγος της/του Προέδρου του Φορέα είναι ο/η εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που λαμβάνει αποφάσεις οι οποίες επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις ιδιωτικές εταιρείες – εισφορείς.
Όπως υποδεικνύει η Ελεγκτική Υπηρεσία, από το 2018 μέχρι το 2022 τα έσοδα (εισφορές) καθώς και οι δαπάνες (οικονομική βοήθεια προς τους φοιτητές) κυμαίνονταν στα ίδια περίπου επίπεδα, γύρω στις €500.000 ετησίως. Το 2023 τα έσοδα αυξήθηκαν στα €2,3εκ. (ποσοστό αύξησης 500%). Περίπου στα ίδια επίπεδα παρέμειναν τα έσοδα και το 2024. Οι δαπάνες αυξήθηκαν σημαντικά στα €1,6εκ. το 2024 (ποσοστό αύξησης 300%).
Το συσσωρευμένο πλεόνασμα του Φορέα όσον και τα μετρητά (καταθέσεις στην Τράπεζα) παρουσίασαν αξιοσημείωτη αύξηση τα έτη 2023-2024.
Το συσσωρευμένο υπόλοιπο το έτος 2023 ήταν €2.071.103 και το 2024 ήταν €2.644.235 σε σχέση με €349.829 το 2022.
Εξάλλου, οι καταθέσεις στην τράπεζα το έτος 2023 ήταν €1.806.582 και το 2024 €2.675.765 σε σχέση με €349.577 το έτος 2022.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση, «η αύξηση που παρατηρήθηκε οφείλεται, κυρίως, στη μεγάλη εισροή εισφορών/δωρεών κατά τα έτη 2023 και 2024, καθώς και στο γεγονός ότι το 2023, παρά τη σημαντική αύξηση των εσόδων, δεν υπήρξε η ανάλογη αύξηση των δαπανών.
Σκληρή απάντηση από τον Φορέα
Αν και κάποιες από τις διαπιστώσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αφορούν και τη λειτουργία του Φορέα και επί προηγούμενης διακυβέρνησης (από το 2018), η αντίδραση προέρχεται από τους επικεφαλής του επί της παρούσας διακυβέρνησης, οι οποίοι απαντώντας στα ευρήματα της Ελεγκτικής, εξαπολύουν επίθεση αποδίδοντας βαρύτατες καταγγελίες για πολιτικές σκοπιμότητες και εργαλειοποίση του ελέγχου.
Συγκεκριμένα, στην απάντηση του Φορέα την οποίαν υπογράφει ο ταμίας του και Γενικός Λογιστής της Δημοκρατίας, αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Η προσέγγιση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας λαμβάνει πολιτική διάσταση, καθώς γίνεται προσπάθεια εργαλειοποίησης του ελέγχου για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων, γεγονός που δεν συνάδει με τον σκοπό του ελέγχου συμμόρφωσης. Η τοποθέτηση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τη σύνδεση της προεδρίας του Φορέα με τη σύζυγο του Προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ προβλέπεται από τον νόμο, παρουσιάζεται με τρόπο που δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις για κατάχρηση εξουσίας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το συνταγματικό και νομικό πλαίσιο».
Ανάμεσα σε άλλα, στο σχολιασμό του Φορέα καταγράφονται και τα ακόλουθα:
–Διαπιστώνουμε ασυνέπεια μεταξύ της αρχικής και της αναθεωρημένης έκδοσης της έκθεσής σας ως προς τον σκοπό και τα κριτήρια του ελέγχου.
-Υπενθυμίζεται η απόφαση του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου (Γνωμάτευση 11/4/2025), σύμφωνα με την οποία η δημοσιοποίηση των επωνυμιών νομικών προσώπων χωρίς διάκριση παραβιάζει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα, ενώ καταστρατηγεί και τον Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε «ιδιάζουσα σχέση» όπως αναφέρεται στην έκθεσή σας, αλλά εξέτασε το ζήτημα υπό το πρίσμα του ενωσιακού δικαίου
–Η προσέγγισή σας παρουσιάζει αστοχίες ως προς το Πρότυπο ISSAI 400 καθώς γίνεται χρήση κριτηρίων που δεν αφορούν άμεσα ή έμμεσα τον Φορέα (π.χ. Δημοσιονομικός Κανονισμός ΕΕ, κανόνες Συμβουλίου ΕΕ). Η Ανακοίνωση της Επιτροπής (9/4/2021) αφορά μόνο την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και δεν σχετίζεται με το παρόν ζήτημα. Η αναφορά σε σύγκρουση συμφερόντων πρέπει να βασίζεται σε σαφή νομικά δεδομένα και όχι σε εικασίες.
Ακούσαμε τις θέσεις σας αλλά επιμένουμε, απαντά σε αδρές γραμμές ο Γενικός Ελεγκτής, ο οποίος υποδεικνύει, ότι «απαιτείται περισσότερη διαφάνεια στη λειτουργία του Φορέα ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος τα οφέλη λειτουργίας του Φορέα να επισκιάζονται από δημόσια αμφισβήτηση».
Διαβάστε την Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας:
