Δεν περιορίστηκε στην ιατρική, αλλά είχε ενεργό εμπλοκή στα κοινά, και μάλιστα σε κρίσιμες περιόδους για την Κύπρο, αψηφώντας θανάσιμους κινδύνους. Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης, γνωστός και αγαπητός γιατρός στη Λάρνακα, συμμετείχε στην αντίσταση κατά της τρομοκρατικής δράσης της ΕΟΚΑ Β’ και της χούντας. Συνελήφθη από τους πραξικοπηματίες. Κι όταν άρχισε η τουρκική εισβολή το 1974, περιέθαλπε τραυματίες στο Νοσοκομέιο Λάρνακας. Αυτές τις μέρες συμπληρώνεται ένας μήνας από την εκδημία του, στις 9 Ιουλίου.
Γεννήθηκε στον Κάτω Δρυ, το 1936 και μεγάλωσε σε πολυμελή οικογένεια. Ο πατέρας του, Γιάννης Ευσταθιάδης, είχε μεταναστεύσει στην Αφρική τη δεκαετία του 1930 και επέστρεψε στην Κύπρο με γερό κομπόδεμα, το οποίο, όμως, εξανεμίστηκε πολύ σύντομα. Είχε αποφασίσει να ασχοληθεί με το εμπόριο χαρουπιών. Αγόρασε μεγάλη παρτίδα, αλλά δεν μπορούσε να τα φορτώσει στα καράβια για εξαγωγή. Οι ατμοπλοϊκές συγκοινωνίες είχαν διακοπεί, γιατί στο μεταξύ ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1939.
Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης, που ήταν το τέταρτο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας, φοίτησε αρχικά στο δημοτικό σχολείο στον Κάτω Δρυ. Ύστερα φοίτησε στο Γυμνάσιο Λευκάρων, που ήταν τετρατάξιο, και στο Παγκύπριο Γυμνάσιο στις δύο τελευταίες τάξεις. Επηρεασμένος από τη γειτόνισσά τους, Μαρία, πρόσφυγα από τη Σμύρνη, που είχε έρθει στην Κύπρο μετά από τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, αποφάσισε να γίνει γιατρός, όταν πήρε το απολυτήριό του το 1956. Πήγε στη Βρετανία και φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Μπέρμιγχαμ, όπου ειδικεύτηκε και στην ορθοπεδική χειρουργική.
Στην Κύπρο επέστρεψε το 1971 και τον επόμενο χρόνο ίδρυσε ιδιωτική ορθοπεδική και χειρουργική κλινική, αφού ενοικίασε παλιό κτήριο, στο οποίο προηγουμένως στεγαζόταν το ξενοδοχείο του Παυλήμπεη, στην πλατεία Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1977, όταν αποπερατώθηκε η ανέγερση της ιδιόκτητης κλινικής του.
Ήθελε να λειτουργεί με τον καλύτερο τρόπο η κλινική του, γι’ αυτό έφερε από τη Βρετανία νοσηλεύτριες καταρτισμένες, αφού τους προσέφερε υψηλό μισθό. Στην κλινική, βέβαια, βοηθούσε και η σύζυγός του, Κάκια Παυλίδη – Ευσταθιάδη, η οποία, όπως ομολόγησε ο ίδιος, όταν μου αφηγήθηκε πριν μερικά χρόνια τις εμπειρίες του από τη ζωή, «ήξερε καλύτερα κι από μένα πού βρισκόταν το κάθε ιατρικό εργαλείο».
Εκτός από την άσκηση της Ιατρικής, στις προτεραιότητες του Μιχάλη Ευσταθιάδη ήταν και η εμπλοκή στα κοινά. Το 1973 έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του «Απολλώνειου» Ιατρικού Συλλόγου Λάρνακας και αναδείχθηκε στη θέση του προέδρου, θέση την οποία διατήρησε για τα επόμενα 17 χρόνια. Ενδιαφέρθηκε επίσης για τη μόρφωση της νέας γενιάς, γι’ αυτό υπηρέτησε ως πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας Λάρνακας.
Αξιοσημείωτη ήταν και η συμμετοχή του στα εκκλησιαστικά πράγματα, και μάλιστα σε θυελλώδη περίοδο. Ήταν πρόεδρος της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Αγίου Λαζάρου, όταν οι τρεις μητροπολίτες, ο Πάφου Γεννάδιος, ο Κυρηνείας Κυπριανός και ο Κιτίου Άνθιμος, υποκινούμενοι από τη χούντα των Αθηνών και τον αρχηγό της οργάνωσης ΕΟΚΑ Β’, Γεώργιο Γρίβα, επιχειρούσαν να παραμερίσουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο ανθρωπιστής γιατρός της Αμμοχώστου, Κ. Χατζηκακού
Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης ηγήθηκε ομάδας Λαρνακέων (μεταξύ τους ήταν ο Δώρος Στυλιανού και ο Γιαννάκης Παυλίδης, αδελφός της συζύγου του, Κάκιας), οι οποίοι μετέβησαν στη Λευκωσία και συνόδευσαν τον νεοεκλεγέντα μητροπολίτη Χρυσόστομο στην έδρα της μητρόπολης Λάρνακας στην ενορία Σωτήρος, που ήταν υπό τον έλεγχο οπλοφόρων της ΕΟΚΑ Β’.
Οι προειδοποιήσεις ότι με τις ενέργειές τους θα οδηγούσαν σε τουρκοποίηση της Κύπρου δεν συνέτισαν τη χούντα και την ΕΟΚΑ Β’, που προχώρησαν στην πραγματοποίηση πραξικοπήματος για ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης ανέφερε σε μαρτυρία του στον γράφοντα (η οποία δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Ο άλλος πόλεμος των γιατρών») τι έκανε την ώρα που άκουσε τα συνταρακτικά νέα, το πρωί της Δευτέρας, 15 Ιουλίου 1974:
«Βρισκόμουν στην κλινική και εξέταζα το χέρι κάποιας κοπέλας. Είχε γάγγλιο που έπρεπε να αφαιρεθεί. Πάγωσα όταν άκουσα ότι έγινε πραξικόπημα. Για μερικές στιγμές έμεινα σκεφτικός και, όταν συνήλθα από το σοκ, είπα στην κοπέλα να πάει σπίτι της. Σε λίγο μου τηλεφώνησαν από το Νοσοκομείο Λάρνακας να πάω εκεί, γιατί είχαν φέρει σοβαρά τραυματία, ο οποίος χρειαζόταν επειγόντως εγχείρηση».
Είχε όμως τις επιφυλάξεις του ο Μιχάλης Ευσταθιάδης. Όχι γιατί δεν ήταν πρόθυμος να αναλάβει την εγχείρηση τραυματία. Κάθε άλλο… Υπήρχε όμως ο φόβος μήπως του έστησαν παγίδα οι πραξικοπηματίες. Τηλεφώνησε ο γιατρός και στην Αστυνομική Διεύθυνση Λάρνακας, που βρίσκεται μέχρι σήμερα κοντά στην παραλία των Φοινικούδων. Εκεί διεξαγόταν μάχη. Οι πραξικοπηματίες είχαν πάει να καταλάβουν το κτήριο, αλλά οι αστυνομικοί αρνήθηκαν να παραδοθούν και άρχισε η ανταλλαγή πυροβολισμών. Του απάντησε ο αστυνόμος Παύλος Στόκκος, ο οποίος του ζήτησε να σταλούν ενισχύσεις, να πάει κόσμος εκεί. Ο γιατρός προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Δώρο Χριστοδουλίδη, μετέπειτα βουλευτή, γιο του δημάρχου Λάρνακας, Γιώργου Χριστοδουλίδη. Όταν τηλεφώνησε ξανά στην Αστυνομική Διεύθυνση Λάρνακας ο Μιχάλης Ευσταθιάδης, ήταν πια αργά. Του απάντησε πραξικοπηματίας: «Ο Στόκκος είναι στις Κεντρικές Φυλακές και θα πάεις κι εσύ να τον βρεις…», του είπε.
Ύστερα από όλ’ αυτά, ο γιατρός με το δίκαιό του απάντησε στον επαρχιακό γιατρό, Κώστα Σκαρπάρη, που του τηλεφώνησε για να πάει στο Νοσοκομείο Λάρνακας να εγχειρήσει τραυματία: «Όχι, δεν έρχομαι μόνος μου. Να μου στείλετε ασθενοφόρο να με πάρει στο Νοσοκομείο», θεωρώντας ότι έτσι θα ήταν πιο ασφαλής. Έστειλαν τελικά ασθενοφόρο, το οποίο μετέφερε τον ορθοπεδικό χειρουργό Μιχάλη Ευσταθιάδη στο Νοσοκομείο Λάρνακας για να πραγματοποιήσει εγχείρηση σε τραυματία του πραξικοπήματος. Ο ίδιος αφηγείται τι συνέβη, μόλις πέρασε την πύλη του νοσηλευτηρίου:
«Στην πόρτα του Νοσοκομείου με περίμενε η Παντελίτσα Νικολαΐδου, αναισθησιολόγος. Ήμασταν γνωστοί και φίλοι. “Πρόσεχε τα λόγια σου!”, μου είπε. “Μη μιλήσεις, γιατί σε έχουν στην μούττη του σιηπέττου. Αν πεις τίποτε, εν να σε καθαρίσουν…”. Είχαν έρθει στο Νοσοκομείο πραξικοπηματίες οπλισμένοι και απειλούσαν. Η Παντελίτσα ήξερε ότι ήμουν μακαριακός, αντιφασίστας. Προχωρώντας στο Νοσοκομείο, συνάντησα τον επικεφαλής των πραξικοπηματιών, που ήταν γνωστός μου, από τη Λάρνακα. “Ναι;”, με ρώτησε. Του απάντησα ότι ήρθα να δω έναν ασθενή. “Μα, εν τούν το σκυλί που ήρτες να δεις;”. Έτσι μου είπε: “Τούν το σκυλί…”. “Ήρτα να δω ασθενή και όχι σκυλί”, του απάντησα. Τραυματίας ήταν ο Θεοδόσης, αριστερός, μακαριακός. Από ό,τι έμαθα, είχε κτυπηθεί στον ώμο, κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών με πραξικοπηματίες στην περιοχή του κτηρίου της Αρχής Τηλεπικοινωνιών στη Λάρνακα».
Οι πραξικοπηματίες δεν επέτρεπαν την περίθαλψη του μακαριακού τραυματία, ούτε καν τη χορήγηση αίματος. Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης ήρθε σε αντιπαράθεση μαζί τους και φρόντισε να τον εγχειρήσει για να του σώσει τη ζωή.
Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης πήγε στο σπίτι του τις πρωινές ώρες της Τρίτης, 16 Ιουλίου 1974, και μοιράστηκε τις ανησυχίες του με τη σύζυγό του, Κάκια: «Φοβάμαι ότι θα με συλλάβουν, γιατί ήταν πολύ επιθετικοί οι πραξικοπηματίες στο Νοσοκομείο. Μου “κτυπούσαν” λόγια συνέχεια».
Δεν ήταν αδικαιολόγητοι οι φόβοι. Σε κάποια στιγμή ακούστηκε θόρυβος έξω από το σπίτι. Και φωνές: «Ρε γιατρέ! Ρε γιατρέ, κατέβα κάτω τζιαι θέλουμεν σε!». Κατέβηκε ο γιατρός να δει τι συνέβαινε. Ήταν πραξικοπηματίες, ΕΟΚΑΒητατζήδες που είχαν έρθει με όπλα και τεθωρακισμένα για να τον συλλάβουν. Ο γιατρός Μιχάλης Ευσταθιάδης αναγκάστηκε να τους ακολουθήσει, όπως είπε ο ίδιος:
«Με μετέφεραν στο στάδιο Γ.Σ.Ζ., όπως και άλλους δημοκρατικούς. Είχαν τοποθετήσει συρματοπλέγματα και γύρω-γύρω μας φρουρούσαν καμιά δεκαριά ένοπλοι ΕΟΚΑΒητατζήδες. Ήμασταν γύρω στα δέκα άτομα και μας κρατούσαν κάτω από τον ήλιο. Τους ζήτησα να με αφήσουν να πάω πίσω στην κλινική, γιατί είχα ασθενείς εγχειρισμένους. Όταν ήρθαν να με συλλάβουν, ο Αρίσταρχος Δημητρίου, που ήταν σεβαστός καθηγητής του Γυμνασίου, τους είπε: “Άμπα τζιαι συλλάβετε τον γιατρό μου! Εγώ εχτές εχειρουργήθηκα…”. Εκείνοι όμως δεν τον άκουσαν. Και ούτε με άφησαν να φύγω. Το βράδυ μάς μετέφεραν στον αστυνομικό σταθμό της οδού Λεμεσού, που σήμερα είναι εγκαταλελειμμένος. Εκεί μας έκλεισαν σε μεγάλη αίθουσα τριάντα άτομα. Δεν είχαμε πού να κοιμηθούμε. Υπήρχαν μόνο μερικές καρέκλες. Οι πιο πολλοί κοιμόμασταν στο πάτωμα. Μας κράτησαν περιορισμένους για τέσσερις μέρες, μέχρι το Σάββατο, όταν άρχισε η τουρκική εισβολή».
Ήθελαν να τον στείλουν στο… μέτωπο!
Ο Μιχάλης Ευσταθιάδης, όπως και πολλοί άλλοι δημοκρατικοί άνθρωποι, βρίσκονταν στα χέρια των πραξικοπηματιών, όταν άρχισε η απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων στα παράλια της Κερύνειας, ενώ βομβάρδιζαν τα τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα. Ο γιατρός είχε αφηγηθεί για εκείνες τις τραγικές στιγμές:
«Τότε άνοιξαν τις πόρτες του αστυνομικού σταθμού οι πραξικοπηματίες και μας είπαν: “Αδέλφια, πάμε να πολεμήσουμε τους Τούρκους!”. Εμένα με έκαναν επίταξη ως γιατρό. Με πήραν στο Νοσοκομείο Λάρνακας. Ο Κώστας Σκαρπάρης, που ήταν επαρχιακός γιατρός, μου είπε να πάω στην πρώτη γραμμή. “Μα, εγώ είμαι χειρούργος. Ποιος θα χειρουργήσει εδώ τους τραυματίες; Εσύ;”. Ήθελαν να με στείλουν στο μέτωπο για να σκοτωθώ; “Θα πάρω τον υπουργό”, του είπα. Και τηλεφώνησα στον Ανδρέα Μικελλίδη, που ήταν και εκείνος γιατρός, ψυχίατρος και υπουργός στην κυβέρνηση του Μακάριου. “Όχι, δεν θα φύγεις από το Νοσοκομείο. Είναι εντολή του υπουργού. Θα μείνεις και θα έρτω κι εγώ”, μου είπε. Έτσι έμεινα στο Νοσοκομείο Λάρνακας και χειρουργούσα τους τραυματίες που μας έφερναν».
Υπήρξαν διαφόρων ειδών περιστατικά τραυματισμών που είχε να χειριστεί ο ορθοπεδικός χειρουργός Μιχάλης Ευσταθιάδης. Ορισμένα όμως ήταν φρικτά και οι τραυματίες δεν είχαν την παραμικρή ελπίδα επιβίωσης:
«Είχαν φέρει τους τρεις Αυστριακούς ΟΗΕδες που κτυπήθηκαν από βόμβα ναπάλμ, όταν τους βομβάρδισαν τα τουρκικά αεροπλάνα κοντά στην Κόσιη, στον δρόμο Λευκωσίας – Λάρνακας. Ήταν ζωντανοί ακόμα, ανέπνεαν, αλλά ήταν καμένο ολόκληρο το κορμί τους. Το πρόσωπό τους είχε πάρει μπλε χρώμα και φαίνονταν μόνο τα μάτια».
Διανυχτέρευε στο Νοσοκομείο Λάρνακας ο Μιχάλης Ευσταθιάδης ακόμη και ύστερα που ανακοινώθηκε η συμφωνία για εκεχειρία στις 22 Ιουλίου 1974. Συνέχιζαν όμως τις εχθροπραξίες τα τουρκικά στρατεύματα. Η Τουρκία προετοίμαζε τη δεύτερη φάση της εισβολής, που άρχισε στις 14 Αυγούστου 1974.
Μαζί με τους κατοίκους, που έφευγαν από τα σπίτια τους για να σωθούν, προσφυγοποιήθηκε και το Νοσοκομείο Αμμοχώστου. Ορισμένοι γιατροί συνόδευσαν στο Νοσοκομείο Λάρνακας σοβαρά τραυματίες, τους οποίους νοσήλευαν σε αντίξοες συνθήκες στο ξενοδοχείο «Μάρκος».
Δραστήριος και στην πολιτική
Μετά από την τουρκική εισβολή, το 1977, αποπερατώθηκε το καινούργιο ιδιόκτητο κτήριο, στο οποίο εγκαταστάθηκε η κλινική του Μιχάλη Ευσταθιάδη. Συνέχισε βέβαια την εμπλοκή του στα κοινά, ως πρόεδρος του «Απολλώνειου» Ιατρικού Συλλόγου Λάρνακας. Συμμετείχε στην Εκκλησιαστική Επιτροπή Αγίου Λαζάρου, στη Σχολική Εφορεία Λάρνακας, αλλά και στην πολιτική. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Δημοκρατικής Παράταξης (μετέπειτα Δημοκρατικό Κόμμα), που ίδρυσε ο Σπύρος Κυπριανού το 1976. Υπήρξε και υποψήφιος βουλευτής του κόμματος.
