O Πρόδρομος Αντωνάκη κάνει μια ιστορική αναδρομή στη Σμύρνη.
Πριν 98 χρόνια τέτοιες μέρες η Ελληνικής παρουσία στη Σμύρνη ζούσε τις τραγικότερες στιγμές της. Μια παρουσία που μεγαλούργησε για αιώνες τέλειωσε άδοξα. Ας δούμε ιστορικά την ενδιαφέρουσα πορεία της τρίτης σε πληθυσμό, πανέμορφης πόλης της Τουρκίας, που αποτελεί σήμερα ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό.
Η ίδρυση της τοποθετείται γύρω στο 3000 π.Χ. από τον Θησέα ή τον Τάνταλο ενώ άλλοι αναφέρουν ως ιδρύτρια της πόλης την Αμαζόνα Σμύρνη. Στην Αρχαϊκή περίοδο η Σμύρνη, λόγω της θέσης της και με το εμπορικό λιμάνι, αναπτύχθηκε σημαντικά. Τον 7 π.Χ. αιώνα καταστρέφεται μετά από επιδρομή των Λυδίων. Ο Μέγας Αλέξανδρος την ξανακτίζει το 334 π.Χ. και κατά την Ελληνιστική περίοδο κτίζονται εξαιρετικά αρχιτεκτονικά έργα.
Η Σμύρνη, κατά τους βυζαντινούς χρόνους, συνεχίζει να αποτελεί σημαντικότατο λιμάνι και εμπορικό κέντρο. Παρά τις επισκευές των τειχών από τον Αρκάδιο και τον Ηράκλειο οι Άραβες λεηλάτησαν την πόλη το 654 μ.Χ. και την κατέλαβαν το 672 μ.Χ. Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος την αναφέρει τον όγδοο αιώνα ως πόλη του θέματος Θρακησίων και πρωτεύουσα του θέματος Σάμου, υποδιαιρέσεων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τον 11 αιώνα την πόλη κατείχε για πολλά χρόνια ο Σελτζούκος Τζαχάς που διενεργούσε επιδρομές στα γειτονικά παράλια και νησιά. Στη συνεχεία την πόλη ανακατέλαβαν οι Βυζαντινοί μέχρι την τέταρτη σταυροφορία που έπεσε στα χέρια των ιπποτών της Ρόδου. Από το 1317 η πόλη ανήκει στους Τούρκους μέχρι το 1344 που στόλος Βενετών και Κυπρίων ιπποτών την καταλαμβάνει και την ελέγχει μέχρι το 1402 που κατελήφθη και κατεστράφη από τον Ταμερλάνο.
Στους επόμενους αιώνες, παρά την τουρκική κυριαρχία, η πόλη ξαναβρίσκει το δρόμο της με πρωταγωνιστές και πάλι τους Έλληνες. Κύρια γλώσσα ήταν η ελληνική ενώ ανθούσαν το εμπόριο και οι υπηρεσίες. Η συνεχής αύξηση των ξένων εμπόρων την κατέστησε μια από τις πιο κοσμοπολίτικες πόλεις της εποχής και το μεγαλύτερο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο Χριστιανισμός άνθησε από πολύ νωρίς και στη πόλη υπήρχε Μητρόπολη ενώ λειτουργούσαν και είκοσι-μία ορθόδοξες εκκλησίες. Σήμερα σώζεται και λειτουργεί μόνο μία, ενώ τέσσερις ανακαινίστηκαν και χρησιμοποιούνται από τους Τούρκους για πολιτιστικούς σκοπούς. Σύμφωνα με την απογραφή που έγινε το 1891, η περιοχή της Σμύρνης είχε συνολικό πληθυσμό 207.000. Από αυτούς, οι Έλληνες ήταν 107.000, Τούρκοι 52.000, Εβραίοι 23.000, Αρμένιοι 12.000. Μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή η Σμύρνη είχε 370.000 κατοίκους, από τους οποίους 165.000 ήταν Έλληνες, 80.000 Τούρκοι, 55.000 Εβραίοι, 40.000 Αρμένιοι.
Η Μικρασιατική Καταστροφή έφερε την βίαιη φυγή του Ελληνισμού από την Μικρά Ασία και την αποτυχία υλοποίησης της «Μεγάλης Ιδέας». Τον Αύγουστο του 1922, στο Αφιόν Καραχισάρ, στην αποφασιστική μάχη, το μέτωπο κατέρρευσε και ο ελληνικός στρατός υποχώρησε άτακτα εγκαταλείποντας την ενδοχώρα με κατεύθυνση τη Σμύρνη και από εκεί για τα ελληνικά νησιά. Παρά τις κάποιες προσπάθειες που έγιναν να οργανωθεί αμυντική γραμμή και να συγκρατηθεί η προέλαση των τούρκων, αυτό δεν έγινε κατορθωτό αφού ο ελληνικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα ηθικού, πειθαρχίας και ανεφοδιασμού. Έτσι το πρωί της 27ης Αυγούστου οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη που είχε κατακλυσθεί και από χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από την ενδοχώρα
Τα όσα έκαναν οι Τούρκοι δεν μπορεί να τα χωρέσει ανθρώπινος νους… λεηλασίες, βιασμούς, ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια, απαγωγές νεανίδων και φόνους αμάχων, που δεν είναι δυνατό να περιγραφούν με λέξεις. Ο μητροπολίτης Σμύρνης κατακρεουργήθηκε. Χιλιάδες Αρμένιοι και Έλληνες άντρες συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στα τάγματα εργασίας όπου βρήκαν στη συνέχεια τραγικό θάνατο από την εξουθενωτική εργασία,την πείνα και τις αρρώστιες. Στην πόλη άναψαν μεγάλες πυρκαγιές στις συνοικίες των Αρμενίων και των Ελλήνων, καταστρέφοντας τα πάντα. Στο λιμάνι συνωστίζονταν χιλιάδες Έλληνες με την ελπίδα να μπουν σε κάποιο πλοίο και να σωθούν. Τελικά 300.000 πρόσφυγες κατάφεραν να περάσουν στην Ελλάδα αφήνοντας πίσω τις πλούσιες περιουσίες τους.
Έτσι έσβησε η φυσική ελληνική παρουσία στην Σμύρνη που ίσως, με σωστούς πολιτικούς και στρατιωτικούς χειρισμούς, να συνέχιζε να αποτελεί μέχρι σήμερα Ελληνική πόλη με όλες τις ευεργετικές συνέπειες για τον Ελληνισμό και την Ανατολική Μεσόγειο.
