Η Ελλάδα υπήρξε η πρώτη χώρα των Βαλκανίων που τόλμησε να ξεσηκωθεί κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η ελεύθερη ναυσιπλοία λόγω προνομίων που εξασφάλισε η ρωσική διπλωματία για τους υπόδουλους χριστιανούς με την συνθήκη του Κουτσιούκ Καϊναρτζή το 1774 έδωσε την δυνατότητα για την ανάπτυξη σημαντικού στόλου. Τα ελληνικά πληρώματα στον οθωμανικό στόλο είχαν εκπαιδευτεί στις ναυτικές εργασίες. Η επίδραση του ελληνικού διαφωτισμού (Κοραής, Ρήγας, Διδάσκαλοι του Γένους) παρακίνησαν τους Έλληνες να ιδρύσουν την Φιλική Εταιρεία το 1814 στην Οδησσό και να πάρουν τα όπλα για την απελευθέρωση του έθνους. Η επίδραση του πνεύματος της γαλλικής επανάστασης (1789) ήταν εμφανής. Η αχανής οθωμανική αυτοκρατορία παρουσίαζε συμπτώματα παρακμής και η Ελλάδα αγωνίστηκε για την παλλιγενεσία χωρίς την συμμετοχή των άλλων βαλκανικών χωρών. 

Η επανάσταση ξεκίνησε με την είσοδο του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία. Το κίνημα δεν πέτυχε αλλά έδωσε χρόνο στους οπλαρχηγούς στην Πελοπόννησο να αρχίσουν με επιτυχία την εξέγερση κατά των Οθωμανών. Μεγάλες μάχες στην Τριπολιτσά, στα Δερβενάκια, η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας στην Χίο και η ναυμαχία του Γέροντα αποτελούν αξιοσημείωτες νίκες. Οι Τούρκοι απάντησαν με την σφαγή της Χίου και την καταστροφή των Ψαρών. Σημαντική ήταν η προσφορά των γυναικών όπως η Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους.

Ο Τζορτζ Κάνινγκ συντέλεσε στην μεταστροφή της βρετανικής πολιτικής υπέρ της Ελλάδας το 1822 επειδή έβλεπε ότι η Ελλάδα μπορούσε να αποτελέσει γεωπολιτικό στήριγμα για την Αγγλία. Η Αγγλία βοήθησε στην αποτροπή των ανατρεπτικών φιλοοθωμανικών σχεδίων του Αυστριακού καγκελάριου Μέττερνιχ.

Ο ανταρτοπόλεμος με τους πρώην κλέφτες σημείωσε μεγάλη επιτυχία και έδειξε την ασύγκριτη γεναιότητα των Ελλήνων. Τα εμπορικά πλοία της Ύδρας μετατράπηκαν σε πολεμικά. Η πιο σημαντική στρατιωτική μορφή υπήρξε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ενώ στο διπλωματικό επίπεδο ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Μεταξύ των δυο θα ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος από το 1823 μέχρι το 1825 για το θέμα της εξουσίας αλλά και για τα δυο δάνεια από την Αγγλία το 1824 και το 1825 ενώ το 1827 θα οδηγηθεί η χώρα σε πτώχευση. Τα δάνεια έφεραν σκληρούς όρους, το ποσό που έπαιρνε η Ελλάδα ήταν περίπου το μισό αυτού που εδικαιούτο και η κακοδιαχείριση εκ μέρους της Ελλάδας μετέτρεψε τα δάνεια σε ανωφελή. Τα γεγονότα με δολοφονίες αγωνιστών έφεραν τραγικά αποτελέσματα. 

Ακολούθησε η απόβαση τακτικού στρατού υπό τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο το 1825 και η κατάληψη του Μεσολογγίου που καθήλωσε την επανάσταση δημιουργώντας απελπιστική εικόνα. Ο ηρωισμός των Ελλήνων και το δίκαιο αίτημα τους για ελευθερία εξακολουθούσαν να έχουν απήχηση στην κοινή γνώμη της Ευρώπης.

Η ανάμιξη των συμμάχων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας το 1827 βοήθησε σε μια πολύ δύσκολη στιγμή του αγώνα στην κατατρόπωση του αιγυπτιακού στόλου του Ιμπραήμ στο Ναυαρίνο. Η τιτάνια προσπάθεια των Ελλήνων παρά τις βάρβαρες σφαγές που πραγματοποίησαν οι Οθωμανοί και η στήριξη του φιλελληνισμού έφεραν την πολυπόθητη ελευθερία. 

Η ανακήρυξη του νέου κράτους έγινε το 1830 και πρώτος κυβερνήτης ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας που προσπάθησε να πετύχει την ανασυγκρότηση της χώρας αλλά ο εμφύλιος πόλεμος με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη οδήγησε στην δολοφονία του χαρισματικού κυβερνήτη.

Ο εθνικός χαρακτήρας της επανάστασης είναι αδιαμφισβήτητος. Όλες οι κοινωνικές τάξεις πολέμησαν και βοήθησαν με πολεμοφόδια το έθνος. Προύχοντες, κληρικοί και λαός αγωνίστηκαν για την ελευθερία παρά τις έριδες που υπήρξαν.

Στην Κύπρο δεν πραγματοποιήθηκε οποιαδήποτε εξέγερση και το βαρύ τίμημα ήταν η εκτέλεση του εθνάρχη Κυπριανού και των κορυφαίων κληρικών με την υποψία ότι είχαν δεσμούς με την Φιλική Εταιρεία. Η Κύπρος βοήθησε οικονομικά την επανάσταση αλλά και με αγωνιστές στα πολεμικά πεδία όπως  ο Θεόφιλος Θησεύς και ο Ιωάννης Σταυριανός. Τα εκατόν χρόνια από την επανάσταση γιορτάστηκαν στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο το 1921 ενώ ο ελληνικός στρατός βρισκόταν στην μικρασιατική ενδοχώρα και οι Κύπριοι υπέγραψαν ενωτικό δημοψήφισμα στις εκκλησίες του νησιού το 1950. 

Διακόσια χρόνια μετά, κυκλοφόρησαν πολλά επετειακά βιβλία με νέες τεκμηριωμένες ιστορικές ερμηνείες για το μεγαλείο του 1821 και την επίτευξη της ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Το σύνθημα ‘Ελευθερία ή Θάνατος’ ήλθε μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς να  φέρει τον ξεσηκωμό και την απελευθέρωση.