Στους οικονομικούς κύκλους, η κατάσταση του αμερικανικού δολαρίου σπάνια αμφισβητείται, άλλωστε παραμένει το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα και ακρογωνιαίος λίθος του παγκόσμιου εμπορίου και των χρηματοοικονομικών. Ωστόσο, συνεχόμενα σημάδια υποδηλώνουν ότι το δολάριο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σημαντικά βραχυπρόθεσμα προβλήματα, ίσως στις αρχές του επόμενου έτους. Παρακάτω παρατίθενται οι κύριοι οικονομικοί και γεωπολιτικοί λόγοι που οδηγούν σε αυτή την πιθανότητα, και ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις τους.
Οικονομικοί παράγοντες της αδυναμίας του δολαρίου
- Νομισματική πολιτική και προοπτικές επιτοκίων
Μία από τις πιο άμεσες επιρροές στην αξία ενός νομίσματος είναι η διαφορά των επιτοκίων. Εάν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) κινηθεί προς χαλάρωση της πολιτικής, είτε μειώνοντας τα επιτόκια είτε σηματοδοτώντας μια πιο ήπια στάση, το πλεονέκτημα απόδοσης των περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια διαβρώνεται, γεγονός που θα τείνει να αποδυναμώσει το νόμισμα. Πρόσφατη ανάλυση δείχνει ότι οι αγορές προεξοφλούν ολοένα και περισσότερο τις μειώσεις των αμερικάνικων επιτοκίων, οι οποίες ασκούν καθοδική πίεση στο δολάριο. Υπό αυτή την έννοια, η ισχύς του δολαρίου κατά την τελευταία δεκαετία μπορεί να έχει ξεπεράσει τα θεμελιώδη μεγέθη – και καθώς οι αποτιμήσεις ομαλοποιούνται, η αξία του νομίσματος θα μπορούσε να διορθωθεί. Για παράδειγμα, ένα σημαντικό σημείωμα επενδυτών παρατηρεί: «Μετά από μια ισχυρή δεκαετία, το δολάριο βρίσκεται εντός του εύρους της εύλογης αξίας μας».
- Δημοσιονομική ανισορροπία και πιέσεις στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών
Οι ΗΠΑ έχουν μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και το εμπόριο, τα οποία μακροπρόθεσμα τείνουν να ασκούν καθοδική πίεση σε ένα νόμισμα. Το λεγόμενο δίλημμα Triffin μας υπενθυμίζει ότι ο εκδότης ενός παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος συχνά πρέπει να παρέχει περισσότερο από αυτό το νόμισμα, συμπεριλαμβανομένων και μέσω ελλειμμάτων, για να ικανοποιήσει την παγκόσμια ζήτηση, αλλά μια τέτοια επίμονη ανισορροπία μπορεί να προκαλέσει διαρθρωτική αδυναμία. Επιπλέον, όταν οι ξένοι επενδυτές αμφισβητούν τη βιωσιμότητα του κρατικού δανεισμού ή αναμένουν πληθωρισμό ή διάβρωση των πραγματικών αποδόσεων, μπορεί να μειώσουν την κατοχή περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια, ή να απαιτήσουν υψηλότερες αποδόσεις. Αυτή η δυναμική προσθέτει κίνδυνο στο δολάριο.
- Αξιολόγηση και αντιστροφές ροών κεφαλαίου
Οι ΗΠΑ έχουν απολαύσει εισροές κεφαλαίων για πολλά χρόνια. Αλλά καθώς τα παγκόσμια πρότυπα ανάπτυξης αλλάζουν και καθώς άλλα νομίσματα ή περιουσιακά στοιχεία γίνονται πιο ελκυστικά, αυτό μπορεί να εξασθενήσει το δολάριο. Το σχόλιο της Vanguard, για παράδειγμα, σημειώνει ότι «η πτωτική τάση [του δολαρίου] επιταχύνθηκε σημαντικά από… δασμούς… δεδομένης της προσδοκίας ότι η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ θα επιβραδυνθεί το 2025».
Εν ολίγοις, εάν ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξη των ΗΠΑ είναι απογοητευτικός, ή οι ξένοι επενδυτές αναμένουν καλύτερες αποδόσεις αλλού, τα κεφάλαια μπορεί να εκρεύσουν από περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια, ασκώντας πιέσεις στο νόμισμα.
- Τιμές εμπορευμάτων και δυναμική πληθωρισμού
Ένα αποδυναμωμένο δολάριο συνήθως συσχετίζεται με υψηλότερες τιμές εμπορευμάτων (πολλά εμπορεύματα εκφράζονται σε δολάρια), κάτι που με τη σειρά του μπορεί να πυροδοτήσει πληθωριστικές πιέσεις στις ΗΠΑ. Αλλά εάν η Fed αντιδράσει επιθετικά στον πληθωρισμό, αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ανάπτυξη, δημιουργώντας ένα δύσκολο πολιτικό συμβιβασμό. Αντίθετα, εάν ο πληθωρισμός μειωθεί και η Fed χαλαρώσει την πολιτική της, η διαφορά των επιτοκίων συρρικνώνεται. Ένα ασθενέστερο δολάριο είναι επομένως ένα πιθανό αποτέλεσμα αυτού του συμβιβασμού.
Γεωπολιτικά και διαρθρωτικά εμπόδια
- Συρρίκνωση των τάσεων «υπερβολικών προνομίων» και αποδολαριοποίησης
Οι ΗΠΑ απολαμβάνουν εδώ και καιρό αυτό που ο οικονομολόγος Jean Bodin κάποτε ονόμασε «υπερβολικό προνόμιο» λόγω του ρόλου του δολαρίου ως κύριου αποθεματικού νομίσματος. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, άλλες χώρες έχουν αναζητήσει ενεργά εναλλακτικές λύσεις – είτε για εμπορική διευθέτηση σε άλλα νομίσματα, είτε για διμερείς συμφωνίες που παρακάμπτουν το δολάριο, είτε για διαφοροποίηση των αποθεματικών. Καθώς αυτή η διαδικασία προχωρά σταδιακά, η διαρθρωτική ζήτηση για το δολάριο μπορεί να αποδυναμωθεί, και αυτό θα αποτελούσε τροχοπέδη για την αξία του νομίσματος.
- Γεωπολιτική αβεβαιότητα και αξιοπιστία πολιτικής
Τα νομίσματα δεν αντανακλούν μόνο την οικονομία – αντανακλούν επίσης την εμπιστοσύνη, τη διακυβέρνηση και τη συνοχή της πολιτικής. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αυξημένες εσωτερικές πολιτικές διαιρέσεις, πίεση στην ανεξαρτησία της Fed και απρόβλεπτες κινήσεις στο εμπόριο και την εξωτερική πολιτική. Ορισμένοι αναλυτές ερμηνεύουν την πρόσφατη αδυναμία του δολαρίου ως ένδειξη διάβρωσης της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην κατεύθυνση της πολιτικής των ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, όταν οι ξένοι επενδυτές ανησυχούν για τη σταθερότητα της πολιτικής, μπορεί να μειώσουν την έκθεση σε περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αναπροσαρμογές της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας και του εμπορικού συστήματος
Ο κόσμος απομακρύνεται από το μοντέλο της αλυσίδας εφοδιασμού «just-in-time», με επίκεντρο τις ΗΠΑ, προς πιο περιφερειοποιημένες, διαφοροποιημένες αλυσίδες – σε καποιο βαθμος ως απάντηση στο COVID-19, τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Καθώς αλλάζουν οι εμπορικές δομές, αλλάζουν και τα πρότυπα διακανονισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών, μειώνοντας ενδεχομένως τον έμμεσο «φόρο δολαρίου» που πλήρωναν πολλοί μη Αμερικανοί εξαγωγείς τις τελευταίες δεκαετίες.
- Εμπορικές εντάσεις, δασμοί και αντίποινα: βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις
Οι δασμοί και η εμπορική αβεβαιότητα μπορεί μερικές φορές να υποστηρίζουν τη ζήτηση για ασφαλές καταφύγιο για το δολάριο σε στιγμές κρίσης, αλλά υπονομεύουν επίσης τις προοπτικές ανάπτυξης των ΗΠΑ και εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη λογική της εμπορικής πολιτικής. Το σχόλιο χρηματιστηριακής εταιρείας που επισημαίνει την εντατικοποίηση των εμπορικών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ως παράγοντα που συμβάλλει στην πρόσφατη πτώση της αξίας του δολαρίου.
Γιατί οι αρχές του 2026 έχουν σημασία;
Συνδυάζοντας όλα αυτά, μπορεί κάποιος να καταλάβει γιατί οι αναλυτές επισημαίνουν τις αρχές του επόμενου έτους ως πιθανό σημείο καμπής για την αδυναμία του δολαρίου.
- Η Fed φαίνεται να κινείται προς χαλάρωση. Όταν αυτό ξεκινήσει, το πλεονέκτημα της απόδοσης συρρικνώνεται και το δολάριο τείνει να εξασθενήσει.
- Σε περίπτωση που η ανάπτυξη των ΗΠΑ αποδειχθεί ασθενέστερη από την αναμενόμενη (ειδικά στα πλαίσια μεγάλων ελλειμμάτων και επιβράδυνσης της παγκόσμιας ανάπτυξης), η οικονομική λογική για ένα ισχυρό δολάριο διαβρώνεται.
- Τα γεωπολιτικά προβλήματα μπορεί να μετατοπιστούν. Καθώς οι παγκόσμιοι δρώντες αυξάνουν τη χρήση διακανονισμών εκτός δολαρίου ή διαφοροποιούν τα αποθεματικά, οι παράγοντες που βοήθησαν το δολάριο εξασθενίζουν.
- Επίσης, η αποτίμηση: πολλοί παρατηρητές σημειώνουν ότι το δολάριο μπορεί να είναι ήδη αρκετά υπερτιμημένο σε σχέση με τα θεμελιώδη μεγέθη. Αυτό υποδηλώνει μικρότερο περιθώριο για περαιτέρω ανατίμηση και περισσότερο για υποτίμηση.
- Τέλος, η δυναμική συμπεριφοράς έχει σημασία. Καθώς το δολάριο αποδυναμώνεται λίγο, μερικές φορές αυτό πυροδοτεί μια αυτοενισχυόμενη εξέλιξη: ασθενέστερο νόμισμα → φόβοι για εκροή κεφαλαίων/στασιμοπληθωρισμό → περαιτέρω αποδυνάμωση.
Επιπτώσεις και τι πρέπει να προσέξουμε
Για τους επενδυτές, τις εταιρείες και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ένα ασθενέστερο δολάριο έχει ευρείες συνέπειες.
- Οι τιμές των βασικών προϊόντων ενδέχεται να αυξηθούν, προσθέτοντας πληθωριστικές πιέσεις, οι εισαγωγές γίνονται πιο ακριβές, οι καταναλωτές ενδέχεται να νιώσουν την πίεση.
- Οι αναδυόμενες αγορές ενδέχεται να επωφεληθούν από την ελάφρυνση του νομίσματος (όταν το δολάριο αποδυναμώνεται, τα σχετικά βάρη δανεισμού συνήθως μετριάζονται), αλλά αντιμετωπίζουν επίσης κινδύνους εάν η κίνηση του δολαρίου αντανακλά ανησυχίες για την παγκόσμια ανάπτυξη.
- Δανειολήπτες και κάτοχοι περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ: Ένα υποτιμημένο δολάριο μπορεί να κάνει τις υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα πιο υποφερτές για τους μη Αμερικανούς εκδότες, αλλά μπορεί να βλάψει τους Αμερικανούς κατόχους περιουσιακών στοιχείων που βασίζονται σε δολάρια.
- Κίνδυνος πολιτικής: Εάν η Fed ή το Υπουργείο Οικονομικών παρερμηνεύσουν τα σήματα, π.χ. καθυστερήσουν πολύ την χαλάρωση ή αντιδράσουν στον πληθωρισμό με τρόπο που πνίγει την ανάπτυξη, η μείωση της αξίας του δολαρίου θα μπορούσε να είναι πιο έντονη ή πιο ασταθής.
- Καθεστώς παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος: Μια αργή αλλά ουσιαστική αποδυνάμωση του δολαρίου εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον μελλοντικό του ρόλο. Ενώ μια πλήρης «κατάρρευση» είναι απίθανη, μια σταδιακή διάβρωση της κυριαρχίας μετατοπίζει τις ισορροπίες δυνάμεων.
Προειδοποίηση
Αξίζει να τονιστεί ότι τίποτα από αυτά δεν υποδηλώνει άμεσα καταστροφικά αποτελέσματα. Το δολάριο εξακολουθεί να απολαμβάνει τεράστια διαρθρωτικά πλεονεκτήματα: βάθος αγορών, παγκόσμια χρήση και ελκυστικότητα ασφαλούς καταφυγίου. Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η πλήρης απώλεια του καθεστώτος αποθεματικού νομίσματος είναι απομακρυσμένη. Αλλά αυτό που είναι εύλογο, και ολοένα και πιο πιθανό σύμφωνα με πρόσφατα σχόλια, είναι ότι η κυριαρχία του δολαρίου θα εισέλθει σε μια φάση μέτριας υποτίμησης, μεγαλύτερης μεταβλητότητας και διαρθρωτικής αποδυνάμωσης.
Συμπέρασμα
Στην αλληλεπίδραση της οικονομίας και της γεωπολιτικής, μερικά σημαντικά μοτίβα συγκλίνουν: Η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ υποδηλώνει χαλαρότερη υποστήριξη για το δολάριο. Το παγκόσμιο εμπόριο και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα διαφοροποιούνται αργά αλλά σταθερά απομακρύνονται από το δολάριο. Η εμπιστοσύνη των επενδυτών για την Αμερικανική πολιτική βρίσκεται υπό πίεση. Αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν την πιθανότητα το δολάριο να ξεκινήσει μια πιο διαρκή υποτίμηση στις αρχές του 2026.
Για όποιον εκτίθεται σε περιουσιακά στοιχεία που βασίζονται σε δολάριο ή του οποίου η επιχείρηση εξαρτάται από διασυνοριακές ροές, τώρα είναι μια συνετή στιγμή να εξετάσει τους κινδύνους και, οπού κρίνεται σκόπιμο, να διασφαλίσει ότι οι στρατηγικές έχουν δοκιμαστεί σε ακραίες συνθήκες για ένα ασθενέστερο δολάριο.
Του Χρ. Χριστοδούλου-Βόλου Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφος
