Σημαντικές βραχυπρόθεσμες αλλαγές στον τομέα των ακινήτων αλλά και πίεση στις τιμές, προκύπτουν λόγω της πανδημία του κορωνοϊού στη χώρα μας, σύμφωνα με τον Γιώργο Μούντη, Managing Partner της Delfi Partners & Company. Σημειώνει πως οι επαγγελματίες του τομέα έχουν την ευκαιρία να προετοιμαστούν από σήμερα για την επόμενη μέρα, η οποία δεν θα είναι εύκολη αλλά μπορεί όντως να κρύβει ευκαιρίες μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των αλλαγών που θα προκύψουν στην αγορά.
Ποιες είναι οι πρώτες σας εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν στα ακίνητα από την κρίση του κορωνοϊού;
Ολόκληρη η Ευρώπη βιώνει τα αποτελέσματα ενός πρωτοφανούς και ασύμμετρου ‘πολέμου’. Οι συνθήκες που επικρατούν παγκοσμίως είναι πρωτόγνωρες. Μαχόμαστε ενάντια σε μια αόρατης απειλή και το γεγονός αυτό εντείνει την ανησυχία και τον φόβο στην κοινωνία και στην οικονομία ευρύτερα. Το μέλλον φαντάζει αβέβαιο και η οικονομία πλέει σε αχαρτογράφητα νερά. Το πλήγμα θα είναι ισχυρό για το κράτος, τους εργαζομένους αλλά και σχεδόν για όλες τις επιχειρήσεις και την οικονομία.
Οι εξελίξεις από την πανδημία αλλά και η αβεβαιότητα που επικρατεί διαμορφώνουν νέες συνθήκες με ενδεχομένως σημαντικές, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, επιδράσεις στην αγορά ακινήτων τόσο στην παγκόσμια όσο και στην εγχώρια αγορά. Ο κλάδος των ακινήτων μαζί με τον τουρισμό αποτελούν τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας και η κρίση του ‘COVID19’ αλλάζει άρδην το σκηνικό που επικρατούσε μέχρι σήμερα. Η εγχώρια αγορά ακινήτων μπαίνει προσωρινά στον ‘πάγο’, καθώς η πανδημία που έχει πλήξει ολόκληρο τον πλανήτη οδηγεί αναπόφευκτα σε παράλυση νευραλγικών τομέων της οικονομίας που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την κτηματαγορά (κρατικές υπηρεσίες, κτλ).
Πως είναι η κατάσταση στην αγορά σήμερα;
Σήμερα, η κινητικότητα από πλευράς εγχώριων αγοραστών ακίνητης περιουσίας είναι σχεδόν σε πολύ χαμηλά επίπεδα καθώς η κρίση τους υποχρεώνει σε αναβολή των επενδυτικών ή άλλων σχεδίων τους. Οι επισκέψεις σε ακίνητα και δημόσιες υπηρεσίες είναι δύσκολες έως αδύνατες άρα και οι συναλλαγές στην αγορά ακινήτων οδηγούνται σε αναβολές. Παράλληλα καταγράφονται προβλήματα σχετικά με τις πληρωμές ενοικίων και ακυρώσεις στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις κατοικιών. Οι περιορισμοί που έχουν επιβληθεί στα ταξίδια δημιουργεί περισσότερη πίεση στην αγορά αφού οι ξένοι αποτελούν (και θα αποτελέσουν) μεγάλο μέρος των αγοραστών ακινήτων.
Βλέπετε να οδεύουμε προς μία βαθιά κρίση στον τομέα;
Η διάρκεια της πανδημίας θα κρίνει το πόσο βαθύ θα είναι το τραύμα στο τομέα των ακινήτων αλλά και της οικονομίας ευρύτερα. Είναι άγνωστη τόσο η διάρκεια όσο και η ένταση της πανδημίας, υποθετικά όμως φαίνεται πως τα χρονικά της όρια θα κινηθούν εντός του 2020 και ίσως να περιορισθούν στο πρώτο εξάμηνο. Το κομβικό σημείο και εκεί που θα κριθούν όλα είναι το δεύτερο τρίμηνο του 2020 και ποσό γρήγορα οι επιχειρήσεις θα επανέλθουν στους φυσιολογικούς ρυθμούς. Η προσπάθεια αντιμετώπισης έχει οικονομικές συνέπειες που δεν μπορούν να προβλεφθούν στο στάδιο αυτό. Παρόλα αυτά, όπως κάθε κρίση, έτσι και αυτή, θα δημιουργήσει ευκαιρίες την επόμενη μέρα, όταν η επιστήμη θα έχει νικήσει τον εχθρό.
Πως αυτό θα ισχύσει στην πράξη όμως; Το ακούμε συχνά αλλά στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο.
Θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε αυτήν την χρονική περίοδο περιορισμού και να προετοιμαστούμε όσο είναι δυνατόν καλύτερα για την επόμενη μέρα. Αφού ξεπεράσουμε την οξεία φάση της πανδημίας, είναι απαραίτητη μια μαζική παροχή ρευστότητας στην οικονομία (τόσο από τράπεζες αλλά και με βοήθεια από το κράτος) ώστε να επουλωθούν το συντομότερο οι πληγές που δημιουργήθηκαν. Η πολιτεία θα πρέπει να υιοθετήσει πρακτικά και άμεσα εφαρμοστέα κίνητρα για επενδύσεις και οι τράπεζες να προωθήσουν χαλαρώσεις στις δανειοδοτήσεις αλλά και ευκολίες αποπληρωμής των υφιστάμενων δανείων (όπως έχουν εφαρμοστεί).
Για να συνεχίσουν οι επιχειρήσεις να είναι δραστήριες και να προχωρήσουν σε επενδύσεις χρειάζεται το κράτος να καταρτίσει συγκεκριμένο πλάνο και να δώσει περισσότερα κίνητρα ενίσχυσης της ρευστότητα όπως μειωμένες εισφορές, συντελεστή ΦΠΑ, και εκπτώσεις σε φορολογίες αν σε συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια οι ιδιώτες και επιχειρήσεις πληρώσουν τις οφειλές τους (όπως έγινε και στην Ελλάδα). Παράλληλα θα πρέπει να στοχεύσουμε σε προσέλκυση ξένων επενδύσεων αμέσως μετά την κρίση του COVID19. Oι αιτήσεις για πολιτογράφηση θα πρέπει να υποβάλλονται ηλεκτρονικά και να εξετάζονται με γρηγορότερους ρυθμούς ίσως από τον ιδιωτικό τομέα με έλεγχο από το κράτος. Ο έλεγχος θα πρέπει να είναι μεν αυστηρός αλλά το πρόγραμμα πιο ελκυστικό και ευέλικτο.
Ο κλάδος των ακινήτων θα πρέπει να προετοιμάζεται από τώρα για την επόμενη ημέρα και την άμεση επανεκκίνηση. Παρόλα τα σκαμπανεβάσματα, ο τομέας των ακινήτων έχει δείξει μέσα σε αυτά τα χρόνια σταθερότητα ότι αποτελεί διαχρονικά την πιο ασφαλή επενδυτική επιλογή που θα στηρίξει για ακόμα μια φορά την επανεκκίνηση και ανάπτυξη της οικονομίας.
Βραχυπρόθεσμα όμως, φαίνεται πως οι πιέσεις θα είναι μεγάλες.
Το μέλλον του real estate έχει έρθει νωρίτερα απ’ όσο προβλέπαμε. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ο κόσμος προσαρμόζει τον τρόπο ζωής του στα καινούργια δεδομένα. Οι εικονικές περιηγήσεις σε σπίτια προς πώληση μέσω βίντεο αυξάνονται καθημερινά καθώς η ανησυχία για την πανδημία του κορωνοϊού ωθεί όλο και περισσότερους υποψήφιους αγοραστές να ακολουθήσουν αυτήν την τακτική. Δεδομένης της υψηλής εξάρτησης της αγοράς ακινήτων από τον τουρισμό και από άλλους επιμέρους κλάδους της οικονομίας, αναμένεται ότι κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020 οι τιμές των ακινήτων θα δεχθούν πιέσεις (ίσως επεκταθεί και το πρώτο τρίμηνο του 2021), το μέγεθος των οποίων θα εξαρτηθεί κυρίως από τη διάρκεια των τρεχουσών ειδικών συνθηκών. Οι ξενοδοχειακές μονάδες και τα τουριστικά ακίνητα θα πληγούν σε μεγάλο βαθμό βραχυπροθέσμα όμως αναμένεται να υπάρξει αύξηση στην ενοικίαση βιλών, σκαφών και ανεξάρτητων μονάδων. Θα υπάρξει στροφή προς το e-business, αφού οι περισσότεροι επαγγελματίες θα οργανωθούν και θα δώσουν έμφαση στα ηλεκτρονικά κανάλια πωλήσεων (τεχνολογικός μετασχηματισμός). Αυτός ο μετασχηματισμός υπολογίζεται ότι θα συμβάλει στη συρρίκνωση του τομέα των εμπορικών/retail ακινήτων. Αρκετές επιχειρήσεις προσαρμόστηκαν εύκολα και γρήγορα στην τηλεργασία με τη βοήθεια τεχνολογίας. Στο εξωτερικό είναι σύνηθες ένα μεγάλο μέρος των επαγγελματιών να εργάζεται από το σπίτι. Ο κλάδος των γραφειακών χώρων αναμένεται να αλλάξει ριζικά από το γεγονός ότι αρκετές επιχειρήσεις θα αντιληφθούν ότι μπορούν να είναι παραγωγικές χωρίς να χρειάζεται να μετακινείται το προσωπικό. Βραχυπρόθεσμα αναμένεται να υπάρχει χαμηλότερη ζήτηση αν και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν διαθέσιμοι γραφειακοί χώροι στην αγορά. Θα υπάρχει μεγάλη ανάγκη για μικρότερους χώρους, τεχνολογικά αναβαθμισμένους. Τα ενοίκια θα επηρεαστούν αρνητικά και θα υπάρξει αναθεώρηση της ζήτησης για επαγγελματικούς χώρους επηρεάζοντας προσωρινά τις αξίες γραφειακών επενδυτικών ακίνητων. Η κρίση του ‘COVID19’ θα φέρει αλλαγές και στον οικιστικό τομέα, κυρίως για ιδιοκατοίκηση αφού αρκετοί επαγγελματίες θα εργάζονται από σπίτι. Παράλληλα ίσως υπάρξει και η ανάγκη για μεγαλύτερους χώρους ειδικά διαμορφωμένους ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν στο μέλλον συνθήκες lock-down. Θα αναμένουμε επίσης να δούμε πως θα κινηθεί ο νέος δανεισμός από τις τράπεζες, αφού η ανάπτυξη του κλάδου είναι άμεσα συνδεδεμένη με νέο φτηνό δανεισμό.
Είστε αισιόδοξος για την επόμενη μέρα;
Ο περιορισμός της πανδημίας του κορωνοϊού στη χώρα μας θα επιφέρει την ομαλότητα ταχύτερα και αυτό κατ’ επέκταση θα συμβάλει στην αποκατάσταση της επενδυτικής ζήτησης από το εξωτερικό και της βελτίωσης της εγχώριας ζήτησης. Η ελπίδα είναι αυτή η κρίση όταν περάσει, γιατί θα περάσει, να μας βρει πιο ενωμένους αλλά και καλύτερα προετοιμασμένους. Οφείλουμε από τώρα όλοι συλλογικά (πολιτεία, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι) να υπερβάλουμε εαυτούς ώστε με έντονη και διαρκή προσπάθεια, να περιορίσουμε τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης. Οι επιχειρήσεις είναι πυλώνες οικονομικής ανάπτυξης, ενίσχυσης της απασχόλησης και στήριξης της οικονομίας. Χρειάζεται εγρήγορση, προετοιμασία και ετοιμότητα από όλους.
Philenews/Insider
