Σε όλη την ιστορία της Ρωσίας, οι τσάροι έψαχναν τρόπους ώστε να κυριαρχήσουν σε εκείνο που αποκαλούσαν “εγγύς εξωτερικό” της εκτεταμένης αυτοκρατορίας τους. Στον σημερινό κόσμο, η παράνομη εισβολή του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη γειτονική Ουκρανία ακολουθεί αυτό το στρατηγικό σχήμα. Εάν βγει νικητής, είναι λογικό να στρέψει την προσοχή του στη Μολδαβία, τον επόμενο σταθμό στον δρόμο του προς την Ανατολική Ευρώπη – εκεί όπου ένας φιλορωσικός αποσχιστικός θύλακας, η Υπερδνειστερία, είναι ήδη κατεχόμενος από τη Ρωσία.
Υπάρχει όμως κι ένας άλλος πολύ ελκυστικός στόχος εκεί κοντά: τα δυτικά Βαλκάνια. Το ταραγμένο τμήμα εδάφους στα νοτιοανατολικά της Ευρώπης περιλαμβάνει τέσσερα σταθερά μέλη του Οργανισμού της Βορειοατλαντικής Συνθήκης (NATO): την Κροατία, την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Tο Κρεμλίνο έχει ωστόσο τα μάτια του στραμμένα αλλού: στη Σερβία, στο Κόσοβο και στην εθνοτικά διχασμένη χώρα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Πώς μπορεί ο Πούτιν να επιδιώξει να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή και να υπονομεύσει τη δέσμευση του NATO και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτή τη σημαντική γωνιά της Ευρώπης;
Γνωρίζω καλά αυτή την περιοχή από τις ημέρες μου στο ΝΑΤΟ και ως γενικός στρατιωτικός διοικητής των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Πριν από αυτό, υπηρέτησα κατά τους βαλκανικούς πολέμους της δεκαετίας του 1990 ως κυβερνήτης αντιτορπιλικού στα ανοικτά των ακτών της πρώην Γιουγκοσλαβίας, επιβάλλοντας το εμπάργκο όπλων κατά του επιθετικού καθεστώτος της. Με τα χρόνια, έχω γνωρίσει τους περισσότερους από τους ανώτερους ηγέτες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, της πρώην προέδρου της Κροατίας Κολίντα Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς και του Μίλοραντ Ντόντικ, ηγέτη της Σερβικής Δημοκρατίας (της σερβικής οντότητας εντός της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης).
Στον απόηχο της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, οι απίστευτα αιματηροί βαλκανικοί πόλεμοι μεταξύ 1991 και 2001 κόστισαν τη ζωή έως και σε 105.000 ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους ήταν άμαχοι (8.000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι άνδρες και αγόρια, για παράδειγμα, σφαγιάστηκαν στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995). Παραμένουν και σήμερα εντάσεις μεταξύ των ρωμαιοκαθολικών στην Κροατία, των ορθοδόξων χριστιανών κυρίως στη Σερβία και των μουσουλμάνων στην Αλβανία, το Κόσοβο και τη Βοσνία.
Απόσπαση προσοχής
Ο Πούτιν επιδιώκει να αξιοποιήσει αυτή την ημιτελή ιστορία. Γνωρίζει ότι εάν τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ συρθούν ξανά στην αστυνόμευση των ανήσυχων Βαλκανίων, θα αποσπαστούν από την εστίασή τους στην υποστήριξη της Ουκρανίας.
Υπάρχουν ακόμα αρκετές χιλιάδες στρατιώτες των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο, πρώην αυτόνομη επαρχία της Σερβίας, την οποία ούτε οι Σέρβοι ούτε οι Ρώσοι αναγνωρίζουν ως ανεξάρτητο κράτος. Πέρυσι, ο σερβικός στρατός τέθηκε σε κατάσταση συναγερμού μετά από ταραχές από Σέρβους διαδηλωτές εντός του Κοσόβου, στις οποίες τραυματίστηκαν σχεδόν 100 στρατιώτες του ΝΑΤΟ. Αυτό ανάγκασε τη συμμαχία να στείλει αρκετές εκατοντάδες επιπλέον στρατιώτες στις εκεί ειρηνευτικές δυνάμεις. Ο Πούτιν σαφώς και ενθαρρύνει τη Σερβία να ασκήσει πίεση στην υποστηριζόμενη από το ΝΑΤΟ κυβέρνηση του Κοσόβου.
Εργάζεται επίσης για να αποσταθεροποιήσει την ασταθή κυβέρνηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η οποία είναι χωρισμένη σε μια περίεργη τριμερή προεδρία με έναν εκπρόσωπο για κάθε μία από τις τρεις μεγάλες εθνοθρησκευτικές κοινότητες της χώρας (Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, Σερβοβόσνιοι, Κροατοβόσνιοι). Ο πιο έμπειρος πολιτικός παράγοντας εκεί είναι ο Ντόντικ, ο οποίος είναι στενά συνδεδεμένος με τη Μόσχα. Ακόμη και πριν από μια δεκαετία, μου μιλούσε για την ανάγκη απόσχισης της Σερβικής Δημοκρατίας, κάτι που θα κατέστρεφε ουσιαστικά τη χώρα. Η οντότητα αυτή θα ενωνόταν τότε αναπόφευκτα με τη Σερβία, δημιουργώντας ένα κράτος της Μεγάλης Σερβίας, το οποίο ευχαρίστως θα υποστήριζε ο Πούτιν.
Όπως έχει δηλώσει ο απόστρατος υποναύαρχος Μαρκ Μοντγκόμερι, ο οποίος ήταν επιτελικός αξιωματικός μου στην Ευρωπαϊκή Διοίκηση των ΗΠΑ: “Αυτή είναι η ίδια πρόκληση που αντιμετωπίσαμε πριν από μια δεκαετία – ο Πούτιν επωφελείται από το να ανακατεύει την τράπουλα αλλού στην Ευρώπη, προσπαθώντας να αποδυναμώσει την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ και να μας αποσπά την προσοχή από το να στηρίζουμε την Ουκρανία”.
Επιλογές υπάρχουν
Ευτυχώς, η Δύση έχει επιλογές. Προς το παρόν, η ιδέα της ανάπτυξης ταγμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία είναι απίθανη. Έτσι, η αύξηση του επιπέδου των στρατευμάτων που είναι αναπτυγμένα στο Κόσοβο σήμερα και το να προλάβουμε την αναταραχή που προσπαθεί να υποκινήσει ο Πούτιν είναι εφικτή και έχει στρατηγική λογική.
Κάτι τέτοιο θα ήταν ένα παράδειγμα αποτελεσματικού περιφερειακού καταμερισμού των προσπαθειών εντός της συμμαχίας: οι χώρες του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια και κοντά τους (π.χ. η Ελλάδα και η Ιταλία) μπορούν να επικεντρωθούν σε αυτήν την περιοχή. Τα μέλη της Ανατολικής Ευρώπης και οι Σκανδιναβοί μπορούν να ηγηθούν στην προσπάθεια υπέρ της Ουκρανίας. Οι μεγάλες χώρες στα δυτικά – Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ – διαθέτουν επαρκείς πόρους για να συμμετάσχουν και στις δύο προσπάθειες.
Παράλληλα με τις δυνάμεις σταθεροποίησης, το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει υπ’ όψη του τη χρήση από τη Ρωσία του λεγόμενου υβριδικού πολέμου. Ο Πούτιν είναι καλός στο να χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις εκστρατείες παραπληροφόρησης και τη φιλορωσική προπαγάνδα για να δημιουργεί εντάσεις εκτός των συνόρων του.
Το ΝΑΤΟ πρέπει να χρησιμοποιήσει τα δικά του δίκτυα πληροφοριών για να αποκαλύψει και να αντιμετωπίσει αυτά τα ψευδή αφηγήματα. Εάν οι Ρώσοι αποφασίσουν να κλιμακώσουν, ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν κυβερνοεπιθέσεις εναντίον δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και άλλων ζωτικής σημασίας υποδομών στο Κόσοβο και στα μη σερβικά τμήματα της Βοσνίας. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε σύγχυση και θα αύξανε την κοινωνική δυσαρέσκεια. Το ΝΑΤΟ μπορεί να παρέχει καλύτερα συστήματα κυβερνοάμυνας σε συμμάχους και φίλους του στα Βαλκάνια.
Τέλος, υπάρχουν οικονομικά κίνητρα τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ρωσικές ενέργειες. Η Σερβία επιθυμεί απεγνωσμένα ένταξη στην ΕΕ, όπως και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Οι ηγέτες τους θέλουν να είναι σε θέση να συνεργαστούν με τη Δύση και να αποφύγουν τις κυρώσεις. Ο Σέρβος πρεσβευτής στις ΗΠΑ έγραψε πρόσφατα μια επιστολή υποστηρίζοντας ότι η Σερβία θέλει μονάχα ειρήνη. Οι Σέρβοι μπορούν να αποδείξουν ότι είναι ειλικρινείς απορρίπτοντας τη χειραγώγησή τους από τον Πούτιν και επιτρέποντας στη Δύση να παραμείνει προσηλωμένη στη μεγαλύτερη πρόκληση ενώπιόν της: στον ανήθικο πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
*Ο James Stavridis είναι αρθρογράφος του Bloomberg Opinion, απόστρατος ναύαρχος του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ, πρώην ανώτατος συμμαχικός διοικητής του ΝΑΤΟ και επίτιμος κοσμήτορας της Σχολής Νομικής και Διπλωματίας Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts. Είναι επίσης αντιπρόεδρος παγκόσμιων υποθέσεων στον Όμιλο Carlyle. Συμμετέχει στα διοικητικά συμβούλια των American Water Works, Fortinet, PreVeil, NFP, Ankura Consulting Group, Titan Holdings, Michael Baker και Neuberger Berman και έχει υπάρξει σύμβουλος στην Shield Capital, εταιρεία που επενδύει στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.
Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων: Γ.Δ. Παυλόπουλος
