Ενεργειακό παράδοξο στην Κύπρο – Αυξάνονται τα φωτοβολταϊκά, αλλά όχι η διείσδυσή τους στο μείγμα

Ένα πρωτοφανές ενεργειακό παράδοξο εκτυλίσσεται στην Κύπρο το 2025, με τη χώρα μας να «πετά στα σκουπίδια» 395 GWh πράσινης ενέργειας, εκτιμώμενης αξίας 79 εκατομμυρίων ευρώ, την ίδια στιγμή που καίει περισσότερο μαζούτ/ πετρέλαιο για την ηλεκτροπαραγωγή και οι λογαριασμοί του ηλεκτρισμού εκτοξεύονται.

Η εκτίμηση του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου για τις εκτεταμένες περικοπές παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) το 2025, με αυξητική τάση για τα επόμενα χρόνια, αποκαλύπτουν το τέλμα στο οποίο βρίσκεται ο τομέας του ηλεκτρισμού στην Κύπρο.

Το πρόβλημα των πετάμενων λεφτών

Τα πρώτα σοβαρά καμπανάκια χτύπησαν το 2023, όταν με ετήσια διείσδυση ΑΠΕ στο 21,5%, περικόπηκαν 71 GWh πράσινης ενέργειας, ποσοστό 6,1% της εκτιμώμενης συνολικής παραγωγής ΑΠΕ.
Το εκτιμώμενο κόστος: 14,2 εκατομμύρια ευρώ πεταμένα λεφτά.

Αντί όμως να ληφθούν διορθωτικά μέτρα, η εγκατάσταση νέων φωτοβολταϊκών συστημάτων (ΦΒ) συνεχίστηκε με αμείωτους ρυθμούς.

Το αποτέλεσμα: Το 2024 η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο. Οι περικοπές της παραγωγής ΑΠΕ διπλασιάστηκαν, φτάνοντας το 12,2% (188 GWh), με εκτιμώμενες απώλειες της τάξης των 37,6 εκατομμυρίων ευρώ. Και πάλιν, αντί για διορθωτικές κινήσεις, η εγκατάσταση και λειτουργία νέων ΦΒ συνεχίζεται περαιτέρω.

Καθήλωση ΑΠΕ – απογείωση περικοπών

Οι εκτιμήσεις του ΔΣΜΚ για το 2025 σε σχέση με τις περικοπές αποκαλύπτουν το μέγεθος της αποτυχίας. Με την εγκατεστημένη ισχύ των ΦΒ να κυμαίνεται -επί του παρόντος- γύρω στα 840 MW, εκτιμάται ότι θα περικοπεί το εντυπωσιακό ετήσιο ποσοστό 22% της εκτιμώμενης παραγωγής ΑΠΕ. Αυτό αντιστοιχεί με 395 GWh ηλεκτρικής ενέργειας (~7% της ετήσιας ζήτησης ηλεκτρισμού) εκτιμώμενης αξίας 79 εκατομμυρίων ευρώ, που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν δωρεάν περίπου 100.000 νοικοκυριά για ένα χρόνο.

Η τραγική ειρωνεία; Η διείσδυση ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα παραμείνει καθηλωμένη στο 25,1%, περίπου όσο ήταν και πέρυσι, παρά τη συνεχιζόμενη εγκατάσταση και λειτουργία νέων ΦΒ. Συνεπώς, δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι κάθε νέο MW ηλεκτρικής ισχύος που εγκαθίσταται, η παραγόμενη ενέργειά του (MWh) περικόπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου.

Υπερκάλυψη στόχων

Σύμφωνα με το προηγούμενο Εθνικό Σχέδιο της Κύπρου για την Ενέργεια και το Κλίμα, ο εθνικός στόχος για τη διείσδυση ΑΠΕ 2024 στην ηλεκτροπαραγωγή ανερχόταν σε ποσοστό της τάξης του 22,6%. Η Κύπρος έχει υπερκαλύψει το στόχο του Εθνικού Σχεδίου, αφού για το 2024 έχει πετύχει διείσδυση ΑΠΕ της τάξης του 24,5%.

Η υπερκάλυψη όμως του στόχου είχε ως αποτέλεσμα πολύ σημαντική αύξηση των περικοπών παραγωγής ΑΠΕ. Σε συσχετισμό με τα πιο πάνω, αναφέρεται ότι ο νέος εθνικός στόχος για το 2025 -με βάση το πρόσφατα αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο (Δεκέμβριος 2024)- έχει αυξηθεί από 23,3% σε 27,8%.
Αυτός ο νέος εθνικός στόχος θεωρείται πρακτικά ανέφικτος, αφού -σύμφωνα με την εκτίμηση του ΔΣΜΚ για το 2025- η διείσδυση ΑΠΕ θα βρίσκεται καθηλωμένη στο 25,1%, δηλαδή σε σχεδόν ίδιο ποσοστό όπως το 2024.

Δηλαδή, με απλά λόγια, η Κύπρος έχει αυξήσει τον εθνικό στόχο για τη διείσδυση ΑΠΕ 2025, αγνοώντας την εκτίμηση του ΔΣΜΚ που προβλέπει καθήλωση της διείσδυσης ΑΠΕ στο 25,1%. Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα τίθενται κρίσιμα ερωτήματα για τους λόγους της υπερκάλυψης των στόχων, καθώς και της πρόταξης ανέφικτων στόχων.

Έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού

Η ρίζα του προβλήματος για την ανεξέλεγκτη διείσδυση ΑΠΕ χωρίς αποθήκευση, τις εκτεταμένες περικοπές παραγωγής, την αύξηση της τιμής του ηλεκτρισμού και την πρόταξη ανέφικτων στόχων, είναι η έλλειψη μακροπρόθεσμου κεντρικού σχεδιασμού για την παραγωγή που να δεσμεύει όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες στον τομέα του ηλεκτρισμού.

Όπως αποδεικνύεται, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των ΦΒ προχώρησε χωρίς να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι τεχνικοί περιορισμοί του ηλεκτρικού συστήματος και η κρίσιμη ανάγκη για έγκαιρη αποθήκευση. Το αποτέλεσμα μιλά από μόνο του.

Επενδύονται εκατομμύρια για την εγκατάσταση και λειτουργία νέων ΦΒ και από το 2024 η παραγόμενη ενέργεια τους θα αποκόπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το παράδοξο: το ετήσιο ποσοστό διείσδυσης ΑΠΕ βρίσκεται καθηλωμένο, ενώ η εγκατάσταση νέων ΦΒ συνεχίζεται και οι περικοπές εκτοξεύονται.

Όμως, όλες αυτές οι εξελίξεις έχουν δημιουργήσει ένα δυσλειτουργικό σύστημα, που έχει πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις για τον Κύπριο καταναλωτή:

⦁ Πετάμε στα σκουπίδια εκατοντάδες GWh πράσινης ενέργειας.
⦁ Οι συμβατικές μονάδες λειτουργούν αντιοικονομικά.
⦁ Καίμε περισσότερο μαζούτ/πετρέλαιο και πληρώνουμε περισσότερους ρύπους.
⦁ Η εφαρμογή του μοντέλου στόχος χωρίς ριζική μεταρρύθμιση στην αγορά ηλεκτρισμού επιβαρύνει περισσότερο την κατάσταση.
⦁ Οι καταναλωτές πληρώνουν τα σπασμένα.
⦁
Η «λύση» που δεν λύνει

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μέχρι το 2030 ενδέχεται να εγκατασταθούν και να λειτουργήσουν συστήματα αποθήκευσης της τάξης των 1.000 MWh. Παρόλο που ακούγεται εντυπωσιακό, οι αριθμοί λένε άλλη ιστορία: θα καλύπτεται μόλις το 3,3% της ετήσιας ζήτησης για το 2030 με περίπου 200 GWh. Με απλά λόγια, ακόμη και το 2030, το πρόβλημα θα παραμείνει στο μεγαλύτερό του βαθμό άλυτο, αφού οι περικοπές παραγωγής ΑΠΕ με το τέλος του 2025 θα αγγίξουν τις 395 GWh με αυξητική τάση τα επόμενα χρόνια.

Η ώρα των αποφάσεων

Αυτή η τραγική κατάσταση επιβάλλει τη λήψη άμεσων και δραστικών μέτρων, αλλιώς η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Κάθε μέρα που περνά για το 2025, η Κύπρος χάνει κατά μέσο όρο 216.000 ευρώ σε απορριπτόμενη πράσινη ενέργεια- ένα ποσό που αθροιστικά για το 2025 θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει δωρεάν τον ηλεκτρισμό για 100.000 νοικοκυριά.
Οι απαραίτητες ενέργειες περιλαμβάνουν:
⦁ Άμεσο πάγωμα της εγκατάστασης νέων φωτοβολταϊκών συστημάτων μέχρι να υπάρξει επαρκής αποθηκευτική ικανότητα.
⦁ Ανάπτυξη μακροπρόθεσμου κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής δεσμευτικού χαρακτήρα (συμβατικής και ΑΠΕ σε συνδυασμό με την αποθήκευση).
⦁ Υποχρεωτική εγκατάσταση κατάλληλης αποθήκευσης σε όλα τα νέα οικιακά και εμπορικά φωτοβολταϊκά.
⦁ Ανάπτυξη δυναμικών τιμολογίων που θα ενθαρρύνουν την κατανάλωση τις ώρες υψηλής παραγωγής ΑΠΕ.

Συμπεράσματα

Όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη φωτοβολταϊκών, χωρίς παράλληλη υποδομή αποθήκευσης και άλλα μέτρα, θα οδηγήσει σε απώλεια 395 GWh πράσινης ενέργειας αξίας 80 εκατομμυρίων ευρώ για το 2025.

Το τραγικό παράδοξο είναι ότι, ενώ η εγκατεστημένη ισχύς των ΦΒ αυξάνεται, η διείσδυση ΑΠΕ για το 2025 εκτιμάται ότι θα παραμένει καθηλωμένη στο 25,1%, με τις περικοπές να προβλέπεται ότι θα αγγίξουν το εντυπωσιακό ποσοστό του 22%.

Η απουσία μακροπρόθεσμου κεντρικού σχεδιασμού δεσμευτικού χαρακτήρα και η απραξία των αρμοδίων, παρά τα σαφή προειδοποιητικά σημάδια από το 2023, μετέτρεψαν την ευλογία του εξαίρετου ηλιακού δυναμικού της Κύπρου σε οικονομική αιμορραγία.

Η κατάσταση απαιτεί άμεση δράση και επείγουσα ανάπτυξη αποθήκευσης στο πλαίσιο μακροπρόθεσμου κεντρικού σχεδιασμού δεσμευτικού χαρακτήρα, αλλιώς το πρόβλημα θα εξελιχθεί σε μη αναστρέψιμο και οι τιμές του ηλεκτρισμού θα συνεχίσουν αυξητική πορεία.

*Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος