Το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ) εκφράζει έντονη διαφωνία με την πρόταση του Υπουργείου Οικονομικών για εγκαθίδρυση Μηχανισμού Γρήγορης Επίλυσης Διαφορών στις δημόσιες συμβάσεις, η οποία εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο, και καλεί την Πολιτεία να επανεξετάσει τη σχετική απόφαση.
Το ΕΤΕΚ υπογραμμίζει ότι οι δημόσιες συμβάσεις δεν μπορούν να αποτελούν πεδίο πειραματισμών ή μη τεκμηριωμένων ρυθμίσεων, αλλά απαιτούν σαφή και στιβαρή νομική βάση, πλήρη διαφάνεια, πραγματική αξιοκρατία και προσκόλληση σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, ώστε να διασφαλίζονται η ασφάλεια δικαίου και η προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
Το Επιμελητήριο υπενθυμίζει ότι εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο, όταν η προωθούμενη μεθοδολογία παρουσιάστηκε στο ΕΤΕΚ σε συνάντηση που συγκάλεσε ο Υπουργός Μεταφορών, είχε ήδη τοποθετηθεί σαφώς αρνητικά. Είχε επισημάνει ότι πρόκειται για ρύθμιση που δεν εδράζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένες και δοκιμασμένες διαδικασίες, δεν εντάσσεται στο ευρωπαϊκό και διεθνές κεκτημένο της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών και δεν απαντά στα πραγματικά αίτια των σημερινών δυσλειτουργιών.
Το ΕΤΕΚ τονίζει ότι ουδέποτε αποδέχθηκε την εισήγηση, ούτε τη συμμετοχή του σε τέτοιου είδους επιτροπή, θέση την οποία επαναβεβαίωσε και γραπτώς.
«Δεν διασφαλίζονται δομημένη διαδικασία και ανεξαρτησία»
Σύμφωνα με το Επιμελητήριο, δύο είναι οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την επιτυχία και αξιοπιστία κάθε μηχανισμού επίλυσης διαφορών:
- η εφαρμογή δομημένης διαδικασίας, με αναφορά σε διεθνώς δοκιμασμένες μεθοδολογίες, και
- η πλήρης ανεξαρτησία και αμεροληψία των προσώπων που καλούνται να κρίνουν τις διαφορές.
Κατά το ΕΤΕΚ, καμία από τις δύο αυτές προϋποθέσεις δεν διασφαλίζεται στο προτεινόμενο σχήμα, το οποίο βασίζεται σε περίπλοκες διαδικασίες μέσω επιτροπών και σε εξαρτήσεις από άλλα σώματα, ενώ στην πράξη αντικαθιστά τον ήδη εφαρμοζόμενο –και αποδεδειγμένα ανεπαρκή– φιλικό διακανονισμό, χωρίς να θεραπεύει τις αδυναμίες του και αποδυναμώνοντας περαιτέρω την έννοια του πραγματικά ανεξάρτητου κριτή.
Το ΕΤΕΚ επαναφέρει το μοντέλο FIDIC με adjudication και διαιτησία
Το Επιμελητήριο επαναλαμβάνει τη διαχρονική του θέση, για περισσότερο από μια δεκαετία, υπέρ μιας ολοκληρωμένης και θεσμικά ασφαλούς λύσης, πλήρως εναρμονισμένης με τη διεθνή πρακτική: την εισαγωγή ρήτρας κριτικής διαδικασίας (adjudication) και διαιτησίας σε όλες τις δημόσιες συμβάσεις, στη βάση των κανόνων των συμβολαίων FIDIC.
Με αυτό τον τρόπο, οι αποφάσεις του κριτή (adjudicator) θα είναι άμεσα εκτελεστές και δεσμευτικές για τα μέρη μέχρι τυχόν αναθεώρησή τους μέσω διαιτησίας.
Το ΕΤΕΚ σημειώνει ότι στην Κύπρο τα συμβόλαια FIDIC χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια από το δημόσιο, όμως η παγκοσμίως αναγνωρισμένη και αξιόπιστη ρήτρα επίλυσης διαφορών έχει αφαιρεθεί από τα δημόσια συμβόλαια. Αυτό, σύμφωνα με το Επιμελητήριο, οδηγεί σε ετεροβαρείς ενέργειες, παρατεταμένες διαφωνίες, αβεβαιότητα ως προς τις συμβατικές υποχρεώσεις, αυξημένο κόστος και σημαντικό αριθμό έργων και συμβάσεων που μένουν σε εκκρεμότητα ή αποτυγχάνουν.
Η πρόταση του ΕΤΕΚ στοχεύει να δώσει την αυτονόητη απάντηση σε αυτή τη δομική αδυναμία, με την επαναφορά σαφών και δοκιμασμένων ρητρών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στα συμβόλαια του δημοσίου και τη θεσμοθέτηση διαφανούς συστήματος επιλογής κριτών, συμφιλιωτών και διαιτητών από ειδικούς καταλόγους, με αντικειμενικά κριτήρια, συνεχή επιμόρφωση, αυστηρούς κανόνες σύγκρουσης συμφερόντων και πλήρη ανεξαρτησία από τα διάδικα μέρη.
«Η μικρή αγορά δεν είναι άλλοθι για αδιαφάνεια»
Το ΕΤΕΚ υπογραμμίζει ότι η μικρή κλίμακα της κυπριακής αγοράς δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την μη εφαρμογή δίκαιων, διαφανών και ανεξάρτητων διαδικασιών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών. Αντίθετα, απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη μέριμνα για αμεροληψία, μέσω θεσμοθετημένων μηχανισμών ελέγχου, όπως:
- αξιοποίηση μητρώων ειδικών με αντικειμενικά κριτήρια,
- αυστηροί κανόνες σύγκρουσης συμφερόντων,
- πλήρης αποκλεισμός υπαλλήλων ή αξιωματούχων των μερών από τον ρόλο του κριτή,
- και αποφάσεις που δεν θα υπόκεινται σε έγκριση από τρίτα σώματα.
Το Επιμελητήριο υπενθυμίζει ότι αυτές οι ασφαλιστικές δικλίδες έχουν εισηγηθεί επανειλημμένα από το ίδιο, ενώ επισημαίνει ότι η αναγνώριση ύπαρξης αμερόληπτων προσώπων με γνώση και εμπειρία στην εξωδικαστική επίλυση διαφορών στην Κύπρο είναι αυτονόητη και αναντίρρητη.
Παράλληλα, παραπέμπει στην επισήμανση του Επιτρόπου Δικαιοσύνης της ΕΕ Ντιντιέ Ρεντέρς το 2023, ότι η Κύπρος χρειάζεται διαδικασίες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, λόγω των σοβαρών καθυστερήσεων και των συσσωρευμένων διαφορών στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
Κάλεσμα για πραγματική μεταρρύθμιση στις δημόσιες συμβάσεις
Το ΕΤΕΚ τονίζει ότι η αλυσίδα παραγωγής δημοσίων έργων στην Κύπρο χρειάζεται ανασχεδιασμό στη βάση επιστημονικής ανάλυσης, διεθνών προτύπων και ώριμων θεσμικών λύσεων, και όχι αποσπασματικές ρυθμίσεις με αβέβαιη αποτελεσματικότητα.
Καλεί την Πολιτεία να επανεξετάσει τη σχετική απόφαση, να ενσωματώσει τις τεκμηριωμένες εισηγήσεις της τεχνικής και επιστημονικής κοινότητας και να προχωρήσει σε μεταρρύθμιση που θα φέρει τις δημόσιες συμβάσεις σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις διεθνώς αναγνωρισμένες μορφές εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος και της ποιότητας των έργων.
