Με τεκμήρια τοποθετείται ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου επί του πολυσυζητημένου θέματος του θανάτου του Γρηγόρη Αυξεντίου όπως προέκυψε τις τελευταίες μέρες, εξ αφορμής των απόψεων που εξέφρασε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ στο podcast του Φειδία Παναγιώτου. Αυτούσιο το κείμενο του δρος Πέτρου Παπαπολυβίου:
«Την Κυριακή 3 Μαρτίου 1957, στο βραδινό δελτίο των 7.30μμ της τότε Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας, οι συντάκτες των ειδήσεων, απηχώντας την αποικιακή αναλγησία, σχολίασαν ως εξής τον θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου: «Ο φονευθείς τρομοκράτης, εις μίαν εκδήλωσιν απελπισίας και απογνώσεως, ηρνήθη να εξέλθη του κρησφυγέτου του και να παραδοθή προετίμησε δε αντάξιον της δειλίας και της ανανδρίας του θάνατον όταν αι δυνάμεις ασφαλείας επετέθησαν κατά του οχυρού του διά να τον συλλάβουν». Ήταν η πρώτη προσπάθεια της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας να αποδομήσει την αυτοθυσία ενός «φτωχόπαιδου 29 χρονών, απ’ το χωριό Λύση», που επέλεξε να πεθάνει πολεμώντας για την ελευθερία της πατρίδας του από τον αποικιακό ζυγό και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, απογυμνώνοντας τη σκηνοθεσία που ετοίμασε ο Χάρντινγκ για να εξευτελίσει την ΕΟΚΑ συλλαμβάνοντάς τον ζωντανό.
Τις επόμενες ημέρες, και ενώ οι εφημερίδες σε όλο τον κόσμο κατέγραφαν τις συνθήκες του θανάτου του Αυξεντίου με θαυμασμό προς τον Κύπριο ήρωα, έγινε η καθιερωμένη θανατική ανάκριση (όπως για όλους τους θανάτους με βίαιο τρόπο, και κατά το 1955-1959) και εκεί δημοσιοποιήθηκε για πρώτη φορά ότι στη νεκροψία που έγινε στις 4 Μαρτίου 1957, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, από τον στρατιωτικό γιατρό, λοχαγό Ίσραελ, είχαν γραφτεί και τα εξής: «Ο θάνατος προεκλήθη εκ του διαμπερούς τραύματος της κεφαλής, το οποίον κατά πάσαν πιθανότητα προεκλήθη υπό του ιδίου του φονευθέντος. Δεν δύναται, εν τούτοις, να αποκλεισθή η πιθανότης το εν λόγω τραύμα να προεκλήθη κατόπιν τυχαίας εκπυρσοκροτήσεως, ως εκ της υψηλής θερμοκρασίας του κρησφυγέτου.» Η δημόσια θανατική ανάκριση για τον Αυξεντίου έγινε στις 15 και στις 28 Μαρτίου 1957, με κατάθεση και του Αυγουστή Ευσταθίου. Στο τελικό πόρισμα, που υπογράφει ο ειδικός δικαστής Έλλισον, καταγράφεται ρητώς ότι «ο Αυξεντίου δεν ηυτοκτόνησεν, αλλά όταν ετέθη πυρ εις το σπήλαιον, εις το οποίον ούτος ευρίσκετο, μία των εκεί ευρισκομένων σφαιρών εξεπυρσοκρότησεν από την θερμότητα και επροκάλεσε το θανατηφόρον τραύμα.» (Εφημ. «Ελευθερία», 29 Μαρτίου 1957.)
Τα παραπάνω ήταν γνωστά στην ιστορική έρευνα εδώ και δεκαετίες. Καταγράφονται λεπτομερώς σε όλες τις εφημερίδες της εποχής (Έθνος, Ελευθερία, Φιλελεύθερος, Χαραυγή), ενώ για την προσπάθεια σπίλωσης του θανάτου του Αυξεντίου μέσω της προβολής της «αυτοκτονίας» του έχει γράψει αναλυτικά ο Σπύρος Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ζήδρος» (1978), κλασικό στη σχετική βιβλιογραφία. Επίσης, το 2012 αναφέρθηκε στη θανατική ανάκριση και ο Αυγουστής Ευσταθίου στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε με δική μου εισαγωγή από τις εκδόσεις Επιφανίου. Επομένως όσα «ανακάλυψε» εδώ και μερικούς μήνες ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ, κατά δήλωσή του «ιστορικός ερευνητής», είναι γνωστά σε κάθε σοβαρό μελετητή του Αγώνα της ΕΟΚΑ αλλά και στους απλούς φιλίστορες. Ο κ. Μιχαήλ αφού εδώ και μήνες ασχολήθηκε με το θέμα από τη ραδιοφωνική του εκπομπή, δημιουργώντας σχετικό θόρυβο, βρήκε την ευκαιρία να γίνει ο «ήρωας της επικαιρότητας» επαναλαμβάνοντας τους ίδιους ισχυρισμούς στην πολύκροτη διαδικτυακή συνέντευξη στον youtuber ευρωβουλευτή Φειδία Παναγιώτου.
Η συγκεκριμένη «έρευνα» του κ. Μιχαήλ για την «αυτοκτονία» του Γρηγόρη Αυξεντίου, δεν φέρνει στο φως οτιδήποτε καινούριο που να ανατρέπει όσα ξέραμε μέχρι σήμερα, πέρα από ατεκμηρίωτες εικασίες, υπονοούμενα και συνωμοσιολογικά σενάρια, που ορισμένα εξ αυτών επαναλαμβάνουν τα αντεπαναστατικά αφηγήματα της Αποικιοκρατίας εναντίον του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Παράλληλα, η συνέντευξη του κ. Μιχαήλ στον κ. Παναγιώτου, περιέχει πλήθος ανακριβειών και δεν επιδέχεται σοβαρό σχολιασμό, ενώ διανθίζεται και από γλωσσικά μαργαριτάρια όπως «η οπή πιθανότατα υπενήχθην υπό του ιδίου» (!!!). Σημειώνω μόνο ότι οι δύο συνομιλητές συμφώνησαν ασμένως ότι «δεν είναι όπως μας την λένε η ιστορία», ενώ ο κ. Μιχαήλ δήλωσε ότι «έπρεπε να περάσουν τόσα χρόνια» για να μάθει την «αληθινή ιστορία» το 2017… Προσθέτοντας, με ελαφρά αυταρέσκεια, ότι «είναι από τους λίγους που έχουν το “Ημερολόγιο του Γρίβα”», το οποίο από το 1985 έχει επανεκδοθεί αυτούσιο τρεις φορές (από τους Μαχλουζαρίδη, Μυρτιώτη και Παπαπολυβίου) και βρίσκεται σε όλα τα βιβλιοπωλεία!
Προφανώς, η ιστορική έρευνα δεν έχει στεγανά, ούτε απαγορευμένα θέματα. Από την άλλη, η ιστορία παρότι «ανοικτή επιστήμη», έχει και αυτή, τη δεοντολογία και τους κανόνες της. Ο κ. Μιχαήλ είναι πεπειραμένος δημοσιογράφος και κομματικό στέλεχος με μακρά θητεία και γνωρίζει τόσο τους κανόνες της πολιτικής επικοινωνίας όσο και της «ψιθυρολογίας». Ξέρει, επίσης, ότι στις τελευταίες δεκαετίες πολλοί έκαναν πολιτική ή συγγραφική καριέρα «αποκαλύπτοντας» «σκοτεινές πτυχές» της ΕΟΚΑ. Ατυχώς, ο ίδιος επέλεξε να ασχοληθεί με ένα εξαιρετικά λεπτό και ευαίσθητο θέμα, τον θάνατο ενός κορυφαίου αγωνιστή της ελευθερίας. Τον Αυξεντίου, για τον οποίο, όπως είχε γραφτεί από το 1957, «σαν μιλά αδελφός στον αδελφό κι ο πατέρας στο γιο του λόγο κάνει, στην αθάνατη μνήμη του λαού ο νιός Γρηγόρης, ποτέ δεν θα πεθάνει». Ένα κορυφαίο πρότυπο αρετής, ήθους και πατριωτισμού σε μια εποχή απαξίωσης και αποπροσανατολισμού».
*Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου
