Το παλαιστινιακό μέσα από τα μάτια του Banksy

Πολλοί καλλιτέχνες έχουν κατά καιρούς πάρει θέση για τα τεκταινόμενα στην Παλαιστίνη. Ανάμεσα τους κι ο Βρετανός Banksy. Ο οποίος έφτασε στο σημείο να φτιάξει ένα ξενοδοχείο στη Δυτική Όχθη, πάνω στο τείχος, το οποίο αποτελεί από μόνο του μνημείο υπέρ της ειρήνης.

Σε αντίθεση με τα σκίτσα του Βραζιλιάνου Κάρλος Λατούφ, ο οποίος επίσης ασχολείται έντονα με το παλαιστινιακό παίρνοντας σαφή θέση υπέρ του αδύναμου, ο Banksy τοποθετείται με ένα τρόπο που ακόμα και ο θύτης μπορεί να σταθεί με σκεπτικισμό απέναντι στην εικόνα. Κι αυτό είναι που κάνει το έργο του ακόμα πιο δυνατό. Μέσα στην έχθρα και τα συντρίμμια, οι κατά καιρούς δημιουργίες του Βρετανού καλλιτέχνη -ο οποίος παρά την παγκόσμια επιτυχία του εξακολουθεί να παραμένει άγνωστος- εκπέμπουν μία ακτίδα φωτός.

Σαφώς τοποθετημένος κι αυτός με το μέρος του αδύναμου, επιλέγει να κοινοποιήσει το μήνυμα του με ένα τρόπο βαθιά συναισθηματικό, τρυφερό μέσα στην αγριότητα. Ένας διαδηλωτής πετάει λουλούδια αντί πέτρες, ένα παιδί χαράζει μία μεγάλη καρδιά στο τείχος ανοίγοντας τρύπα για να δει από την άλλη πλευρά, μία Ελληνίδα θεά προσπαθεί να προστατευτεί ταμπουρωμένη μέσα στα συντρίμμια, ένα γατάκι στα απομεινάρια ενός γκρεμισμένου τείχους, δυο αγγελάκια που προσπαθούν να ρίξουν το τείχος και να σμίξουν, δύο άντρες των αντιμαχόμενων πλευρών που παίζουν μαξιλαροπόλεμο…

Η σχέση του Βρετανού καλλιτέχνη με το θέμα άρχισε πριν μια 20ετία όταν επισκέφθηκε την περιοχή της Γάζας και όταν είχε αρχίσει ήδη να ανεγείρεται, από τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Αριέλ Σιαρόν, το Tείχος που θα χώριζε τους Παλαιστίνιους από τους Ισραηλινούς. Για τους Ισραηλινούς θεωρείται μέτρο ασφαλείας, ενώ για τους Παλαιστίνιους είναι ακόμα ένα εργαλείο καταπίεσης. «Κάθε καλλιτέχνης των γκράφιτι οφείλει για μια φορά στη ζωή του να δει από κοντά τον μεγαλύτερο τοίχο του κόσμου» είχε πει ο Banksy χαρακτηρίζοντας το Τείχος της Δυτικής Όχθης ως «την πλέον πολιτικά απαράδεκτη κατασκευή στον πλανήτη». Από τότε πολλές φορές προσπάθησε να το «διαρρήξει» ζωγραφίζοντας το με τη δικιά του προσέγγιση. Άλλοτε απεικονίζοντας παιδιά που προκαλούν ρωγμές, άλλοτε αγγέλους. Σχεδόν πάντα χωρίς λόγια. Μια επιγραφή ωστόσο που του αποδίδεται λέει: «Στη διαμάχη μεταξύ ισχυρών και αδυνάτων αν δεν πάρεις θέση, ισοδυναμεί με το να ταχθείς με το μέρος των ισχυρών, δεν παραμένεις ουδέτερος».

Σε ένα άλλο του έργο, φτιαγμένο σε μια πόρτα ανάμεσα στα συντρίμμια, μια γυναίκα που φέρεται να είναι η Νιόβη της ελληνικής Μυθολογίας, θρηνεί. Στην ελληνική μυθολογία, η Νιόβη, βασίλισσα της Θήβας, είχε 14 παιδιά και τυραννούσε την Λητώ που είχε μόνο δύο τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Γεμάτη από φθόνο η Λητώ έστειλε τα παιδιά της να σκοτώσουν τα παιδιά της Νιόβης. Κι η Νιόβη μεταμορφώθηκε σε βράχο από τον οποίο έσταζαν διαρκώς δάκρυα.

Όσο δε για το γκράφιτι με το γατάκι, ο καλλιτέχνης εξηγεί: «Είναι για τους ιντερνετικούς ανθρώπους που κοιτούν μόνο φωτογραφίες από χαριτωμένα ζωάκια».

Ένα από τα πιο δυνατά του έργα είναι το «Scar of Bethlehem» (H ουλή της Βηθλεέμ), λογοπαίγνιο με την έκφραση Star of Bethlehem (το Αστέρι της Βηθλεέμ). Το έργο απεικονίζει τη σκηνή της Γέννησης με τη Μαρία, τον Ιωσήφ και το Θείο Βρέφος, αλλά αντί για το αστέρι που κρέμεται πάνω από τη Φάτνη και οδηγεί τους Μάγους, υπάρχει μια μεγάλη τρύπα που διαπερνά ένα επιβλητικό γκρίζο τοίχο. Το έργο αυτό, όπως πολλά άλλα, εκτίθενται στο ξενοδοχείο «The walled off» που ο καλλιτέχνης έφτιαξε στη Βηθλεέμ το 2017. Το οποίο ξενοδοχείο είναι ακόμα ένα έργο, στην ουσία του άγνωστου καλλιτέχνη. «Στόχος είναι να πούμε την ιστορία του τείχους από κάθε πλευρά και να δώσουμε την ευκαιρία στους επισκέπτες να την ανακαλύψουν μόνοι τους», έγραψε στην ιστοσελίδα του υπογραμμίζοντας: «Absolutely no Fanaticism is permitted on the premises». «Θέλουμε να μάθουν περισσότερα για εμάς, επειδή μόλις μας γνωρίσουν, τα στερεότυπα θα διαλυθούν και τα πράγματα θα αρχίσουν να αλλάζουν», σχολιάζει ο διευθυντής του ξενοδοχείου το οποίο ο καλλιτέχνης δώρισε στην τοπική κοινότητα, αποποιούμενος κάθε προσωπικού κέρδους.

Το ξενοδοχείο, δεν είναι φυσικά ένα συνηθισμένο ξενοδοχείο. Αποτελεί από μόνο του πολιτικό σχόλιο. Στον τοίχο ενός υπνοδωματίου, μια τοιχογραφία απεικονίζει έναν Ισραηλινό κι έναν Παλαιστίνιο να παίζουν μαξιλαροπόλεμο. Σε έναν άλλο τοίχο, κάμερες κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης έχουν αναρτηθεί σαν κυνηγετικά τρόπαια.

Στον χώρο του στεγάζεται επίσης μια γκαλερί αφιερωμένη σε έργα Παλαιστίνιων. Η γκαλερί, λειτουργεί ως χώρος προβολής της δουλειάς καλλιτεχνών που δεν τους παρέχεται ταξιδιωτική άδεια για να προωθήσουν τα έργα τους σε ένα ευρύτερο κοινό.

Το δε piano bar, κλείνει περίτεχνα το μάτι στην αποικιοκρατική κληρονομιά της Βρετανίας στο Παλαιστινιακό έδαφος. Στο επίσημο site του ξενοδοχείου, το piano bar περιγράφεται ως εξής: «Οι επισκέπτες μπορούν να μελετήσουν μια συλλογή έργων του Banksy, στην οποία περιλαμβάνονται βανδαλισμένες ελαιογραφίες και αγάλματα που πνίγονται από τις αναθυμιάσεις δακρυγόνων. Ζεστά κουλουράκια και φρέσκο τσάι σερβίρονται καθημερινά σε κινέζικη πορσελάνη, ενώ δεν πρέπει να παραλείψετε τη σαλάτα Walled Off» (μια σαλάτα που απεικονίζει με τον τρόπο που είναι φτιαγμένη το τείχος).

Εκτός από τα γκράφιτι ο Banksy έχει δημιουργήσει κι ένα δίλεπτο βίντεο το οποίο ξεκινά με τη θέα των σύννεφων από το παράθυρο ενός αεροπλάνου ενώ στον υπότιτλο γράφει: «Αυτή τη χρονιά, ανακαλύψτε έναν νέο προορισμό». Ο «προορισμός» είναι η Γάζα που, σύμφωνα με το βίντεο περιβάλλεται και από τις τέσσερις πλευρές της από «φιλικούς γείτονες», και μπορεί κανείς να περάσει σ’ αυτήν μόνο από κάποια από τις εικονιζόμενες σήραγγες. Δείχνει επίσης στρατιώτες να κάνουν περιπολία, βομβαρδισμένα κτίρια, έρημα οικόπεδα γεμάτα με συντρίμμια, εργάτες που προσπαθούν να κάνουν επιδιορθώσεις. «Παντού υπάρχουν αναπτυξιακές ευκαιρίες και προοπτικές για ανακαινίσεις», εξηγούν οι λεζάντες. Προς το τέλος η κάμερα επικεντρώνεται στην τοιχογραφία ενός γατιού που παίζει ενώ ένας άνδρας το παρατηρεί και λέει στα αραβικά ότι ο γάτος βρήκε κάτι για να παίξει, αλλά τα παιδιά στη Γάζα δεν έχουν τίποτα. Καταλήγει δε σαρκαστικά πως η Γάζα είναι τόσο ωραία που οι κάτοικοι της δεν την εγκαταλείπουν ποτέ.

Μια τελευταία συνεισφορά του Banksy προς τους Παλαιστίνους ήταν τα 2,4 εκατ. ευρώ που εισέπραξε από την πώληση ενός τρίπτυχου με τίτλο «Mediterranean Sea View 2017» (Θέα στη Μεσόγειο Θάλασσα, 2017). Θέμα του έργου το μεταναστευτικό. Ο καλλιτέχνης «πήρε τρεις ρομαντικούς καμβάδες που απεικόνιζαν θαλάσσια τοπία του 19ου αιώνα», στα οποία πρόσθεσε γιλέκα διάσωσης και σημαδούρες. Τα έσοδα από την πώληση του έργου διατέθηκαν στο παλαιστινιακό νοσοκομείο BASR της Βηθλεέμ, για μια νέα μονάδα για την αντιμετώπιση εγκεφαλικών επεισοδίων και την αγορά εξοπλισμού παιδιατρικής αποκατάστασης.