Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την επαναλειτουργία της Πύλης Αμμοχώστου, ενός από τα σημαντικότερα μνημεία της Λευκωσίας, με φόντο την επικείμενη Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Στο ιστορικό κτίσμα του 16ου αιώνα πραγματοποιήθηκε επίσημη επίσκεψη της Υφυπουργού Πολιτισμού Λίνας Κασσιανίδου, με τη συνοδεία του Διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Γιώργου Γεωργίου και αρμόδιων λειτουργών και υπηρεσιακών παραγόντων, προκειμένου να διαπιστωθεί από κοντά η πορεία των εργασιών.
Η επίσκεψη επικύρωσε τον ρυθμό προόδου και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της δεύτερης φάσης των έργων αποκατάστασης και αναβάθμισης του μνημείου. Μέχρι το τέλος του 2025 εκτιμάται ότι η Πύλη Αμμοχώστου θα είναι και πάλι πλήρως επισκέψιμη ως μνημείο και λειτουργική ως πολιτιστικό κέντρο, έτοιμη να φιλοξενήσει και εκδηλώσεις της Προεδρίας, δίνοντας στην πόλη το μνημειακό βάρος που της αξίζει.
Το 2018, η Πύλη Αμμοχώστου είχε υποστεί σοβαρές ζημιές λόγω πλημμυρών. Η κακοκαιρία έφερε στο φως χρόνιες παθογένειες και ανέδειξε την ανάγκη για μια συνολική παρέμβαση. Έκτοτε, το μνημείο παρέμενε κλειστό. Ωστόσο, η ιστορική του σημασία και η μοναδική του αρχιτεκτονική, ως τμήμα των ενετικών οχυρώσεων της πόλης, καθιστούν την προστασία και επανάχρησή του επιτακτική.
Η Α’ Φάση των εργασιών, που αφορούσε κυρίως τη συντήρηση των δομών και την αποκατάσταση του αρχιτεκτονικού κελύφους, ξεκίνησε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων το 2019 και ολοκληρώθηκε το 2023. Η Β’ Φάση περιλαμβάνει την πλήρη αποκατάσταση της λειτουργικότητας του μνημείου. Οι παρεμβάσεις που γίνονται θα επιτρέψουν την ασφαλή και ποιοτική φιλοξενία εκδηλώσεων, επαναφέροντας τη χρήση της Πύλης ως σημείο πολιτισμού και συνάντησης.
Το βλέμμα στην Προεδρία
Σύμφωνα με τη Λίνα Κασσιανίδου μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να ολοκληρωθούν τα κύρια έργα. Οι εργασίες που εκτελούνται ενισχύουν την προσβασιμότητα, τη λειτουργικότητα και την αισθητική του χώρου, διατηρώντας παράλληλα τον αυθεντικό χαρακτήρα του μνημείου. Το έργο για φέτος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, νέο δάπεδο από ειδικό σκυρόδεμα, πλήρη αποκατάσταση ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, τοποθέτηση φωτισμού με τρόπο που διασφαλίζει την ανάδειξη του μνημείου χωρίς να διαταράσσεται η αυθεντικότητά του. Επιπρόσθετα, το έργο περιλαμβάνει τη συντήρηση των υφιστάμενων ξύλινων θυρών. Παράλληλα, διαμορφώνεται και η εξωτερική τάφρος, με στόχο τη δημιουργία ενός χώρου ανοιχτού σε πολιτιστικές δράσεις.
Αυτό θα επιτρέψει την αξιοποίηση του χώρου στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ, ως μνημείο, αλλά και ως δυναμικό πολιτιστικό κέντρο. Το συνολικό κόστος των παρεμβάσεων αποκατάστασης ανέρχεται περίπου στις €717.000. Οι €517.000 αφορούν τις εργασίες της Α’ Φάσης.
Σε δεύτερο χρόνο, προγραμματίζεται και η δημιουργία νέων εξωτερικών χώρων υγιεινής, με πρόσβαση για ΑμεΑ, ώστε η Πύλη Αμμοχώστου να είναι απολύτως λειτουργική και προσβάσιμη για εκδηλώσεις. Το έργο αυτό, το οποίο αναμένεται να υλοποιηθεί σε συνεργασία με τον Δήμο Λευκωσίας, θα φτάσει περίπου τις €400.000 και περιλαμβάνει πλήρη αναβάθμιση της ηλεκτρολογικής υποδομής, αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου και κατασκευαστικές παρεμβάσεις εκτός του πυρήνα του μνημείου. Η υλοποίηση του κομματιού αυτού προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί μέχρι το καλοκαίρι του 2026 και σύντομα θα προκηρυχτεί διαγωνισμός από τον Δήμο Λευκωσίας.
Η Πύλη Αμμοχώστου, όπως και τα υπόλοιπα τείχη της Λευκωσίας, συντηρούνται σταθερά από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, με εξειδικευμένα συνεργεία λιθοξόων, συντηρητών και τεχνιτών. Η ίδια η Υφυπουργός υπογράμμισε ότι τα Ενετικά Τείχη της πόλης αποτελούν ένα σπάνιο δείγμα μεσαιωνικής οχύρωσης σε τόσο καλή κατάσταση, σημειώνοντας τη σημασία της φροντίδας που τους παρέχεται από την Πολιτεία.
Ένα μεγάλο μέρος των τειχών έχει ήδη συντηρηθεί, ιδιαίτερα στο κομμάτι που ξεκινά από την Πλατεία Σολωμού μέχρι την Πύλη Πάφου, ενώ το συνεργείο του Τμήματος Αρχαιοτήτων αυτόν τον καιρό εργάζεται για την συντήρηση των τειχών έξω από την Πύλη Αμμοχώστου. Αξιοσημείωτο είναι ότι έχει ήδη δρομολογηθεί η προκήρυξη διαγωνισμού για τη συντήρηση του διπλανού Προμαχώνα Ποδοκάταρο, με το Τμήμα να συνεχίζει την προσπάθεια να καλύψει σταδιακά το σύνολο των μνημείων που συνδέονται με το ενιαίο οχυρωματικό σύστημα της πρωτεύουσας.
Για να προχωρήσει το όλο έργο της συντήρησης λήφθηκε η απόφαση η συντήρηση του Προμαχώνα Ποδοκάταρο και του τείχους γύρω από αυτό να ανατεθεί σε ιδιώτη εργολάβο που θα έχει πείρα στην συντήρηση ιστορικών κτιρίων.
Η Πύλη Αμμοχώστου δεν είναι ένα απλό κτίριο. Φέρει πάνω της στρώσεις ιστορίας: από την Ενετική Περίοδο και την Οθωμανική Εποχή μέχρι την Αγγλοκρατία και τη σύγχρονη εποχή της δημοκρατίας και της δημιουργικής αναβίωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πολιτεία διατυπώνει τη σαφή της πρόθεση να επιστρέψει αυτό το σύμβολο της Λευκωσίας στους πολίτες της: ανοιχτό, λειτουργικό, ιστορικά σεβαστό και σύγχρονα αξιοποιήσιμο.
Την ίδια ώρα, η Υφυπουργός δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην κατάσταση των τειχών στις κατεχόμενες περιοχές, τονίζοντας την απουσία φροντίδας λόγω της κατοχής, αλλά και την καθοριστική συμβολή της Δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά για τη διάσωση όποιων τμημάτων έχουν υποστεί φθορές.
Γιώργος Γεωργίου: Παρέμβαση και στο Υδραγωγείο Σιλιχτάρ
Η επίσκεψη στην Πύλη Αμμοχώστου αποτέλεσε αφορμή για να αναδειχθεί και το πλέγμα παρεμβάσεων που πραγματοποιεί το Τμήμα Αρχαιοτήτων στο ευρύτερο σύνολο των μνημείων της Λευκωσίας. Όπως ανέφερε ο Διευθυντής του Τμήματος, Γιώργος Γεωργίου, οι συντηρήσεις και οι αποκαταστάσεις δεν περιορίζονται μόνο στους ορατούς εμβληματικούς χώρους, αλλά επεκτείνονται και σε λιγότερο προβεβλημένα σημεία που αποτελούν, ωστόσο, κρίκους της ιστορικής αλυσίδας της πόλης.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Υδραγωγείο Σιλιχτάρ, του οποίου τα ορατά τμήματα διασώζονται αριστερά της Πύλης Αμμοχώστου, ενώ άλλα εντοπίζονται διάσπαρτα στον περιφερειακό χώρο των τειχών μέχρι και την περιοχή της Αρχιεπισκοπής. Η παρέμβαση του Τμήματος κρίθηκε κατεπείγουσα, καθώς, όπως διαπιστώθηκε, οι φθορές από προηγούμενες εργασίες συντήρησης απαιτούσαν άμεση αποκατάσταση. Το συνεργείο επενέβη άμεσα, διασφαλίζοντας την προστασία ενός σημαντικού αλλά συχνά λησμονημένου τεχνικού έργου της οθωμανικής περιόδου, που συνδέεται άρρηκτα με τη λειτουργική ιστορία της πόλης.
Η αποκατάσταση του υδραγωγείου, όπως υπογράμμισε ο Γ. Γεωργίου, εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική του Τμήματος για συνεχή, συστηματική φροντίδα των ιστορικών υποδομών της Λευκωσίας. Όχι μόνο για την ανάδειξή τους αλλά και για τη διατήρηση της ιστορικής συνέχειας του αστικού ιστού.
