Τα περιστατικά ναζιστικών χαιρετισμών και βανδαλισμών με σβάστικες σε λύκειο της Λάρνακας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ως μια «απερίσκεπτη ενέργεια εφήβων» ή ως ένα ακόμη «νεανικό παραστράτημα», ούτε φυσικά ως ένα μεμονωμένο επεισόδιο σχολικής παραβατικότητας. Τα στοιχεία και οι καταγγελίες που έρχονται στο φως συνθέτουν μια εικόνα οργανωμένης και μακροχρόνιας δράσης, η οποία εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τις αντοχές της κοινωνίας και των θεσμών απέναντι στον εξτρεμισμό. Πρόκειται το δίχως άλλο για ένα σοβαρό κοινωνικό και εκπαιδευτικό καμπανάκι, που αφορά όχι μόνο ένα σχολείο, αλλά το σύνολο της κοινωνίας.
Το γεγονός ότι τελειόφοιτοι μαθητές φαίνεται να οργανώνονται, να στρατολογούν συνομηλίκους τους, να διακινούν ναζιστικό υλικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να βανδαλίζουν τον σχολικό χώρο με σύμβολα μίσους, δείχνει ότι δεν μιλάμε απλώς για ατομικές παρεκτροπές ή για ανόητες πράξεις εφήβων. Μιλάμε για μια επικίνδυνη κανονικοποίηση ακραίων ιδεολογιών, που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε νεαρές ηλικίες, συχνά μέσα από το διαδίκτυο, τη σύγχυση και την απουσία ουσιαστικής ιστορικής και πολιτικής παιδείας.
Ο ναζιστικός χαιρετισμός και η σβάστικα δεν είναι «σύμβολα αντίδρασης», ούτε παιχνίδι για φωτογραφίες. Είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων, με το Ολοκαύτωμα, με τον αφανισμό λαών και με την πιο σκοτεινή σελίδα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Όταν αυτά τα σύμβολα εμφανίζονται σε σχολικούς τοίχους, τότε το πρόβλημα δεν είναι μόνο πειθαρχικό. Είναι βαθιά αξιακό.
Η αντίδραση των οργανωμένων γονέων, που ξεκαθαρίζουν ότι οι ιδεολογίες του μίσους δεν έχουν θέση στα σχολεία, είναι αυτονόητη και αναγκαία. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική καταδίκη τέτοιων φαινομένων. Ωστόσο, η ευθύνη δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο σε δηλώσεις αποτροπιασμού ή σε μεμονωμένες ποινές. Η διερεύνηση από το Υπουργείο Παιδείας είναι απαραίτητη, αλλά δεν αρκεί αν δεν συνοδευτεί από ουσιαστικές παρεμβάσεις.
Το σχολείο δεν είναι απλώς χώρος μάθησης, είναι πρωτίστως χώρος διαμόρφωσης συνείδησης. Αν η ιστορία του φασισμού και του ναζισμού διδάσκεται αποσπασματικά ή τυπικά, χωρίς σύνδεση με το σήμερα, τότε αφήνεται ένα κενό που εύκολα γεμίζει με παραπληροφόρηση, μίσος και «μαγκιά». Η εκπαίδευση οφείλει να διδάσκει τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, την κριτική σκέψη και τη δημοκρατική μνήμη. Και όταν το σχολείο αποτυγχάνει, το κόστος το πληρώνει η κοινωνία στο σύνολό της.
Συνεπώς, η κοινωνία δεν έχει την πολυτέλεια να υποτιμά τέτοια φαινόμενα. Αντίθετα, οφείλει να αναγνωρίσει ότι ο εξτρεμισμός δεν εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά. Γεννιέται και καλλιεργείται μέσα από κενά, αδιαφορία και απουσία διαλόγου με τους νέους. Η ανοχή στο μίσος, ακόμη κι όταν εκφράζεται από ανήλικους, λειτουργεί ως λίπασμα για να ριζώσει. Και η ιστορία έχει δείξει με τον πιο οδυνηρό και αιματηρό τρόπο πού οδηγεί αυτός ο δρόμος. Κι αν το φαινόμενο δεν αντιμετωπιστεί ως βαθύ κοινωνικό πρόβλημα, τότε το «αβγό» δεν θα σπάσει, θα συνεχίσει να εκκολάπτεται. Και τότε οι συνέπειες δεν θα περιοριστούν στους τοίχους ενός σχολείου.
panayiota.charalambous@phileleftheros.com
