Η κυπριακή Κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει με τον ενεργειακό της σχεδιασμό, αλλά ταυτόχρονα να βρει αποδεκτές οδούς συνεννόησης με τους Τουρκοκύπριους ώστε να επαναρχίσουν οι συνομιλίες λύσης του Κυπριακού, τονίζει ο ύπατος αρμοστής του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σε συνέντευξή του στον «Φ» τρεις εβδομάδες πριν ολοκληρώσει τη θητεία του στην Κύπρο, ο Μάθιου Κιντ επισημαίνει πως θα ήταν καλό οι κ.κ. Αναστασιάδης και Ακιντζί να εξετάσουν κάποιες αλλαγές στη διαδικασία διαπραγμάτευσης και να επιδιώξουν συνεννόηση με γνώμονα το μέλλον κι όχι αντιλήψεις του παρελθόντος. Επισημαίνει ότι μια διαιρεμένη χώρα δεν εκμεταλλεύεται πλήρως τις δυνατότητές της και δεν μπορεί να βρει τη θέση που της αξίζει διεθνώς. Με κάποια συγκίνηση αναφέρει πως τα δέκα χρόνια που υπηρέτησε συνολικά στο νησί έχουν ως αποτέλεσμα να είναι σήμερα η Κύπρος μέρος του εαυτού του.
-Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας προοπτικές για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες στο Κυπριακό;
-Υπάρχουν πιθανότητες. Όλοι γνωρίζουμε ποια είναι τα θέματα που θα πρέπει να συζητηθούν, όλοι γνωρίζουμε ώς πού έφθασε η διαδικασία το περασμένο καλοκαίρι. Η κάθε πλευρά θα πρέπει τώρα να πειστεί πως η άλλη προτίθεται να προχωρήσει με βάση αυτή την εργασία που έχει επιτελεστεί. Ο καλύτερος τρόπος, πιστεύω, για να φθάσει κανείς εκεί είναι μέσα από μια πρώτη επαφή, μια κοινωνική συνάντηση ή οτιδήποτε άλλο, κάτι που συζητείται αυτή την περίοδο. Οι ηγέτες έχουν να συναντηθούν από τον περασμένο Ιούλιο και θα ήταν καλό να βρεθούν ξανά στο ίδιο τραπέζι.
-Ποια φόρμουλα για επανέναρξη των συνομιλιών θα μπορούσε να είναι αποδεκτή από τις πλευρές;
-Με διαφορετικό τρόπο και οι δύο ηγέτες έχουν τους τελευταίους μήνες δείξει πως σκέφτονται σοβαρά ποιο φορμά θα μπορούσε να είναι το πιο κατάλληλο και οι δύο έχουν υπαινιχθεί την πιθανότητα να υιοθετήσουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Το ποιες μπορεί να είναι αυτές οι προσεγγίσεις θα πρέπει να συζητηθεί και να συμφωνηθεί μεταξύ τους. Αν και οι δύο αρχίσουν να σκέφτονται πως εν δυνάμει έχει αξία να εξετάσουν μια πιθανή αλλαγή στη διαδικασία, πιστεύω πως θα είναι μια καλή αρχή.
Αλλαγή στη διαδικασία
-Τι εννοείτε λέγοντας μια πιθανή αλλαγή στη διαδικασία;
-Σημασία δεν έχει τι εννοώ εγώ αλλά τι εννοούν οι ίδιοι οι ηγέτες. Απ’ ότι έχουν πει οι Τουρκοκύπριοι θα ήθελαν, ίσως, να δουν πιο φιλόδοξες αλλαγές στη διαδικασία, απ’ αυτές για τις οποίες έχει μιλήσει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης. Και οι δύο, όμως, αναγνωρίζουν πως θα είχε αξία να προσεγγίσουν τα πράγματα με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο. Και αυτό θα μπορούσε να αφορά στη διαδικασία, το πώς δομούν τις συναντήσεις, πώς χρησιμοποιούν τους διαπραγματευτές, πόσο συχνά συναντώνται, πώς χειρίζονται τα θέματα…
–Αναφέρεστε σε διαδικαστικές αλλαγές…
-Είναι διαδικαστικές αλλά και ουσιαστικές. Όταν φθάσει κανείς στο σημείο να εξετάζει πώς θα οργανωθεί η ατζέντα, ώστε να εξεταστούν υπό το ίδιο πρίσμα διαφορετικά μέρη του πακέτου, τότε μπαίνει κανείς πολύ γρήγορα στην καρδιά του ζητήματος.
-Οι θέσεις των εμπλεκομένων πλευρών, Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων και Τουρκίας, είναι αρκετά διαφορετικές. Η τουρκική πλευρά ζητά χρονοδιάγραμμα κατάληξης συνομιλιών, συναπόφαση για τα ενεργειακά από τώρα και καθορισμό καθεστώτος των κατεχομένων πριν ξεκινήσει ο διάλογος. Είναι αυτό το κατάλληλο πλαίσιο για να ξεκινήσει διαπραγμάτευση;
–Αυτή τη στιγμή έχουμε ενώπιόν μας μια κατάσταση όπου και οι δύο πλευρές διατυπώνουν ισχυρές διαπραγματευτικές θέσεις. Μόλις καθίσουν στο τραπέζι θα μπορέσουν να διαπιστώσουν πόση ευελιξία έχουν για να φθάσουν σε ένα αποτέλεσμα που δίνει στην κάθε πλευρά κάτι. Πριν αρχίσει μια διαπραγμάτευση δεν πρέπει κανείς να τρομάζει με τις απαιτήσεις που η άλλη πλευρά προβάλλει.
-Θα λέγατε ότι οι πλευρές θα έπρεπε να αρχίσουν συνομιλίες χωρίς όρους και προϋποθέσεις;
-Μόλις αρχίσει κανείς να μιλά για προϋποθέσεις, τα πράγματα δυσκολεύουν. Πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη σε κάποιο επίπεδο, για να καθίσουν οι πλευρές στο τραπέζι. Και μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε αυτό ως προϋπόθεση. Μόλις όμως το πράξουμε, η κατάσταση γίνεται λιγότερο ευέλικτη, μη δημιουργική, μας οδηγεί στο να σταματήσουμε τη διαδικασία αντί να τη διευκολύνουμε. Πάντα πίστευα ότι δεν θα ήταν άσχημο να αφαιρεθεί η λέξη «προϋπόθεση» από τα λεξικά της ελληνικής και τουρκικής γλώσσας. Όλοι γνωρίζουν ότι μόλις επαναρχίσει ο διάλογος, οι ηγέτες δεν θα συζητούν με βάση τη φιλική διάθεση που είχαν παλαιότερα. Δεν διαπραγματεύεσαι πάντοτε με τους φίλους σου. Αυτό που χρειάζεται είναι επαγγελματικός σεβασμός για το τι προσπαθεί να πετύχει η άλλη πλευρά.
Η ενέργεια θέλει χειρισμό
–Αυτή την περίοδο, τα θέματα ενέργειας αποτελούν το μεγαλύτερο ίσως εμπόδιο για την επανέναρξη του διαλόγου. Υπάρχει τρόπος να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο;
-Είναι πράγματι ένα νέο εμπόδιο. Στην Ελβετία, το περασμένο καλοκαίρι, η ενέργεια δεν ήταν σημαντικό θέμα. Γνωρίζαμε ότι η TOTAL επρόκειτο να αρχίσει γεώτρηση στο τέλος Ιουλίου αλλά το θέμα δεν ήταν αντικείμενο συζήτησης. Τώρα, όμως, και μετά τα όσα μεσολάβησαν, η ενέργεια αποτελεί ζήτημα που πρέπει με κάποιο τρόπο να αντιμετωπιστεί. Προφανώς, δεν θα αποφασίσω εγώ αν έχει νόημα να συζητηθεί στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης του Κυπριακού, ή αν θα παραμείνει ένα ξεχωριστό ζήτημα που θα πρέπει να συζητηθεί μόνο του. Ξεκάθαρα, όμως, είναι κάτι που θα πρέπει να τύχει χειρισμού για να ξεκινήσει πάλι η όλη διαδικασία διευθέτησης.
–Να συζητηθεί το θέμα της ενέργειας είναι ένα πράγμα και άλλο το πότε θα συζητηθεί. Πριν από τη λύση του Κυπριακού όπως ζητούν οι Τουρκοκύπριοι ή μετά τη λύση όπως τονίζουν οι Ελληνοκύπριοι;
-Ο χειρισμός του θέματος εξαρτάται από το αν οι δύο πλευρές καταλήξουν στο ίδιο συμπέρασμα, ότι είναι προς το συμφέρον τους να συζητήσουν το θέμα της ενέργειας. Το ρίσκο εδώ είναι να εστιάσει κανείς στα προβλήματα κι όχι στις ευκαιρίες, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αποτέλεσμα επιζήμιο για όλους.
–Το ερώτημα παραμένει. Είναι οι υδρογονάνθρακες αρμοδιότητα κράτους ή κοινότητας. Διότι η ε/κ πλευρά ξεκάθαρα τονίζει ότι οι αποφάσεις για τους υδρογονάνθακες είναι αρμοδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κι όχι των κοινοτήτων. Άρα πρέπει να συζητηθεί μετά τη διευθέτηση του προβλήματος.
-Οι πλευρές έχουν συμφωνήσει από το 2009 ότι, στο μέλλον, οι φυσικοί πόροι της Κύπρου θα εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Δεν έχουμε φθάσει σε αυτό το σημείο και είναι σαφές πως αυτή η σύγκλιση δεν είναι πλέον αρκετή για τους Τουρκοκύπριους. Εξ ορισμού, οι υδρογονάνθρακες είναι ένα αγαθό που αναπτύσσεται πολύ αργά. Οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν δεν θα φέρουν αποτελέσματα για κάμποσα χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να προσεγγιστεί το θέμα με γνώμονα το μέλλον. Αν προσπαθήσει κανείς να δώσει απαντήσεις με όρους του σήμερα σε ζητήματα που θα γίνουν πραγματικότητα σε αρκετά χρόνια, τότε μπορεί κανείς να καταλήξει σε αποφάσεις που, σε είκοσι χρόνια από σήμερα, θα εύχεται να μην είχε λάβει.
-Πρέπει να είναι οι υδρογονάνθρακες στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης ή όχι;
-Δεν νομίζω ότι το ζήτημα τίθεται με αυτό τον τρόπο. Υπάρχουν διάφορα ζητήματα και ένα πολύ συγκεκριμένο είναι αν έχει νόημα να συμπεριληφθεί το θέμα των υδρογονανθράκων στην κύρια ατζέντα της διευθέτησης του Κυπριακού. Αν συμφωνηθεί πως η απάντηση σε αυτό είναι αρνητική τότε πιθανότατα θα πρέπει να βρεθεί διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης του ζητήματος. Αν το αφήσεις να αιωρείται, οι εταιρείες, οι επενδυτές που καλούνται τώρα να κάνουν τους σχεδιασμούς τους δεν θα γνωρίζουν σε τι πλαίσιο κάνουν αυτά τα πλάνα. Και αυτό είναι πρόβλημα. Σημαίνει ότι είναι λιγότερο πιθανό να λάβουν επενδυτικές αποφάσεις που θα επιτρέψουν την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.
-Θεωρείτε ότι μπορεί η Τουρκία να δημιουργήσει νέα προβλήματα στην ΑΟΖ ειδικά στο τεμάχιο 10 όπου προγραμματίζει γεώτρηση η ExxonMobil το φθινόπωρο;
-Θα μπορούσε να συμβεί. Και ελπίζω ότι ο κίνδυνος να συμβεί κάτι τέτοιο θα λειτουργήσει ως προτροπή για να γίνουν σοβαρές σκέψεις εντός των επομένων μηνών όπου δεν υπάρχει προγραμματισμένη γεώτρηση για το πώς δεν θα προκύψει ξανά πρόβλημα αυτού του είδους.
–Είναι δυνατόν σε λίγους μήνες να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα αποτρέψουν νέα επεισόδια με την Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ;
-Πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν σε έξι μήνες. Μπορεί να είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί διαδικασία λύσης σε έξι μήνες, αλλά η κατάσταση τον Οκτώβριο μπορεί να είναι πολύ διαφορετική από τη σημερινή.
–Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν εξέφρασε σαφή θέση όταν η Τουρκία εμπόδισε με πολεμικά πλοία τη γεώτρηση στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Δεν θα έπρεπε να υπάρξει μια ξεκάθαρη αντίδραση κατά της παράνομης αυτής ενέργειας;
-Υπάρχει αυτή η αίσθηση και πιστεύω ότι δεν είναι δίκαιη. Αν δει κανείς τις δημόσιες τοποθετήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου τις τελευταίες εβδομάδες θα διαπιστώσει ότι ήμασταν μεταξύ αυτών που εξέφρασαν ξεκάθαρα, κι όχι στο περίπου όπως άλλοι, τη θέση ότι η Κύπρος έχει δικαίωμα να εκμεταλλευθεί τους φυσικούς πόρους εντός της ΑΟΖ της. Επιπλέον τονίσαμε ότι θεωρούμε πως η εκμετάλλευση αυτή θα πρέπει να προχωρήσει γιατί έχει εμπορική, πολιτική και στρατηγική αξία για την Κύπρο και την περιοχή. Θα πρέπει, όμως, να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα επιτρέψουν να προχωρήσει η εκμετάλλευση με τον καλύτερο τρόπο. Και με αυτό εννοώ τα όσα συζητήσαμε προηγουμένως.
–Η Ευρωπαϊκή Ένωση στα τελευταία συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τόνισε ότι θα παρακολουθεί τα όσα συμβαίνουν στην ΑΟΖ της Κύπρου. Τι σημαίνει αυτό; Είναι κουβέντες ή θα υπάρξει κάποια αντίδραση κατά της Τουρκίας αν συνεχίσει να εμποδίζει γεωτρήσεις;
–Η αναφορά έχει αξία. Στέλνει το μήνυμα ότι η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με την περιοχή αυτή και την Τουρκία θα συνεχίσει να καθορίζεται από το πώς βλέπει να διαμορφώνονται οι εξελίξεις στις οποίες αναφέρονταν τα συμπεράσματα του Συμβουλίου. Δεν είναι ένας συγκεκριμένος μηχανισμός παρακολούθησης. Σημαίνει, όμως, πως η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με την περιοχή θα καθοριστεί από το πώς θα εξελιχθεί το συγκεκριμένο θέμα.
Η Κύπρος είναι μέρος του εαυτού μου
–Σε μερικές βδομάδες ολοκληρώνετε τη δεύτερη θητεία σας ως ύπατος αρμοστής στην Κύπρο. Τι κρατάτε από την παραμονή σας εδώ;
–Είναι ασυνήθιστο για οποιονδήποτε Βρετανό διπλωμάτη να περάσει τόσο μεγάλο μέρος της σταδιοδρομίας του σε ένα μέρος. Έμεινα στην Κύπρο περίπου δέκα χρόνια συνολικά (σ.σ. είχε υπηρετήσει στην Κύπρο και τη δεκαετία του ’80). Είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με τα προβλήματα και τις ευκαιρίες της Κύπρου πιο πολύ από άλλους διπλωμάτες. Αισθάνθηκα μια προσωπική δέσμευση, όσο και επαγγελματική υποχρέωση, να στηρίξω την προσπάθεια να έχει ο τόπος ένα καλύτερο μέλλον, συμπεριλαμβανομένης της επίλυσης του Κυπριακού. Αναφέρομαι στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης ώστε να εκπληρώσει η Κύπρος τη δυναμική της ως σύγχρονο κράτος του 21ου αιώνα. Η ενασχόλησή μου με την Κύπρο ξεπερνά τα ειδικά θέματα που δένουν τις χώρες μας, τις Βάσεις, τους Βρετανούς που μένουν εδώ, τους δεσμούς στην εκπαίδευση. Είναι πλεονέκτημα για μένα το γεγονός ότι έχω δει την Κύπρο σε διαφορετικές περιόδους ανάπτυξής της. Είναι και θα μείνει μέρος του εαυτού μου.
–Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η Κύπρος στο μέλλον;
–Θεωρώ πως το μέλλον της Κύπρου είναι εν δυνάμει πιο φωτεινό απ’ ό,τι η ίδια η χώρα αναγνωρίζει. Ορισμένοι από τους παράγοντες που η Κύπρος αντιμετώπιζε ως μειονεκτήματα στο παρελθόν δεν ισχύουν πλέον. Για παράδειγμα ακούει κανείς συχνά Κύπριους να λένε ότι το νησί είναι η χώρα-μέλος της ΕΕ που απέχει από τις Βρυξέλλες πιο πολύ απ’ όλες τις άλλες, ότι γεωγραφικά απέχει πολύ από τις φυσικές αγορές της.
Όπως εξελίσσεται η παγκόσμια οικονομία, με την ανάπτυξη του ψηφιακού εμπορίου σημαίνει ότι η απόσταση δεν είναι πρόβλημα. Επιπλέον, η Κύπρος είναι το πιο κοντινό κράτος της ΕΕ σε μέρη όπως η Σιγκαπούρη, το Ντουμπάι και η κεντρική Ασία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν ευκαιρίες που πρέπει να αδραχτούν. Ο κίνδυνος είναι να αντικρίζει κανείς το μέλλον με όρους του παρελθόντος. Να προσπαθεί να λύσει προβλήματα όχι με βάση τις μελλοντικές προοπτικές του νησιού, αλλά με το πώς ήταν η Κύπρος παλαιότερα. Στον σημερινό κόσμο κάθε χώρα που είναι διαιρεμένη δεν εκμεταλλεύεται πλήρως τις δυνατότητές της και δεν μπορεί να βρει την πραγματική θέση της διεθνώς.
Διασφαλισμένοι μετά το Brexit οι φοιτητές
-Ας δούμε τώρα την κατάσταση στο Brexit. Πώς διαμορφώνεται η διαπραγμάτευση με την ΕΕ;
-Πιστεύω ότι η διαδικασία του Brexit έχει σημεία που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα και στην Κύπρο. Δεν άρχισε πολύ καλά. Υπήρχε πολύς μαξιμαλιστικός θόρυβος και οι πρώτες συναντήσεις δεν ήταν αποδοτικές. Τους τελευταίους τρεις μήνες όμως καταφέραμε να καταλήξουμε στο πώς θα πρέπει να διαμορφωθούν κάποια σημαντικά μέρη της συμφωνίας. Καταλήξαμε, για παράδειγμα, στο ποσό που πρέπει να καταβληθεί με την έξοδο της Βρετανίας. Είχαν ακουστεί διαφορετικοί αριθμοί. Στο τέλος, όμως, το επιλύσαμε με τρόπο που δείχνει ότι οι δύο πλευρές ήταν διατεθειμένες να κατανοήσουν η μία την άλλη, να έρθουν πιο κοντά και να καταλήξουν σε κάτι που δεν είναι σλόγκαν αλλά μια λεπτομερής και συμπαγής συμφωνία. Το ίδιο συνέβη και με τα δικαιώματα των πολιτών, με το διάστημα που θα μεσολαβήσει από την υπογραφή συμφωνίας μέχρι την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Και πρέπει να λειτουργήσουμε σε ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα, και αυτό προκαλεί φόβο, αλλά δεν αποσπά την προσοχή μας από τον τελικό σκοπό.
-Πώς θα επηρεάσει το Brexit τις σχέσεις Κύπρου και Ηνωμένου Βασιλείου; Τα κύρια ζητήματα είναι το καθεστώς των Κυπρίων που ζουν στη Βρετανία και των Βρετανών που διαμένουν στο νησί και, βέβαια, το θέμα των Βάσεων…
-Σε ό,τι αφορά στους Κύπριους στο Ηνωμένο Βασίλειο και τους Βρετανούς στην Κύπρο, η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας για τα δικαιώματα των πολιτών είναι σαφέστατη. Οι εκπατρισθέντες, εδώ ή στη Βρετανία, διατηρούν όλα τα δικαιώματά τους. Για παράδειγμα, το δικαίωμα διαμονής ολόκληρης της οικογένειας, πρόσβασης στο σύστημα υγείας και κοινωνικών ασφαλίσεων, το δικαίωμα συνταξιοδότησης είναι όλα διασφαλισμένα. Δεν γνωρίζουμε, όμως, ακόμα ποια δικαιώματα θα έχουν όσοι επιθυμούν να εγκατασταθούν είτε εδώ είτε στη Βρετανία στο μέλλον. Αυτή η συζήτηση αρχίζει τώρα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σ.σ. και δεν αφορά μόνο τους Κύπριους αλλά όλους τους πολίτες της ΕΕ που θέλουν να μετακινηθούν στη Βρετανία και τους Βρετανούς που θέλουν να ζήσουν στο μέλλον στην Ευρώπη). Τα δικαιώματα που έχουν τώρα οι Κύπριοι φοιτητές στο Ηνωμένο Βασίλειο θα διατηρήσουν όσοι θελήσουν να αρχίσουν τις σπουδές τους στη Βρετανία τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Και θα διατηρήσουν αυτά τα δικαιώματα μέχρι το τέλος των σπουδών τους.
-Και για τις Βάσεις;
-Έχουμε αρχίσει τη συζήτηση κα πιστεύω πως και οι δύο πλευρές συμφωνούν πως το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα θα είναι να μην υπάρξει η οιαδήποτε αλλαγή για τους Κύπριους που διαμένουν και εργάζονται στις Βάσεις. Θα διατηρήσουν δηλαδή τα ίδια δικαιώματα που έχουν σήμερα. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι Βάσεις θα συνεχίσουν να έχουν τα δικαιώματα και τα προνόμια που έχουν σήμερα. Θα αλλάξει, δηλαδή, το νομικό υπόβαθρο, αλλά η κατάσταση θα παρεμείνει ίδια. Επιδίωξή μας είναι να έχουμε ολοκληρώσει το νομικό αυτό υπόβαθρο στους επόμενους τρεις μήνες.
