Ο δρ Πάνος Κελάμης, Ελλαδίτης στην καταγωγή και περισσότερο από μισός Κύπριος, αφού είναι νυμφευμένος με Κύπρια, προέρχεται από μακροχρόνια υπηρεσία σε καίρια πόστα στην Saudi Aramco.  Είναι ειδικός σε θέματα σεισμογραφικών ερευνών και διετέλεσε επικεφαλής τεχνολογίας του τομέα σεισμογραφικών ερευνών μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο –της Saudi Aramco.

Επίσης, είχε υψηλόβαθμες θέσεις στην παγκόσμια Οργάνωση των Μηχανολόγων Εκμετάλλευσης Υδρογονανθράκων, συμπεριλαμβανομένης της θέσης του επικεφαλής γεωφυσικού. Ανέλαβε τη διεύθυνση της Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου, εν μέσω σημαντικών δραστηριοτήτων της, όπως ήταν οι τεχνικές, εμπορικές και οικονομικές διαπραγματεύσεις για την εκμετάλλευση του «Αφροδίτη» και τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Αίγυπτο. Αμέσως μετά ενεπλάκη ενεργά στις διαπραγματεύσεις του Γ’ γύρου Αδειοδότησης.
 
Συμπληρώνετε έξι μήνες στη θέση του επικεφαλής της Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου. Έχετε πλέον μια καλή εικόνα και της ΕΥΚ και των θεμάτων που αφορούν την ανάπτυξη του τομέα των υδρογονανθράκων στην Κύπρο…

Ανέλαβα καθήκοντα στις 3 Οκτωβρίου 2016, έχω περίπου 6 μήνες. Σίγουρα ελπίζουμε σε θετική εξέλιξη και είναι κάτι στο οποίο πιστεύω ότι και εγώ μπορώ να βάλω ένα λιθαράκι. Αν δούμε τη ιστορία, όλοι όσοι έχουμε ασχοληθεί με την παρούσα φάση της ΕΥΚ όπως και εκείνοι που ασχολήθηκαν με τις προηγούμενες φάσεις της, έχουμε κάνει κάτι το θετικό. Το παρόν διοικητικό συμβούλιο έχει κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά. Ερχόμενος στην Κύπρο δεν περίμενα να βρω τις εξειδικευμένες γνώσεις στις γεωεπιστήμες, όπως τη γεωλογία και τη γεωφυσική, αλλά και στην γεωμηχανική. Βρήκα τουλάχιστον 10 Κύπριους νεαρά παιδιά, που έχουν αφήσει πίσω τους πολύ σημαντικές θέσεις εργασίας στο εξωτερικό για να έρθουν στην Κύπρο και να βοηθήσουν. Για μένα αυτό που βρήκα στην ΕΥΚ ήταν μία ευχάριστη έκπληξη. Πιστεύω ότι οι εταιρείες πετρελαίου, οι εταιρείες ενέργειας κάθε χώρας, είναι οι μοχλοί για την οικονομική ευμάρεια και την επιτυχία της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο, ναι, έχουμε ξεκινήσει τον σχεδιασμό για να αναπτυχθεί η ΕΥΚ σε ένα οργανισμό με βάση την γνώση, διότι χωρίς τη γνώση ό,τι και να κάνουμε, ό,τι και αν βρούμε, δεν θα πετύχουμε αυτά που θέλουμε. Η γνώση έχει άμεση σχέση με την κοινωνική ευμάρεια που προσδοκούμε.

Αυτή την περίοδο έχουμε μία εκτεταμένη δραστηριότητα με σχέση με το παρελθόν στον τομέα. Έχουμε 7 τεμάχια σε διαδικασίες έρευνας και ανάπτυξης. Πρόσφατα είχαμε διαπραγματεύσεις και τεχνικές και οικονομικές και νομικές για τις συμφωνίες που αφορούν τα 3 τεμάχια, 6, 8, 10.  Είναι σε θέση η ΕΥΚ να ανταπεξέλθει σε μία τόσο σύνθετη και πολύπλοκη διαδικασία δεδομένου ότι ακόμα δεν έχει μεγάλη εμπειρία και ανάπτυξη; 

Σίγουρα η εταιρεία είναι σχετικά καινούργια. Αλλά από κάπου πρέπει να ξεκινήσει. Πιστεύω ότι η σημασία της άφιξης εταιρειών όπως η ExxonMobil, Qatar, ENI,TOTAL, προσδίδει πολύ μεγάλη σημασία στην περιοχή μας. Είναι μία σημαντική επιτυχία της κυβέρνησης της Κύπρου που κατόρθωσε σε χρόνο μηδέν για τα δεδομένα δηλ. μέσα σε δώδεκα μήνες να ξεκινήσει και να ολοκληρώσει τον Γ’ Γύρο Αδειοδότησης. Εγώ ήρθα στη μέση του γύρου αυτού και βρήκα εταιρείες όπως η ExxonMobil, Qatar, ENI,TOTAL, η Statoil, γεγονός που προσδίδει αισιοδοξία για το μέλλον. Όμως ακόμα μία φορά θα πω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Πρέπει να προχωρούμε με μικρά και σταθερά βήματα. Όσες περισσότερες γεωτρήσεις έχουμε και όσο περισσότερα σεισμογραφικά τόσο πιο καλά γνωρίζουμε την κυπριακή ΑΟΖ, η οποία ουσιαστικά είναι ακόμα ανεξερεύνητη. Αυτό πρέπει να το λέμε συνεχώς. Για να μπορούμε να έχουμε επιτυχίες χρειαζόμαστε και πολλά σεισμικά και πολλές γεωτρήσεις. Μόνο έτσι θα έρθουν τα αποτελέσματα.

Έχετε πολλά ανοικτά θέματα ένα από αυτά είναι η ανάπτυξη του κοιτάσματος «Αφροδίτη», εμπλέκεται η ΕΥΚ στο θέμα αυτό; Συμμετέχει στις διαδικασίες καθορισμού και των διαπραγματεύσεων για το σχέδιο ανάπτυξης του κοιτάσματος;

Ο κύριος σκοπός της ΕΥΚ, είναι η εμπορευματοποίηση της «Αφροδίτης. Για να αξιοποιήσεις ένα τέτοιο «περιουσιακό στοιχείο», πρέπει να ξέρεις τα δεδομένα του. Είμαστε σε συνεχείς διαπραγματεύσεις με  Noble, Shell και Delek. Η αρχική μας πρόθεση, που είναι και πρόθεση του υπουργείου είναι η Αίγυπτος. Εξετάζουμε τους δύο μεγάλους σταθμούς υγροποίησης στην Νταμιέτα και το Ιτκούτ. Όμως πρέπει να πούμε ότι τέτοιες διαπραγματεύσεις δεν είναι καθόλου εύκολες, επειδή υπάρχουν πολλοί παράγοντες. Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο η τιμή του φυσικού αερίου είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η «Αφροδίτη» με περιεχόμενο περίπου 4,5 τρισ. κυβικά πόδια, αλλά και άλλοι παράγοντες κάνουν αυτές τις διαπραγματεύσεις δύσκολες. Πιστεύουμε ότι σύντομα ή τουλάχιστον εντός του έτους θα μπορέσουμε να ανακοινώσουμε κάτι σε σχέση με την αξιοποίηση της «Αφροδίτης». Βέβαια, είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε διότι πρόκειται για ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο της Κύπρου που «κάθεται» ήδη εδώ και 6 χρόνια. Ενόσω μένει αναξιοποίητο δεν βοηθά κανένα. Όμως ταυτόχρονα, μέσα από τις διαπραγματεύσεις πρέπει να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό. Έχουμε ήδη υπογράψει ορισμένες συμφωνίες τις οποίες θέλουμε να τηρήσουμε και την ίδια ώρα ζητούμε και από τις εταιρείες του κοιτάσματος να τηρήσουν και τις δικές τους δεσμεύσεις, με κυριότερο στόχο να πετύχουμε μία συμφωνία εμπορευματοποίησης του «Αφροδίτη», που να μας δώσει τα καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα για την Κυπριακή Δημοκρατία.

Κατά διαστήματα γίνεται λόγος και για άλλες λύσεις εμπορευματοποίησης της «Αφροδίτης», όπως μέσω πλωτής μονάδας. Εξετάζετε τέτοιο ενδεχόμενο; Βρίσκεται στο τραπέζι;

Σε αυτή τη βιομηχανία πρέπει κανείς να βλέπει όλα τα ενδεχόμενα και τα σενάρια. Είναι υποχρέωση κάθε εταιρείας πετρελαίου να έχει επεξεργαστεί όλα τα δυνατά σενάρια. Έτσι αναλύουμε και εμείς και αξιολογούμε όλα τα σενάρια για να είμαστε έτοιμοι σε κάθε κατάσταση που θα παρουσιαστεί. Για παράδειγμα η αλλαγή τν οικονομικών συνθηκών μπορεί να ευνοεί άλλες αποφάσεις. Όμως επαναλαμβάνω ότι πρωταρχικός μας σκοπός αυτή την στιγμή είναι η Αίγυπτος. Η Αίγυπτος εισάγει αέριο, χρειάζεται το αέριο αυτό. Ήδη έχει γίνει μία σημαντική συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου. Βέβαια είναι προτιμότερο τα σενάρια που επεξεργαζόμαστε να τα κρατούμε για εμάς και να τα αξιολογούμε στον κατάλληλο χρόνο. Για παράδειγμα η πιθανή εύρεση και άλλων πηγών στα άλλα τεμάχια μπορεί να δημιουργήσει μία διαφορετική άποψη για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος εμπορευματοποίησης κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Επίκεινται πρόσθετα σεισμογραφικά, περιμένουμε σημαντικά αποτελέσματα από την 8η γεώτρηση στο γειτονικό «Ζορ», αρχές του καλοκαιριού θα έχουμε μία νέα σημαντική γεώτρηση στο 11 και ακόμα δύο πρόσθετες γεωτρήσεις διαδοχικά προς το τέλος του χρόνου και αρχές του επόμενου. Κάθε αποτέλεσμα από αυτές τις ενέργειες μπορεί να δημιουργεί και μία νέα κατάσταση και συνεχή αλλαγή των δεδομένων. Πώς το αντιμετωπίζετε;

Αυτή είναι μία πολύ καλή ερώτηση… Σίγουρα θα έχουμε σεισμικά αποτελέσματα που θα μας δώσουν μία εικόνα κατά προσέγγιση. Αλλά οι αποφάσεις λαμβάνονται μετά από γεωτρήσεις. Συνεπώς, εφόσον έχουμε περισσότερες γεωτρήσεις που αναβαθμίζουν το γεωλογικό μοντέλο που έχουμε, μειώνουνε ολοένα και περισσότερο το ρίσκο που αναλαμβάνουμε. Γενικά ο τομέας έρευνας και γεωτρήσεων στους υδρογονάνθρακες είναι ένα παιχνίδι ελαχιστοποίησης του ρίσκου. Όμως είναι πολύ σημαντικό -ούτε να απογοητευόμαστε από μία γεώτρηση που δεν φέρνει τα αποτελέσματα που προσδοκούμε αλλά ούτε να ενθουσιαζόμαστε υπερβολικά από ένα θετικό αποτέλεσμα. Επειδή αναφερθήκατε στο «Ζορ», μπορώ να πω ότι είναι ένα σημαντικό παράδειγμα. Πριν από μόλις 30 μήνες, κανένας δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να υπάρχει μία ανακάλυψη μέσα σε ασβεστολιθικά πετρώματα στη περιοχή μας, περιλαμβανομένης της Κυπριακής ΑΟΖ. Η ανακάλυψη όμως άνοιξε νέες προοπτικές. Όπως είπε πρόσφατα και εκπρόσωπος της ΕΝΙ σε συνέδριο στη Λευκωσία, προσδοκούμε σε πολλά κοιτάσματα τύπου «Ζορ» στη κυπριακή ΑΟΖ. Όμως για να τα βρούμε πρέπει πρώτα να τρυπήσουμε.

Έχουμε τα στοιχεία

Κατά συνέπεια η αποτυχία στην κυπριακή ΑΟΖ συνεισέφερε στην ανακάλυψη του «Ζορ», που στη συνέχεια συμβάλλει στην ανακάλυψη κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ…

Πιστεύω ότι στην κυπριακή ΑΟΖ και ευρύτερα την Ανατολική Μεσόγειο έχουμε όλα τα συστατικά στοιχεία για ανακαλύψεις υδρογονανθράκων. Έχουμε την πηγή δημιουργίας, έχουμε και τον φορέα ανάπτυξης και το κατάλληλο περιβάλλον ανάπτυξης κοιτασμάτων. Οπότε τί πρέπει να κάνουμε τώρα: Να βρούμε πού συναντούμε μαζί αυτά τα τρία στοιχεία. Όταν τα βρούμε όλα μαζί, θα βρούμε και τους υδρογονάνθρακες.
 
Νέες γεωτρήσεις, καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα

Με τη γεώτρηση στο τεμάχιο 11 στον στόχο «Ονισήφορος» γίνεται η αρχή σε σχέση με την Κυπριακή ΑΟΖ, για την εξερεύνηση με βάση το νέο γεωλογικό μοντέλο που σχηματίστηκε;

Πρώτα πρέπει να τονίσουμε ότι η συμφωνία της TOTAL με την ENI, βοηθά πρώτα από όλα και πάρα πολύ εμάς, την Κύπρο. Κι αυτό επειδή η γνώση της ΕΝΙ από το «Ζορ», είναι ό,τι καλύτερο μπορούσε να έχει η TOTAL για την γεώτρηση στο 11, αλλά και είναι και ό,τι καλύτερο μπορούσαμε να έχουμε και εμείς. Πρόκειται για νέες γεωλογικές αντιλήψεις, νέες θεωρίες για το πού μπορεί κανείς να βρει πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, που σίγουρα αλλάζουν τα δεδομένα. Είχαμε τα ιζηματογενή κοιτάσματα όπως της «Αφροδίτης» και των κοιτασμάτων του Ισραήλ, χωρίς κανένας να μιλά για ασβεστολιθικά κοιτάσματα μέχρι και πριν τρία χρόνια. Κοιτάτε που είμαστε σήμερα. Άρα, όσο αυξάνουμε τις γνώσεις μας αντιλαμβανόμαστε καλύτερα το τι υπάρχει στο υπέδαφος. Αυτή τη γνώση τη μεταφράζουμε σε νέες γεωτρήσεις και ούτω καθεξής, με αποτέλεσμα να έχουμε τα καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα από πλευράς ποσοτήτων αερίου και γιατί όχι και πετρελαίου στο μέλλον.

Να ρωτήσουμε με βάση και τη μεγάλη εμπειρία που έχετε στο τομέα, αν οι δύο γεωτρήσεις της ΕΝΙ στην κυπριακή ΑΟΖ –αν και δεν έφεραν αποτέλεσμα σε ανακάλυψη κοιτασμάτω– είχαν τον δικό τους ρόλο στην ανακάλυψη του «Ζορ»;

Βεβαίως. Να εξηγήσουμε όμως πρώτα ότι δύο «αποτυχημένες» γεωτρήσεις, δεν σημαίνουν τίποτα. Πριν 80 χρόνια, η Standard Oil, είχε πάει στη Σαουδική Αραβία και είχε πραγματοποιήσει έξι αποτυχημένες γεωτρήσεις, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Πολλοί είπαν ότι εκεί δεν υπάρχει τίποτα. Ένας διάσημος γεωλόγος όμως, επέμενε –μην απογοητεύεστε, συνεχίστε να τρυπάτε– έτσι φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα. Το κυριότερο σε αυτό τον τομέα, είναι ότι κάθε γεώτρηση, κάθε δεδομένο, είναι σημαντικό γιατί μειώνεις τον κίνδυνο για επόμενη αποτυχία.
 
Πρωτίστως θέμα ερευνών και γνώσης η ανακάλυψη κοιτασμάτων
 
Δηλαδή είναι θέμα χρόνου οι ανακαλύψεις;

Δεν είναι θέμα χρόνου, είναι θέμα ερευνών και γνώσης… Το «Ζορ» για παράδειγμα, μας το έδωσε η καινοτόμος και δημιουργική αξιοποίηση της γνώσης που είχε η ΕΝΙ. Και άλλες εταιρείες είχαν δει προσεκτικά τι υπήρχε εκεί που βρέθηκε το «Ζορ». Αλλά δεν το τρύπησαν διότι κανένας δεν πίστευε ότι στην περιοχή μπορεί να υπάρχουν κοιτάσματα σε ασβεστολιθικά πετρώματα.

Η επιστήμη έχει τον κύριο ρόλο εδώ; Ο ανθρώπινος παράγοντας πόσο βάρος έχει σε τέτοιες περιπτώσεις; Με κάποιους άλλους επιστήμονες στην ΕΝΙ θα μπορούσε να μη «βρεθεί» το «Ζορ»;

Η γνώση που έχουν αποκτήσει οι εταιρείες πετρελαίου είναι πολύ σημαντική και τους δύο τελευταίους αιώνες η ενέργεια είναι συνδεδεμένη με την οικονομική ευμάρεια. Όπου καταναλώνουν πολύ ενέργεια έχουν πιο ψηλή ευμάρεια για παράδειγμα. Άρα, το να βρούμε πηγές ενέργειας, το να έχουμε μία εθνική στρατηγική για την ενέργεια, είτε την παράγουμε είτε την εισάγουμε απαιτεί γνώση που φέρνει ευμάρεια. Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν τρεις τομείς που μπορούν να φέρουν την ευμάρεια σε αυτή την κατεύθυνση. Το κράτος, ο ιδιωτικός τομέας και η ακαδημαϊκή κοινότητα. Για να πετύχουμε πρέπει αυτοί οι τρεις φορείς να τραγουδάνε το ίδιο τραγούδι. Αυτό αρχίζει να γίνεται και στην κύπρο. πλησιάζουμε σε σύγκλιση απόψεων μεταξύ κυβέρνησης, ιδιωτικού και ακαδημαϊκού τομέα.

Η Κύπρος, σημείο σταθερότητας στην περιοχή

Είχατε ενεργό συμμετοχή στις δύσκολες διαπραγματεύσεις για τα συμβόλαια των τεμαχίων 6, 8 και 10 το τελευταίο τρίμηνο. Ποιο ήταν το πιο δύσκολο στοιχείο τους: το τεχνικό, το οικονομικό ή το νομικό;

Η ομάδα μας στις διαπραγματεύσεις περιελάμβανε εξαιρετικούς συναδέλφους από το υπουργείο Ενέργειας, από το υπουργείο Οικονομικών, από το υπουργείο Εργασίας και από τη Νομική Υπηρεσία. Όλοι δούλεψαν σε πολύ στενά χρονικά πλαίσια, αλλά εργάζονταν παράλληλα και εποικοδομητικά. Είχαμε πολλές συζητήσεις, ήταν επίπονη εργασία. Εκείνο το σημείο που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, επειδή τα τεχνικά και τα οικονομικά τα μαθαίνουμε ολοένα και καλύτερα, είναι αυτά του νομικού πλαισίου. Οι δικηγόροι της Δημοκρατίας έκαναν εξαιρετική δουλειά, αλλά είναι αναγκαία η περαιτέρω επιμόρφωση, που δεν μπορεί να γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη. Οι δικηγόροι της Aramco, μου έλεγαν ότι για να αποκτηθεί επαρκής εμπειρία στις νομικές πτυχές των συμβολαίων πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα πρέπει να περάσει μία γενιά εμπειρίας. Eίναι κάτι που το κάνουμε και θα το κάνουμε. Oι γνώσεις υπάρχουν. Εκείνο που χρειαζόμαστε είναι επιμόρφωση και σε τεχνικά και σε οικονομικά και στα νομικά. Γι’ αυτό πιστεύω ότι την οικονομική ενίσχυση που μας δίνουν οι εταιρείες πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε σωστά.
Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι απαιτείται επιμόρφωση και εκπαίδευση σε πρακτική εργασία. Να στείλουμε έναν γεωλόγο στο Χιούστον, έναν οικονομικό αναλυτή στο Μιλάνο και ανάλογα έναν δικηγόρο σε οίκους που εξειδικεύονται στον τομέα, ώστε να εκπαιδευτούν σε πραγματικές συνθήκες.
Επίσης, θέλω να πω ότι όταν άκουσα τα χρονοδιαγράμματα που έθεσε ο υπουργός Ενέργειας για ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων θεώρησα ότι ήταν αδύνατο να τηρηθούν. Και όμως οι συνάδελφοι της διαπραγματευτικής ομάδας με διέψευσαν. Σίγουρα την περισσότερη δουλειά, την έκαναν οι λειτουργοί του υπουργείου Ενέργειας, που έπρεπε και να συντονίζουν όλες τις πλευρές.

Με βάση την εμπειρία σας, κρίνεται ότι για τη διαχείριση τέτοιων πολυσύνθετων συμβολαίων, είμαστε σε νηπιακό επίπεδο, σε εφηβικό επίπεδο ή ωριμάζουμε, λαμβάνονται υπόψη ότι είναι η τρίτη φορά που κάνουμε αυτό τον κύκλο;

Είμαστε αυτοί που είμαστε. Είμαστε η ομάδα, η κοινότητα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Κύπρου, αυτοί είμαστε. Πιστεύω ότι και η TOTAL και η ENI και η ExxonMobil, βρήκαν ικανούς συνομιλητές. Να προσθέσω ότι η ΕΥΚ είχε ζητήσει ενδιάμεσα να γίνουν τεχνικά εργαστήρια για να καταλάβουμε τί γεωτρήσεις θα κάνουν, τι σεισμικά θα κάνουν και πώς θα τα κάνουν.
Πιστεύω ότι η όλη παρουσία, με τον υπουργό Ενέργειας, τον υπουργό Οικονομικών και την υπουργό Εργασίας, ήταν η σωστή, ήταν εκείνη που έπρεπε να είναι. Οι άνθρωποι από την άλλη πλευρά του τραπεζιού βρήκαν απέναντι τους μία πολύ επαγγελματική ομάδα. Επίσης βρήκαν μία στρατηγική που είχε και έχει συνέχεια γεγονός που εκτιμάται πολύ στον τομέα.

Είναι τέτοια τα γεωλογικά δεδομένα του τεμαχίου 10 που δικαιολογούν το γεγονός ότι   τράβηξε σαν μαγνήτης κολοσσούς όπως η ExxonMobil, Statoil, Eni-Total  ή υπάρχουν και άλλοι λόγοι;

Ο κύριος λόγος ήταν τα σεισμικά, τα βαρυτομετρικά, τα μαγνητομετρικά, τα γεωλογικά. Αυτά τα είναι τα πρώτα που κοιτάξανε. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που είναι συμπληρωματικοί. Η Κύπρος είναι σημείο σταθερότητας στη περιοχή που παρουσιάζει ψηλό ενδιαφέρον στον τομέα. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει καλές σχέσεις με Αίγυπτο και Ισραήλ. Τα κοιτάζουν και αυτά.

Μπορούμε να διαχειριστούμε την ταυτόχρονη ανάπτυξη στο 10, το 11, το 6, το 8 ενδεχομένως το 9 κ.τ.λ; Είστε αισιόδοξος για νέες και σημαντικές ανακαλύψεις σύντομα;
Θα επαναλάβω. Μια μη επιτυχημένη γεώτρηση, δεν πρέπει να φέρει κατάθλιψη ούτε σημαίνει αποτυχία… Ούτε και ένα πολύ καλό κοίτασμα θα μας μετατρέψει σε Κατάρ. Το Κατάρ έχει 900 τρισ. κυβικά πόδια…. Όμως, έχουμε όλες τις ενδείξεις όλες τις γεωλογικές ενδείξεις, όλες τις επιστημονικές ενδείξεις, έχουμε τις ενδείξεις των μεγάλων εταιρειών που ήρθαν.
Η ExxonMobil ετοιμάζεται για την πρώτη της γεώτρηση στη Μεσόγειο και αυτή θα είναι στην Κύπρο. Είναι μία εταιρεία πολύ συντηρητική, που κοιτάει τα δεδομένα με φοβερή λεπτομέρεια. Μία εταιρεία που δεν ξοδεύει ούτε δολάριο άδικα. Αυτό το στοιχείο, δεδομένης και της μοναδικής εμπειρίας της Qatar Petroleum, πρέπει να μας χαροποιεί.
Δηλαδή, έχουμε και τα επιστημονικά δεδομένα, αλλά και πρακτικές αποδείξεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανακάλυψη του «Ζορ», άλλαξε το παιχνίδι, δεν ψάχνουμε μόνο στους άμμους, ψάχνουμε και στα ασβεστολιθικά. Και έχουμε και άλλα οικόπεδα, δεν τα έχουμε δώσει όλα. Επίσης, ήταν μεγάλος και σπάνιος ο συναγωνισμός για το 10. Όλα αυτά είναι σημαντικά. Πιθανόν για την Κύπρο όλα αυτά να φαίνονται πολλά, αλλά δεν είναι πολλά.
Μπορεί να έχουμε και 4 και 5 και 6 γεωτρήσεις το χρόνο στο μέλλον. Δεν είναι πολλές, μπορεί κάποια στιγμή να έχουμε και διπλάσιες. Ταυτόχρονα, να σημειώσουμε ότι το υπουργείο Ενέργειας και η κυβέρνηση, εξετάζουν και εγκρίνουν το κάθε πρόγραμμα έρευνας ή γεώτρησης, οπότε υπάρχει και εδώ ο έλεγχος.

Κέντρο Δεδομένων για νυν και μελλοντικούς επιστήμονες

Η ΕΥΚ λειτουργεί με τρόπο που να βοηθήσει την Ακαδημαϊκή Κοινότητα στο άμεσο μέλλον; Για παράδειγμα συλλέγει εκείνα τα στοιχεία που δημιουργούν τη γνώση και θα θέσει στη διάθεση της Ακαδημαϊκής Κοινότητας; Ρωτώ επειδή έχω ακούσει σφοδρά παράπονα από έγκριτους ακαδημαϊκούς στο παρελθόν επειδή δεν φυλάσσονταν για χρήση και αξιοποίηση από τα Πανεπιστήμια Γεωλογικών Κοιτασμάτων από τις γεωτρήσεις.

Οι ακαδημαϊκοί σε όλο τον κόσμο και πάντα διαμαρτύρονται ότι δεν έχουν αρκετά δεδομένα…. Όμως στη πραγματικότητα η θέση μου είναι ότι οι εταιρείες πρέπει να δίνουν περισσότερα δεδομένα. Θέλω να πιστεύω ότι η ΕΥΚ ως κρατική εταιρεία, θα μπορέσει να έχει σημαντικό ρόλο σε αυτό το θέμα. Κακά τα ψέματα. Τα δεδομένα μπορεί να είναι απόρρητα αλλά αν δεν τα χρησιμοποιεί κανείς δεν αξίζουν τίποτα, αν τα έχουμε κλειστά σε ένα συρτάρι και δεν τα αξιοποιούμε δεν αξίζουν τίποτα. Με τον κύριο Νικολαΐδη, διευθυντή της Υπηρεσίας Ενέργειας, έχουμε μιλήσει για να δημιουργήσουμε ένα Κέντρο Γεωλογικών Δεδομένων και αυτό για να το δώσουμε στις επόμενες γενιές της Κύπρου. Διαφορετικά τα δεδομένα χαλούν, φθείρονται. Δεν μπορεί να τα αφήσουμε μονίμως κρυμμένα σε usb stiks και φακέλους. Πρέπει να τα ταξινομήσουμε, τα έχουμε σε επεξεργάσιμη ψηφιακή μορφή και να χρησιμοποιούνται, λαμβάνοντας υπόψη και το απόρρητο του χαρακτήρα τους. Βέβαια, όταν μία περιοχή διερευνηθεί εξαντλητικά δεν υπάρχει λόγος να μη δοθούν τα δεδομένα σε ένα πανεπιστήμιο για να  τα αξιοποιήσει. Από τη χρήση και την επεξεργασία των δεδομένων κερδίζουμε. Επίσης, όταν έχουμε νέες τεχνολογίες επεξεργασίας, παίρνουμε ξανά τα δεδομένα αυτά και τα επεξεργαζόμαστε καλύτερα. Γι’ αυτό, η δημιουργία ενός Κέντρου Δεδομένων στο οποίο θα έχει πρόσβαση η Ακαδημαϊκή Κοινότητα, διατηρώντας κάποια εμπιστευτικότητα, θα είναι σημαντικό βήμα, επειδή η γνώση θα αυξάνεται και παράλληλα θα μεταφέρεται στις επόμενες γενιές. Πιστεύω ότι για να δημιουργήσουμε καλές προϋποθέσεις για το μέλλον θα πρέπει να το διαμορφώσουμε από τώρα. Και απαραίτητο στοιχείο είναι τα δεδομένα του παρελθόντος. Αν η γνώση με τα καλά και τα κακά του παρελθόντος μεταφερθεί θα έχουμε καλύτερες προβλέψεις για το μέλλον.
 
Πρέπει να γίνουμε μακροχρόνια διαχειριστές

Ποιός είναι ο λόγος που για παράδειγμα στο «Ζορ» η ΕΝΙ προχώρησε ήδη σε οκτώ γεωτρήσεις; Αυτή είναι η διαδικασία;

Ένα κοίτασμα δεν είναι ομοιογενές, αλλά περιλαμβάνει πολλά ετερογενή στοιχεία. Ειδικά στα ασβεστολιθικά κοιτάσματα έχουμε περισσότερες ανομοιογένειες. Οπότε πρέπει να καταλάβουμε τη δομή, την υφή του κοιτάσματος. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την πορότητα, τη διαπερατότητα, να έχουμε τη γεωχημική εικόνα κ.τ.λ. Απαιτείται μια σειρά από σημαντικές έρευνες. Να το πούμε αλλιώς: Δεν είναι μια γυάλα γεμάτη ένα υγρό και βάζουμε ένα καλαμάκι και ρουφούμε ή αντλούμε. Το αέριο βρίσκεται στους θύλακες, στους πόρους των βράχων. Όσο περισσότερους θύλακες και πιο μεγάλους έχει τόσο περισσότερο αέριο περιέχει. Επίσης η διαπερατότητα, δηλαδή το πώς συνδέεται μια περιοχή με την άλλη, πώς κινούνται είτε τα υγρά είτε τα αέρια στον χώρο, αν αποτελούν ενιαίο χώρο ή όχι, επίσης είναι σημαντικό. Όλα αυτά και πολλά άλλα δεδομένα, απαιτούνται για να πάρει κάποιος απόφαση για το που και πως θα τρυπήσει. Επιπλέον, χρειάζονται πολλά δεδομένα και οργάνωση που σχετίζονται με την ασφάλεια. Καλύτερα να καθυστερήσεις και ένα μήνα και ένα χρόνο, ώστε να οργανώσεις σωστά μια γεώτρηση και όλες τις παρεμφερείς εργασίες, αν χρειάζεται για να εξασφαλίσεις όλα τα εχέγγυα ασφάλειας. Αυτό έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία για την Κύπρο, που είναι νησί με τον τουρισμό να έχει σημαντικό ρόλο. Οι εταιρείες με τις οποίες συνεργαζόμαστε έχουν τις γνώσεις. Για να ξεκινήσει μια γεώτρηση, πρέπει να έχουμε όλους τους παράγοντες για να έχουμε μηδενικό κίνδυνο. Σε αυτόν το τομέα αναπτύσσουμε και εμείς σαν ΕΥΚ, σε συνεργασία με το υπουργείο Ενέργειας, το υπουργείο Γεωργίας, το υπουργείο Εργασίας. Χρειάζεται ιδιαίτερη σημασία, γιατί όλα αυτά μας αφορούν άμεσα, όλα αυτά αποτελούν κυπριακή ιδιοκτησία.

Θα είμαστε όμως μονίμως εξαρτώμενοι από τις μεγάλες εταιρείες και σε αυτά τα θέματα…

Δεν συμφωνώ. Η προοπτική είναι να μπορούμε κάποτε και μόνοι μας. Η Νιγηρία, η Βενεζουέλα, είναι εξαρτώμενες από εταιρείες και αυτή η διαμόρφωση δεν έδειξε να είναι η καλύτερη λύση. Πρέπει να αποκτήσουμε τη δική μας γνώση και να γίνουμε μακροχρόνια ένας διαχειριστής – μικρός ή μεγάλος – που ταυτόχρονα να μπορούμε να τους ελέγχουμε αλλά και να εξάγουμε την γνώση, για αύξηση του οικονομικού οφέλους για την Κύπρο.