Σε μια πρωτοφανή κρίση, λόγω κορωνοϊού όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει. Ο υφυπουργός Κυριάκος Κόκκινος τονίζει στον «Φ» ότι σχεδιάζεται σειρά μέτρων, εκ των οποίων κάποια έχουν ήδη μπει σε εφαρμογή, ενώ άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη. Κάποια εξ αυτών θα τύχουν άμεσης εφαρμογής και έχουν άμεση σχέση με τη διαχείριση της κρίσης από τον κορωνοϊό.

Ένα εξ αυτών είναι η Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Καταγραφής και Διαχείρισης των Πληροφοριών σχετικά με τον COVID-19, που στόχο έχει την αποσυμφόρηση του κέντρου εξυπηρέτησης 1420 και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ταχύτητας εντοπισμού και διαχείρισης κρουσμάτων. Ο Υφυπουργός αναφέρεται και στην εφαρμογή της τηλε-εκπαίδευσης, η οποία ξεκίνησε να εφαρμόζεται με επιτυχία στην Γ’ Λυκείου και σύντομα προγραμματίζεται η διεύρυνση της εφαρμογής της και σε άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Καταγράφει ακόμα τη γενικότερη κατάσταση σε σχέση με την έρευνα και την τεχνολογία στην Κύπρο αλλά και την εφαρμογή των δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας.

– Ποιος ο ρόλος ενός Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής σε περίοδο κρίσης; Μπορούν οι τομείς αυτοί να δώσουν λύσεις; 

– Το Υφυπουργείο έχει και την ευθύνη και τη δέσμευση να συνδράμει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της πρωτοφανούς αυτής κρίσης που βιώνουμε σήμερα. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των καινοτόμων λύσεων που προσφέρει η τεχνολογία μπορεί και ήδη συμβάλλει σημαντικά στην εξασφάλιση της συνέχειας της εύρυθμης λειτουργίας του κράτους, της καθημερινότητας του πολίτη, της βέλτιστης διαχείρισης του όγκου των δεδομένων που προκύπτουν από την κρίση αυτή, αλλά και στην ικανότητα εντοπισμού, ελέγχου και ταχείας αντίδρασης από πλευράς αρχών. Η χρήση τεχνολογικών εφαρμογών και διαδικτυακών υπηρεσιών κρίνονται σήμερα ως η μόνη ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος διεκπεραίωσης της ανθρώπινης επικοινωνίας και αναχαίτισης της ραγδαίας εξάπλωσης του κορωνοιού.

Ως το Υφυπουργείο αρμόδιο για την ψηφιακή πολιτική του κράτους, κύριο μας μέλημα είναι η προστασία και η εξυπηρέτηση του πολίτη. Έχουμε προχωρήσει στη σύσταση ομάδας εργασίας και εργαζόμαστε με μεθοδικότητα και αποφασιστικότητα, κινητοποιώντας το σύνολο των φορέων και των συνεργατών μας, για την υιοθέτηση και υλοποίηση λύσεων που προσφέρει η τεχνολογία και τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, και τον εφοδιασμό των πολιτών, του κράτους και των επιχειρήσεων με τα κατάλληλα εφόδια για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα. Λύσεις έχουν ήδη δοθεί σε θέματα όπως η χρήση τεχνολογικών υποδομών για εργασία και εκπαίδευση εξ αποστάσεως, σε συνεργασία με τα αρμόδια Υπουργεία, ενώ σχεδιάζονται και εφαρμόζονται σταδιακά αλλά ταυτόχρονα άμεσα ηλεκτρονικές λύσεις για καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη και επικοινωνία με τη δημόσια υπηρεσία. 

– Υπάρχει σχέδιο δράσης από πλευράς σας για τέτοιες περιπτώσεις; Όπως για παράδειγμα την υποστήριξη κάποιων κέντρων ή κάποιων υπηρεσιών διαχείρισης της κατάστασης; 

– Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η έκτακτη αυτή κρίση απαιτεί γρήγορα αντανακλαστικά, άμεση αντίδραση και συντονισμένες ενέργειες. Με ένα ενορχηστρωμένο και αποφασιστικό σύστημα για υλοποίηση τεχνολογικών παρεμβάσεων που θα προσαρμόζονται στις εξελίξεις και τη ρευστή ροή έκτακτων και συνεχώς μεταβαλλόμενων αναγκών όπως σε αυτή την περίπτωση, πιστεύουμε πως μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στα νέα δεδομένα και ακόμη και να προλάβουμε τις εξελίξεις. Το Υφυπουργείο, παρά το μικρό διάστημα λειτουργίας του, έχει ενεργοποιηθεί και συνδράμει αποφασιστικά στη διαχείριση της κρίσης και καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια από την πρώτη στιγμή για να ανταποκρινόμαστε καταλυτικά και επαρκώς στις αυξανόμενες ανάγκες για λύσεις που άπτονται των αρμοδιοτήτων μας.

Θεωρώ πως τα αντανακλαστικά και η αντίδρασή μας είναι άμεση, τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε τεχνοκρατικό. Όπως έχω πει, σχεδιάζεται σειρά μέτρων, εκ των οποίων κάποια έχουν ήδη μπει σε εφαρμογή, ενώ άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη και σχεδιάζεται η άμεση εφαρμογή τους, που έχουν και άμεση σχέση με τη διαχείριση της κατάστασης όπως η Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Καταγραφής και Διαχείρισης των Πληροφοριών σχετικά με τον COVID-19, που στόχο έχει την αποσυμφόρηση του κέντρου εξυπηρέτησης 1420 και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ταχύτητας εντοπισμού και διαχείρισης κρουσμάτων. 

– Είμαστε σε επίπεδο ως κράτος και ως κοινωνία που θα μπορούσαμε να αντεπεξέλθουμε στα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί από την επιδημία του κορωνοϊού; Τους περιορισμούς στις μετακινήσεις, στους χώρους εργασίας και στις συναλλαγές μας; 

– Όσο δύσκολο και αν είναι, θεωρώ πως όλοι έχουν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και ανταποκρίνονται θετικά στις όποιες αλλαγές προϋποθέτει η δέσμη μέτρων που έχει ανακοινώσει η Κυβέρνηση, αλλά και στην ατομική τους ευθύνη για λήψη προσωπικών μέτρων για αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού. Το κράτος έχει λάβει σημαντικές αποφάσεις για προστασία των πολιτών και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για διευκόλυνση της εφαρμογής των αποφάσεων αυτών, με μόνο γνώμονα τον πολίτη. Διαθέτουμε το ανθρώπινο δυναμικό, τις υποδομές και την τεχνολογία για να διασφαλίσουμε τη συνέχεια της λειτουργίας σημαντικών υπηρεσιών και την εξυπηρέτηση του πολίτη, όπου αυτό είναι δυνατό και ασφαλές για όλους τους εμπλεκόμενους.

Είναι αξιέπαινη η κυπριακή κοινωνία για την κατανόηση που επιδεικνύει, αλλά και για την υπευθυνότητα και σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει την κατάσταση, γεγονός στο οποίο συντελούν σημαντικά και οι τεχνολογικές και διαδικτυακές δυνατότητες που υπάρχουν στην εποχή μας. Μέσω των τηλεοπτικών και διαδικτυακών μέσων, επιτυγχάνεται η καθημερινή, έγκαιρη και ακριβής διάχυση πληροφοριών και μηνυμάτων προς τον πολίτη, ούτως ώστε να γνωρίζει και να συνειδητοποιεί το εύρος της κρίσης και το μερίδιο της ευθύνης που αναλογεί σε όλους μας για διαχείρισή της. Ο αποκλεισμός που προάγεται –αν και η σωστή λύση– είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Η τεχνολογία όμως παρέχει στον πολίτη ένα παράθυρο άμεσης και αμφίδρομης επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, πληροφόρησης, αλλά και ψυχαγωγίας. 

– Τέθηκε θέμα για τηλε-εκπαίδευση. Πρακτικά μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο με τα δεδομένα της Κύπρου; 

– Η τηλε-εκπαίδευση έχει ήδη εφαρμοστεί σε πιλοτικό επίπεδο για την Γ’ Λυκείου και ήταν από την πρώτη στιγμή ανάμεσα στις άμεσες προτεραιότητές μας. Συνεργαζόμαστε στενά με το Υπουργείο Παιδείας και σύντομα θα είμαστε έτοιμοι για την επέκταση του μέτρου και στις υπόλοιπες εκπαιδευτικές βαθμίδες, και πιστεύουμε πραγματικά ότι είναι ένα μέτρο που μπορεί να πετύχει. Έχουμε ως κράτος στη διάθεσή μας τις τεχνολογικές εφαρμογές και τις αναγκαίες υποδομές, όσον αφορά συστήματα και συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο, και τις έχουμε θέσει από την πρώτη στιγμή στη διάθεση τόσο μαθητών όσο και εκπαιδευτικών, οι οποίοι έχουν επιδείξει θετική διάθεση και έχουν ανταποκριθεί άμεσα στα νέα δεδομένα. Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ευρύτερη εφαρμογή και επιτυχή λειτουργία της τηλε-εκπαίδευσης είναι αυτή ακριβώς η ετοιμότητα και η στάση που επιδεικνύει η κοινωνία στο σύνολό της και οι εμπλεκόμενοι φορείς ειδικότερα.

Αντιλαμβανόμαστε πως μπορεί να παρουσιαστούν προβλήματα που έχουν σχέση με τη συνδεσιμότητα ή και τις δεξιότητες για αποτελεσματική χρήση των συστημάτων και είμαστε έτοιμοι να τα αντιμετωπίσουμε ούτως ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες που παρέχονται. Το Υπουργείο Παιδείας έχει ήδη εφαρμόσει τον θεσμό των εκπαιδευτικών-πυρήνων στα σχολεία για στήριξη των εκπαιδευτικών, ενώ θα καταβάλουμε συλλογικά κάθε προσπάθεια για επίλυση τυχόν άλλων προβλημάτων που παρουσιαστούν, είτε αφορούν παροχή στήριξης είτε εξεύρεσης εξοπλισμού. Μακροπρόθεσμα, και αν αυτή η δύσκολη κατάσταση συνεχιστεί, θα πρέπει να ανασχεδιαστεί και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο και η εκπαιδευτική τεχνολογία ούτως ώστε να προσαρμοστούν σε τεχνολογικό περιβάλλον και να υπάρχει πραγματική διδακτική αξία. 

Ανάγκη ψηφιακής αρχειοθέτησης

– Δεν θεωρείτε ότι πρέπει κάποια στιγμή να γίνει ψηφιοποίηση του αρχείου όλων των κυβερνητικών υπηρεσιών; Δεν θα έπρεπε να έχει ήδη γίνει σε κάποιους τουλάχιστον ζωτικούς τομείς;

– Η ανάγκη της ψηφιακής αρχειοθέτησης και διαχείρισης όλων των εγγράφων της δημόσιας υπηρεσίας, έχει αναγνωριστεί εδώ και καιρό, ενώ έχει εκπονηθεί σχέδιο δράσης για επέκταση του συστήματος αυτοματοποίησης γραφείου (eOASIS).

Μέσω της καθιέρωσης της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, αλληλογραφίας και αρχείου, θα επιτευχθούν σημαντικές εξοικονομήσεις όσον αφορά διοικητικές δαπάνες, ενώ θα ενισχυθεί η ταχύτητα και η αποδοτικότητα της δημόσιας υπηρεσίας. Σήμερα το eOASIS είναι εγκατεστημένο σε διάφορες κρατικές υπηρεσίες και τμήματα με πέραν των 4.500 χρηστών. Όντως υπήρξαν καθυστερήσεις, ωστόσο, βρισκόμαστε σήμερα στο σημείο όπου έχει τροχοδρομηθεί η πλήρης εφαρμογή του. Καταρτίζεται πλάνο ούτως ώστε στο επόμενο χρονικό διάστημα να επιτευχθεί η τοποθέτησή του σε όλη τη δημόσια υπηρεσία, φτάνοντας συνολικά τους 12.000 χρήστες σε 110 Υπουργεία, Τμήματα/Υπηρεσίες και ανεξάρτητα γραφεία. 

Μονόδρομος ο ψηφιακός μετασχηματισμός

– Σε ποιο επίπεδο βρισκόμαστε σε θέματα τεχνολογίας τόσο όσον αφορά την εκπαίδευση όσο και γενικότερα, σε σχέση πάντα με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.;

– Δυστυχώς, όχι μόνο όσον αφορά την παιδεία, αλλά και γενικότερα, η Κύπρος δεν έχει υψηλές αποδόσεις όσον αφορά την αξιοποίηση της τεχνολογίας μέχρι σήμερα. Στην παιδεία συγκεκριμένα, παρά τα υψηλά ποσοστά κρατικής επένδυσης στον τομέα σε ποσοστό του ΑΕΠ και τα υψηλά ποσοστά αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εντούτοις, όσον αφορά ψηφιακές δεξιότητες και χρήση ψηφιακών υποδομών, βρισκόμαστε στους ουραγούς παγκοσμίως. Αλλά και γενικότερα.

Σύμφωνα με τον δείκτη IMD World Digital Competitiveness Ranking 2019 που αξιολογεί την ψηφιακή ανταγωνιστικότητα σε 63 οικονομίες, όσον αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες, η Κύπρος καταλαμβάνει την 54η θέση. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ψηφιακό χάσμα Κύπρου-ΕΕ είναι εμφανές, με την Κύπρο να βρίσκεται στην 21η θέση στον δείκτη DESI (Digital Economy and Society Index), πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι επιτακτική ανάγκη και μονόδρομος για μας, ως αρμόδιο Υφυπουργείο. Όχι μόνο για την καλύτερη διαχείριση της υφιστάμενης ή και μίας μελλοντικής κρίσης, αλλά για την ευρύτερη σημασία που έχει στην επίτευξη της βιωσιμότητας μίας οικονομίας και την πρακτική βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. 

Προτεραιότητά μας η ηλεκτρονική διακυβέρνηση
– Ποιοι οι στόχοι και οι προτεραιότητές σας γενικότερα ως Υφυπουργείο; Έχετε κάποιους σχεδιασμούς;

– Αν μου είχατε υποβάλει την ίδια ερώτηση πριν δύο βδομάδες, η απάντησή μου θα ήταν σίγουρα διαφορετική, χωρίς όμως να διαφοροποιείται η ουσία. Ο κορωνοϊός μάς έχει «αναγκάσει» να εφαρμόσουμε άμεσα μέτρα που σχεδιάζονται εδώ και καιρό για τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Άμεση προτεραιότητά μας είναι η επιτάχυνση δράσεων ψηφιακού μετασχηματισμού και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, καθώς και κάθετων παρεμβάσεων, για την εξασφάλιση της καλύτερης εξυπηρέτησης του πολίτη, αλλά και της προστασίας του με δεδομένη την ανάγκη περιορισμού της φυσικής παρουσίας στις υπηρεσίες και συναλλαγές.

Μακροπρόθεσμα, και όταν επανέλθουμε σε κανονικούς ρυθμούς, ελπίζω σύντομα, μέλημά μας είναι η θεσμοθέτηση των μέτρων που παίρνουμε σήμερα λόγω έκτακτης ανάγκης, ούτως ώστε να δούμε την Κύπρο να προάγεται σε κράτος σύγχρονο και φιλικό προς τον πολίτη, ανταγωνιστικό σε ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο και ικανό να πρωτοστατήσει στις παγκόσμιες εξελίξεις αλλά και να αντιμετωπίσει σθεναρά όποιες μελλοντικές κρίσεις. 

– Πόσο εύκολο είναι να μεταβούμε σε αυτό που ονομάζουμε «ψηφιακή εποχή», αλλά και τι σημαίνει αυτό; 

– Ο βαθμός δυσκολίας του εγχειρήματος που καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε το εγχείρημα αυτό. Και παρά την εικόνα που επικρατεί, το πιο δύσκολο κομμάτι στη μετάβαση αυτή δεν είναι η ύπαρξη και χρήση προηγμένων τεχνολογιών και δυνατοτήτων. Θεωρώ πως το μεγαλύτερό μας στοίχημα είναι η διαχείριση της αλλαγής αυτής και η διάδοση της ανάγκης και της σημασίας της μετάβασης στο σύνολο του πληθυσμού. Για να μετουσιωθεί ο στόχος αυτός σε πραγματικότητα, είναι αναγκαίο όπως η κουλτούρα αυτή περάσει στο DNA όλων μας και κυρίως των νέων, που αποτελούν τους μελλοντικούς πολίτες της κοινωνίας της γνώσης και της καινοτομίας που προσδοκούμε να εξελίξουμε. Η αλλαγή αυτή απαιτεί μία ολιστική προσέγγιση, αλλά και επιμονή και υπομονή, καθώς τα αποτελέσματα της προσπάθειάς μας δεν αναμένεται να διαφανούν στο άμεσο χρονικό διάστημα. Θέτουμε υψηλούς αλλά και μακροπρόθεσμους στόχους και πιστεύουμε πως, με τη λειτουργία του Υφυπουργείου, ως αρμόδιου φορέα με οριζόντιες αρμοδιότητες, η μετάβαση αυτή θα είναι επιτυχής.

– Υπάρχει η στήριξη της Πολιτείας σε ό,τι αφορά τα θέματα έρευνας και καινοτομίας και ψηφιακής πολιτικής; Θα μπορούσε να γίνει πιο υποστηρικτική και πώς;

– Η βούληση και η στήριξη της Πολιτείας σε ό,τι αφορά τον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας είναι εμφανής και έμπρακτη. Τον τελευταίο χρόνο έχουν υλοποιηθεί σημαντικά βήματα ως προς τη διαμόρφωση δομών και μηχανισμών για την ανάπτυξη του τομέα αυτού, τόσο με τη χάραξη εθνικής στρατηγικής και την υιοθέτηση θεσμών όπως του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας και του Επικεφαλής Επιστήμονα -ρόλο τον οποίο είχα την τιμή να υπηρετήσω μέχρι τον διορισμό μου ως Υφυπουργός- όσο και με την αύξηση της χρηματοδότησης σε σχετικά προγράμματα προώθησης της επιστημονικής αριστείας και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας.

Επιστέγασμα της προσπάθειας της Πολιτείας αποτελεί η σύσταση του Υφυπουργείου, το οποίο αναλαμβάνει τη δημιουργία και την προώθηση των κατάλληλων συνθηκών για επιτυχία του εγχειρήματος της μετάβασης. Εντούτοις, στις νέες αυτές κρίσιμες συνθήκες, οι προτεραιότητες ανασχεδιάζονται, και για το άμεσο τουλάχιστον διάστημα, η Πολιτεία εστιάζει τις προσπάθειές της στη διαχείριση της κρίσης και την προστασία ανθρώπινων ζωών.