Οι σπουδές για πολλές γενιές αποτελούσαν διαδικασία επαγγελματικής αποκατάστασης και «διαβατήριο» για μία πορεία που οδηγούσε, με σχετικά λίγες εξαιρέσεις, στη συνταξιοδότηση. Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος των σημερινών εργαζομένων έχει ήδη γνωρίσει την εμπειρία της αλλαγής πορείας, του career shift, όπως είναι επίσης γνωστό.
Κάποιοι μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουν επαγγελματική κατεύθυνση δύο ή και τρεις φορές σήμερα και αυτό να θεωρείται ότι αποτελεί εξαίρεση, η πραγματικότητα όμως δείχνει ότι πολύ σύντομα αυτό που σήμερα μοιάζει μακριά από τα συνηθισμένα πολύ γρήγορα θα γίνει ρουτίνα. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ακόμα και οι διεθνείς κρίσεις, αναδεικνύουν τη σημασία της ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων, γεγονός που ήδη αποτυπώνεται και σε σχετικές στατιστικές μελέτες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2,7% των θέσεων εργασίας στην Ε.Ε. και το 3% στην ευρωζώνη παρέμενε κενό στο δεύτερο τρίμηνο του 2023. Αν και τα ποσοστά απέχουν από το ιστορικό υψηλό του 3,2% για την ευρωζώνη και του 3% της ΕΕ κατά το 2ο τρίμηνο του 2022, παραμένουν σε υψηλό επίπεδο καταδεικνύοντας την ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην αγορά εργασίας και, βέβαια, την απουσία συγκεκριμένων δεξιοτήτων για τις οποίες υπάρχουν σχετικές -κενές- θέσεις εργασίας. Το ποσοστό των κενών θέσεων στην Κύπρο διαμορφώθηκε στο 2,9% κατά το 2ο τρίμηνο του έτους, αγγίζοντας τον μέσο όρο της ευρωζώνης και ξεπερνώντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Όμως τα ποσοστά αυτά αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Όπως προκύπτει από σχετικές αναλύσεις, τα κενά δεξιοτήτων και οι αναντιστοιχίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Πολλοί εργαζόμενοι στην Ευρώπη εργάζονται σε θέσεις που δεν ανταποκρίνονται στα ταλέντα ή το επίπεδο δεξιοτήτων τους, ενώ έρευνα της Eurochambres το 2019 έδειξε ότι η έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Ανταποκρινόμενη σε αυτές τις προκλήσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακήρυξε το δωδεκάμηνο Μαΐου 2023 – Μαΐου 2024 σε Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες εκδηλώσεις και προγραμματίζονται πολλές ακόμα, καθώς και σχετικές πρωτοβουλίες, μέσω των οποίων οι Ευρωπαίοι μπορούν να ενημερωθούν για το πώς θα βελτιώσουν, θα αναβαθμίσουν και θα εξελίξουν τις δεξιότητές τους ή πώς θα αποκτήσουν νέες.
Η πρόκληση είναι μεγάλη για το κυπριακό ανθρώπινο δυναμικό, καθώς σύμφωνα με στοιχεία του CEDEFOP, η Κύπρος εμφανίζεται ουραγός στον ευρωπαϊκό δείκτη δεξιοτήτων του 2022 με την τέταρτη χειρότερη επίδοση (μετά την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιρλανδία) στην αντιστοίχιση δεξιοτήτων. Επιπλέον, αν και η Κύπρος έχει σημαντικά καλύτερες επιδόσεις στην εκπαίδευση, καθώς το ποσοστό των κατοίκων με σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι στο 58,3% έναντι 41,2% στην Ε.Ε. εμφανίζει παράλληλα ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αποφοίτων στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις δεξιοτήτων σε επαγγέλματα στα σχετικά επαγγέλματα.
Στην αγορά εργασίας, καταγράφονται σημαντικές αναντιστοιχίες δεξιοτήτων μεταξύ του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό (33,2% το 2020, πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ που είναι 21,5%) των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 20-64 ετών είναι υπερεξειδικευμένοι για την τρέχουσα εργασία τους. Επιπλέον διαπιστώνεται περιορισμένη προσέγγιση των νέων που δεν βρίσκονται σε απασχόληση, εκπαίδευση ή κατάρτιση. Το ποσοστό των νέων ηλικίας 15-29 ετών σε αυτή την κατάσταση έφτασε στο 14,4% κατά το 3ο τρίμηνο του 2022, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που ήταν 11,4%. Την ίδια στιγμή η ψηφιακή οικονομία αποτελεί άλλη μία πρόκληση, καθώς μόνο το 50% του πληθυσμού της Κύπρου κατέχει τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες έναντι 54% του μέσου όρου στην Ε.Ε.
Στην Κύπρο, στο Πρόγραμμα Θάλεια 2021-2027 προβλέπεται η στήριξη προγραμμάτων απασχόλησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης με συνολικό προϋπολογισμό 175,3 εκατ. ευρώ. Μεταξύ των στόχων του προγράμματος περιλαμβάνεται η ανάπτυξη της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με δράσεις που απευθύνονται τόσο σε μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όσο και σε ενήλικες που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα δευτεροβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας κατάρτισης.
Η απόκτηση δεξιοτήτων αποτελεί άλλωστε βασικό δικαίωμα των Ευρωπαίων πολιτών και συμπεριλαμβάνεται στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Ανεξαρτήτως αν πρόκειται τώρα να μπείτε στην αγορά εργασίας ή εργάζεστε ήδη, μπορείτε να επισκεφθείτε τον ιστότοπο «Ας το κάνουμε πράξη», όπου θα βρείτε πολλές πληροφορίες σχετικά με ακόμα περισσότερες πρωτοβουλίες και προγράμματα στο θέμα των δεξιοτήτων.
Οι δεξιότητες είναι σημαντικό συστατικό για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο για την Κύπρο όσο και για τα υπόλοιπα 26 κράτη-μέλη υπηρετούν τον στόχο μίας ισχυρής, εξωστρεφούς και ανταγωνιστικής Ευρώπης, με διαρκή μέριμνα για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των Ευρωπαίων πολιτών.
