ςΟ τερματισμός της διακριτικής ευχέρειας του εκάστοτε υπουργού Εσωτερικών «να κόβει και να ράβει» στη διάθεση τουρκοκυπριακών περιουσιών, η μοριοδότηση των προσφύγων που υποβάλλουν αίτηση για αξιοποίηση περιουσιών, αναλόγως των εισοδημάτων και της περιουσίας που διέθεταν στα κατεχόμενα, καθώς και η (θεωρητική) κατάργηση του φαινομένου της υπεκμίσθωσης εμπορικών υποστατικών, είναι μερικές από τις βασικές διαφοροποιήσεις στους κανονισμούς που επίκειται να εγκρίνει η Βουλή.
Σημειώνεται, ότι υπέρ του τερματισμού της διακριτικής ευχέρειας του Κηδεμόνα (εκάστοτε υπουργού Εσωτερικών) να παραχωρεί κατά χάριν ή κατ’ εξαίρεση τουρκοκυπριακές περιουσίες, είχε ταχθεί και ο νυν υπουργός κ. Κωνσταντίνος Ιωάννου.
Μία από τις πρόνοιες οι οποίες στερούν σε εκατοντάδες νέα ζευγάρια το δικαίωμα να διεκδικήσουν τουρκοκυπριακά σπίτια, τα οποία κυμαίνονται στις 5.000, αφορά την κληρονομική διαδοχή της χρήσης τους, δηλαδή, όταν αποβιώσει ο δικαιούχος πρόσφυγας. Και μάλιστα αυτό συμβαίνει σε περίοδο που (ένεκα των ψηλών τιμών) «τα σπίτια ούτε αγοράζονται, ούτε νοικιάζονται», ενώ τα στεγαστικά προγράμματα χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν. Και βεβαίως είναι γνωστό, πως όχι μόνο νεαρά ζευγάρια προσφύγων αλλά και μη προσφύγων, δεν διαθέτουν καν την προκαταβολή για να αποκτήσουν στέγη.
Ένα άλλο (διαχρονικό) μελανό σημείο αφορά το γεγονός, πως όσοι κατέχουν επαγγελματικά υποστατικά, θα εξακολουθήσουν να τα κατέχουν, ανεξαρτήτως αν με βάση τις περιστάσεις τους δικαιούνταν να αναλάβουν τη διαχείριση τους ή αν τους παραχωρήθηκαν στο παρελθόν επειδή είχαν μέσον ή συγκεκριμένη κομματική ταυτότητα. Η μόνη περίπτωση να τα απωλέσουν οι σημερινοί κάτοχοί τους, είναι να μην πληρώνουν το, έτσι κι αλλιώς, περιορισμένο νοίκι που προνοείται στη σύμβαση τους.
Όσον αφορά τα θετικά που προωθούνται, μέσω των κανονισμών, σε αυτά περιλαμβάνεται η απαγόρευση των υπεκμισθώσεων (όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα παράνομα) και στο παρόν στάδιο εξετάζονται οι μηχανισμοί οι οποίοι θα υιοθετηθούν προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτό δεν θα εξακολουθήσει να γίνεται κάτω από το τραπέζι.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα υπεκμισθώσεων αφορά τα εστιατόρια/κέντρα στην παραλία Μακένζι, όπου οι εκμισθώσεις αποτελούσαν σχεδόν κανόνα. Όπως είχε αναφέρει και ο υπουργός Εσωτερικών, ύστερα από επαναδιαπραγμάτευση των συγκεκριμένων συμβάσεων, το κράτος θα εισπράττει νοίκι περίπου €1 εκατ. ετησίως, το οποίο προηγουμένως κατέληγε στους διαχειριστές, οι οποίοι τα υπενοικίαζαν κάτω από το τραπέζι, σε διάφορους (κυρίως μη πρόσφυγες) επιχειρηματίες.
Βεβαίως, μένει ανοικτό το παράθυρο για παραχώρηση φιλέτων και σε μη πρόσφυγες, όταν δεν υπάρχει ενδιαφέρον από πρόσφυγες, κάτι το οποίο πιθανώς να οδηγήσει σε υπενοικιάσεις με έμμεσο τρόπο. Δηλαδή, να εκδηλώνει ενδιαφέρον κάποιος πρόσφυγας ο οποίος θα έχει συμφωνήσει εκ των προτέρων να διεκδικήσει ένα φιλέτο, και αν του μείνει, να το υπενοικιάσει στη συνέχεια σε μη πρόσφυγα, ειδικά αν ο ίδιος δεν μπορεί να επενδύσει όσα χρήματα χρειάζονται για το στήσιμο μιας επιχείρησης.
Ποια κριτήρια θα λαμβάνονται υπόψιν στην μοριοδότηση
Όσον αφορά την παραχώρηση τουρκοκυπριακών οικιών, οι οποίες εκτιμάται ότι κυμαίνονται μόλις σε μερικές δεκάδες παγκυπρίως, όπως ανέφερε ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής Προσφύγων Νίκος Κέττηρος, στη μοριοδότηση θα λαμβάνεται υπόψιν ο αριθμός των παιδιών και τα εξαρτώμενα του κάθε ενδιαφερόμενου πρόσφυγα. Μία σκέψη που γίνεται, αφορά το πώς θα αντιμετωπίζονται από πλευράς μοριοδότησης τα άτομα ΑμεΑ τα οποία ανήκουν σε μία οικογένεια. Προβληματισμός υπάρχει και για τη μοριοδότηση ατόμων τα οποία ζουν μόνα.
Ως προς τη μοριοδότηση που σχετίζεται με τα εισοδήματα μιας οικογένειας, ο κ. Κέττηρος ανέφερε, θα ισχύσουν τα κριτήρια που ισχύουν και στα στεγαστικά σχέδια της Υπηρεσίας Μερίμνης. Σημειώνεται, πως με βάση τα κριτήρια της Υπηρεσίας Μερίμνης για μονήρη άτομα το εισόδημα καθορίστηκε στις 30.000 ευρώ, για ζεύγος (οικογένεια δύο ατόμων) ή μονογονεϊκή οικογένεια μέχρι 50.000 ευρώ, οικογένεια με ένα τέκνο μέχρι 55.000 ευρώ, οικογένεια με δύο τέκνα μέχρι 60.000 ευρώ και οικογένεια με τρία τέκνα και άνω μέχρι 70.000 ευρώ.
Εξάλλου, όσον αφορά τον παράγοντα της περιουσίας που διαθέτει κάθε ενδιαφερόμενος πρόσφυγας, ο κ. Κέττηρος ανέφερε πως υπάρχει προβληματισμός κατά πόσον ο ενδιαφερόμενος θα μοριοδοτείται με βάση την έκταση της γης που κατείχε ή αναλόγως της αξίας της περιουσίας του. Η λύση της εκτίμησης από τη Τμήμα Κτηματολογίου παρόλον ότι θεωρείται πιο αξιόπιστη, είναι χρονοβόρα, οπόταν κάποιος ο οποίος έχει ανάγκη να στεγαστεί σήμερα δεν μπορεί να αναμένει μήνες ή και χρόνια να εκτιμηθεί η περιουσία του. Η πτυχή αυτή εκκρεμεί και η Βουλή αναμένει τις εισηγήσεις τις κυβέρνησης.
Η Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών φέρεται να έχει τη θέση, πως οι κάτοχοι περιουσίας πρέπει να λαμβάνουν τα ίδια μόρια ανεξαρτήτως της αξίας της. Σημειώνεται, πως σε διαφορετική περίπτωση να μένουν εκτός όσοι είχαν χαμηλής αξίας περιουσία και θα ευνοούνται όσοι είχαν ψηλής αξίας περιουσία.
Εκκρεμεί επίσης η έκταση των γεωργικών κλήρων που θα παραχωρούνται στους δικαιούχους. Όπως εξήγησε ο κ. Κέττηρος, το Υπουργείο εισηγήθηκε να παραχωρούνται 100 δεκάρια αρδεύσιμα και 200 δεκάρια όταν δεν είναι αρδεύσιμα κατά μέγιστο, αλλά το Τμήμα Γεωργίας εξέφρασε τη θέση, πως όταν πρόκειται για αρδεύσιμα εκτάρια πρέπει να παραχωρούνται μέχρι 50 δεκάρια ενώ όταν πρόκειται για μη αρδεύσιμα, μέχρι 300 δεκάρια.
Οι πιο πάνω πτυχές ρυθμίζονται είτε μέσω των υπό προώθηση κανονισμών είτε μέσω της νομοθεσίας η οποία έχει ήδη εγκριθεί.
Μεγάλο ενδιαφέρον υπήρχε ανέκαθεν για τα περίπου 3.740 επαγγελματικά υποστατικά των οποίων τα ενοίκια επιχειρείται εδώ και χρόνια να αναθεωρηθούν στο 80% του αγοραίου ενοικίου για τους πρόσφυγες και στο αγοραίο ενοίκιο για τους μη πρόσφυγες.
Με οδηγίες του υπουργού Εσωτερικών διενεργείται εδώ και μήνες έλεγχος ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε δικαστικές ή άλλες διαδικασίες ανάκτησης επαγγελματικών υποστατικών, είτε επειδή δεν καταβάλλεται το ενοίκιο, είτε επειδή παραμένουν αναξιοποίητα είτε λόγω αλλαγής της χρήσης τους.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Τσιμέντωσαν την παρανομία
Βεβαίως, υπό τις περιστάσεις, η Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών έκανε ό,τι μπορούσε για να επιβληθεί κάποια τάξη στη διαχείριση των τουρκοκυπριακών περιουσιών. Όμως, ύστερα από 50 χρόνια λεηλασίας, ειδικά σε επαγγελματικά υποστατικά, αυτό που γίνεται στην πράξη είναι να νομιμοποιηθούν όσοι τα κατέχουν ήδη. Είτε παραχωρήθηκαν δικαιολογημένα, είτε αυτοί που τα πήραν είχαν πίσω τους, φίλους, κουμπάρους, συγγενείς, γνωστούς ή πολιτικούς. Και αυτή η πτυχή δεν αφορά τους υπηρεσιακούς αλλά την κυβέρνηση η οποία δεν ήθελε να έρθει σε ρήξη με οποιονδήποτε. Όμως, αυτό είναι συμπεριφορά κράτους αλά μπανανίας.
Οι κυβερνήσεις οι οποίες χειρίστηκαν αρχικά τις τουρκοκυπριακές περιουσίες έχουν βεβαίως μεγάλη ευθύνη, αλλά και η παρούσα που επικυρώνει όσα έγιναν, δεν έχει λιγότερες ευθύνες.
Βεβαίως, εφεξής θα εφαρμόζονται κριτήρια στη διάθεση τους αλλά το θέμα είναι τι απέμεινε για να κατανεμηθεί.
Για να μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι όσοι μένουν σε οικίες θα τις παραδίδουν στους κληρονόμους τους τη στιγμή κατά την οποία χιλιάδες νεαρά ζευγάρια δεν έχουν που την κεφαλή κλίναι ή ζουν με τους γονείς τους.
Β.
