Πώς οργανώθηκε το ηρωικό Μοσφίλι

 

ΜΕ δεδομένες τις ολοένα εντεινόμενες προκλήσεις των Τούρκων, με υπόδειξη αξιωματικού, οι κάτοικοι του Μοσφιλιού κατέλαβαν και οργάνωσαν το ύψωμα «Όλυμπος», που ήταν στρατηγικής σημασίας για την άμυνα του χωριού. Οι 21 μάχιμοι του χωριού, εντός από τον «Όλυμπο» επάνδρωναν θέσεις και σε δυο άλλα καίρια σημεία του χωριού. Από πλευράς τους, οι Τούρκοι κάτοικοι όλων των χωριών της περιοχής (Μανσούρας, Αγίου Θεοδώρου, Πηγής, Αγίου Γεωργίου, Αλέφκας και Σελλάιν τ’ Άππη) είχαν συγκεντρωθεί στα Κόκκινα, πλην των τρομοκρατών που επάνδρωναν θέσεις στα χωριά αυτά.

 

Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ κλοιός γύρω από το Μοσφίλι γινόταν ολοένα και πιο ασφυκτικός, οπότε εγκαταστάθηκε μόνιμα στο χωριό ο ανθυπολοχαγός Ανδρέας Δ. Πυρπολητής, ο οποίος έδρευε στον Κάτω Πύργο και από νωρίς το 1964 εκπαίδευε εντατικά μάχιμους άντρες από το χωριό, όπως και από τον Πάνω Πύργο, τα Πηγαίνια και το Μοσφίλι. Φρόντισε επίσης να πάρει όπλα στο χωριό και να κατασκευάσει στην περίμετρό του διπλή σειρά χαρακωμάτων και θέσεων μάχης. Θέσεων, που επανδρώνονταν τις νύχτες από τους μάχιμους υπερασπιστές και την ημέρα από σκιάχτρα… γερόντων, αφού οι μάχιμοι έπρεπε να κοιμηθούν. Βλέποντας τους «γέροντες», οι Τούρκοι άρχιζαν πυρά καθημερινώς χωρίς τελειωμό! Οι Μοσφιλιώτες είχαν καμουφλάρει επίσης μεγάλες πέτρες που έμοιαζαν με ανθρώπους και οι Τούρκοι «έβγαζαν το άχτι τους» σ’ αυτές!

 

 

ΓΙΑ μήνες το Μοσφίλι βρισκόταν σε κλοιό ομηρίας των Τούρκων, αλλά και σε ρυθμούς αντίστασης των κατοίκων μέχρι θανάτου. Συνήθως δεν απαντούσαν στα πυρά των Τούρκων για λόγους οικονομίας στα πυρομαχικά, όμως όταν αναγκάζονταν να ρίξουν έστω και έναν πυροβολισμό, οι τρομοκράτες τους έριχναν χιλιάδες! Όλο το χωριό ζούσε συνεχώς σε ρυθμούς πραγματικού πολέμου, όπως κατά την Επανάσταση οι Μεσολογγίτες, που τους περιέσφιγγαν κι εκείνους οι Τούρκοι. Όλοι ο Μοσφιλιώτες –μαχητές, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι– ήσαν ολότελα πια ταγμένοι στην αντίσταση. Στις επάλξεις σαν ένας άνθρωπος, αποφασισμένοι για όλα. Να πέσουν μαχόμενοι μέχρις ενός, αλλά να μην επιτρέψουν την κατάληψη του χωριού τους από τους επίβουλους αλλόπιστους. Υπό την καθοδήγηση, μάλιστα, συγχωριανού τους σιεφ, οργάνωσαν και λειτούργησαν με επιτυχία κοινό σιτηρέσιο, μεσημέρι και βράδυ. 

 

Ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ, με τις νουθεσίες, τη στρατιωτική του κατάρτιση και τις τολμηρές του ενέργειες, τους είχε εμπνεύσει σε τέτοιο βαθμό, που όλοι βρίσκονταν στις επάλξεις της τιμής και του χρέους επί 24ώρου βάσεως. Κι αυτά μέχρι τις 18 Ιουνίου 1964, όταν το Μοσφίλι δέχτηκε την ξαφνική τουρκική επίθεση με όλα τα πολεμικά μέσα πεζικού και από όλες τις πλευρές από τους Τούρκους. Τους τρομοκράτες στασιαστές της περιοχής, οι οποίοι είχαν ενισχυθεί και από τους φοιτητές τους που σπούδαζαν στην Τουρκία και επέστρεψαν για τις καλοκαιρινές τους διακοπές, αλλά και εκατοντάδες αξιωματικούς και άνδρες του τουρκικού στρατού, οι οποίοι έφθασαν παράνομα με πλοιάρια, αυξάνοντας κατά πολύ την τοπική στασιαστική δύναμη.

 

 

ΗΤΑΝ Απρίλης του 1964, όταν ο υπεύθυνος για την άμυνα του Μοσφιλιού Α. Πυρπολητής, θέλοντας να περάσει από τα Κόκκινα και να δει τις οχυρώσεις και τις εγκαταστάσεις των Τούρκων, χρησιμοποίησε το εξής κόλπο:

 

Από τουρκική σφαίρα είχε τραυματισθεί γαϊδούρι κατοίκου του χωριού, οπότε είπε στους ΟΗέδες ότι ήταν δικό του και ζήτησε να τον βοηθήσουν να το πάρει σε κτηνίατρο στην Πόλη Χρυσοχούς. Δέχτηκαν. Τον ανέβασαν μαζί με το ζώο σ’ ένα ανοικτό τεθωρακισμένο τους και ξεκίνησαν. Αυτός με παλιά ρούχα και καπέλο. Καθ’ οδόν, τους είπε να μην τρέχουν «μήπως και επηρεαστεί το ζώο», ενώ σκοπός του ήταν να δει καλύτερα τι ακριβώς γινόταν μέσα στα Κόκκινα. Όπως και έγινε. Εκτέλεσε την αποστολή του όπως την ήθελε, με το θάρρος που τον διέκρινε. Στην Πόλη, ο γιατρός περίθαλψε το ζώο και οι στρατιώτες είπαν στον «ιδιοκτήτη» να τον μεταφέρουν πίσω στο Μοσφίλι μαζί με το ζώο. Αυτός αρνήθηκε ευχαριστώντας τους, αφού δεν ήθελε να ρισκάρει και δεύτερη διέλευση από τα Κόκκινα, το κύριο άντρο των τρομοκρατών της Τηλλυρίας. 

 

Ο ίδιος αυτός αξιωματικός ήταν εκείνος που παρέταξε όλμους και ετοίμασε τμήμα καταδρομών για να μπει στα Κόκκινα, μετά την κατάληψη του «Λωρόβουνου» και όλων των τουρκικών χωριών της περιοχής, το βράδυ της 8ης Αυγούστου 1964, μετά τους άγριους φονικούς τουρκικούς βομβαρδισμούς που προηγήθηκαν. Σχεδίασε την επιχείρηση για νωρίς το βράδυ, αλλά ανώτεροι αξιωματικοί έκαναν λόγο για την άλλη ημέρα, όμως τις πρωινές ώρες ήρθε εντολή από τη Λευκωσία να μην κινηθεί κανένας από τη θέση του. Έτσι έμειναν τα Κόκκινα κατεχόμενα μέχρι σήμερα, με τα τόσα και τόσα προβλήματα που συνέχεια δημιουργούν.
Να σημειωθεί ότι στα Κόκκινα βρισκόταν το βράδυ που θα γινόταν η επίθεση και ο Ραούφ Ντενκτάς με πολλούς Τούρκους αξιωματικούς και περί τους 600 ένοπλους τρομοκράτες, που κατέφυγαν εκεί καταδιωκόμενοι από τις ελληνικές δυνάμεις.

 

 

Για τον Ανδρέα Πυρπολητή πολλά μπορούν να λεχθούν. Περιορίζομαι μόνο σε όσα αφορούν την ημέρα αντίστασης και νίκης των κατοίκων του Μοσφιλιού:

 

«Ήμουν στον Κάτω Πύργο, όταν ακούσαμε τον ορυμαγδό των τουρκικών όπλων που έβαζαν κατά του Μοσφιλιού, τις αυγινές ώρες της 18ης Ιουνίου. Είχαμε διενεργήσει στις 16 του μηνός καταδρομική επιχείρηση στη διάρκεια της ημέρας εναντίον διμοιρίας γιουρούκηδων από την Τουρκία στο ύψωμα «Βραχώδες Ακόνι», που στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία και φτάσαμε στον Πύργο την επομένη. Κατάκοποι και εξουθενωμένοι από την πείνα και για πάρα πολλές ώρες, διψασμένοι. Εκεί στον Πύργο, είχα διαμηνύσει στους υπερασπιστές του Μοσφιλιού να είναι προσεκτικοί, γιατί οι Τούρκοι, μετά την επιχείρησή μας ήταν σε απόγνωση και το χωριό θα ήταν ο πρώτος τους στόχος. Όπως και έγινε. Σκοπός μου, ήταν όπως την επομένη πάω μέσω των χαραδρών στο Μοσφίλι, όμως δεν πρόλαβα.

 

»Μόλις ειδοποιήθηκα για πολλούς πυροβολισμούς στην περιοχή Μανσούρας-Αγίου Θεοδώρου-Κοκκίνων, με την έναρξη της τουρκικής επίθεσης, κινητοποίησα τους ντόπιους μαχητές και κινηθήκαμε προς τα Πηγαίνια, με πρόθεση να πλαγιοκοπούμε με πυρά τους Τούρκους και να τους δυσκολεύουμε στην προώθησή τους προς το Μοσφίλι. Να προσθέσω εδώ, πως την προηγούμενη ημέρα κτυπήθηκε θανάσιμα από τουρκική σφαίρα κοντά στα Πηγαίνια ο Παύλος Μαυρογένης. 

 

»Με την έναρξη της τουρκικής επίθεσης κατά του Μοσφιλιού, οι μαχητές των Πηγαινιών βρέθηκαν στις θέσεις τους και έβαλλαν εναντίον των τρομοκρατών. Το ίδιο έκαναν και δυο ομάδες καταδρομέων με τις οποίες βρισκόμουν, με γερμανικά μυδραλιοβόλα (τουρτούρες). Στο μεταξύ είχα καλέσει τους Σουηδούς ειρηνευτές, να πουν στους Τούρκους πως «αν δεν σταματήσουν την επίθεσή τους, θα τους κάψουμε»! Παράλληλα, κάναμε κίνηση προς τη Μανσούρα και στους «Βούππους» – μια περιοχή φάτσα στις τουρκικές θέσεις – και είμαστε έτοιμοι για έφοδο με «πυρ και κίνηση». Ευτυχώς οι Τούρκοι, που μανιωδώς κτυπούσαν το Μοσφίλι από παντού, δεν σχεδίασαν σωστά την επιχείρησή τους και τα πυρά έφταναν στους δικούς τους απέναντι! Εκείνο όμως, που καθόρισε την εξέλιξη της μάχης και την οπισθοχώρηση των Τούρκων, ήταν ασφαλώς η σθεναρή αντίσταση των υπερασπιστών του Μοσφιλιού, οι οποίοι υπερέβαλαν εαυτούς σε τόλμη και αποφασιστικότητα. Η σωστή αμυντική οργάνωση του χωριού, που μαζί κάναμε και το πολύ υψηλό ηθικό τους την κρίσιμη εκείνη ημερα, μεγαλούργησαν. Κανένας τους δεν λιποψύχησε. Παρέμειναν όλοι στις θέσεις τους και τίμησαν με το παραπάνω την ελληνική καταγωγή τους.  Έβαλλαν μανιωδώς και ακατάπαυστα εναντίον τους οι στασιαστές και οι γιουρούκηδες, προκάλεσαν φωτιές στην περίμετρο του χωριού, προωθούνταν συνέχεια, αλλά οι Μοσφιλιώτες στάθηκαν βράχοι στις επάλξεις. Η σωτηρία του Μοσφιλιού είχε ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους και οι επερχόμενες γενεές θα θαυμάζουν και θα τιμούν τη γενναιότητα και την παληκαριά τους. Και δεν μιλώ μόνο για τους μαχητές, αλλά για όλους. Και τις γυναίκες και τους γέροντες, οι οποίοι έδωσαν τα πάντα για να κρατήσουν τη γη τους.

 

»Δεν ήμουν την ώρα της μάχης στο Μοσφίλι και κρίνοντας τα όσα έγιναν, λέγω ευτυχώς που δεν ήμουν, γιατί απ’ έξω είχα την ευκαιρία να συντονίσω τη βοήθεια που παρασχέθηκε στους υπερασπιστές του. Το χωριό δεχόταν πυρά με όλα τα όπλα, περιλαμβανομένων όλμων, ΠΑΟ και μπαζούκας. Από πολυβόλα επίσης, ο Τούρκοι είχαν πάρα πολλά, που κροτάλιζαν συνεχώς. Όταν αργότερα, στις μάχες τον Αύγουστο, καταλάβαμε τις τουρκικές θέσεις, ήταν αμέτρητοι οι κάλυκες των βλημάτων των ΠΑΟ που βρήκαμε, όπως και τεράστιες οι ποσότητες υλικού που είχαν αποθηκευμένα. Είχαν τεράστια αποθέματα.

 

»Η ηρωική αντίσταση των κατοίκων του Μοσφιλιού; έδωσε καθαρό το μήνυμα και προς την Κυβέρνηση και προς της Ειρηνευτική Δύναμη. Στην μεν Κυβέρνηση να αναλάβει τις ευθύνες της και να ενισχύσει την περιοχή, στα δε Ηνωμένα Έθνη ότι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν να διευκολύνουν με πολλούς τρόπους τους Τούρκους, οι οποίοι απέδειξαν τις επίβουλες επιθετικές διαθέσεις τους. Αν δεν ήταν η νίκη του Μοσφιλιού, οι Τούρκοι θα προωθούνταν πολύ μακριά από την περιοχή των χωριών τους και θα έθεταν τις βάσεις ευρύτατου προγεφυρώματος. Κάτι τέτοιο, τον Αύγουστο του ’64 οι καταστάσεις για την πλευρά μας θα ήταν πολύ πιο δύσκολες στο να ξεκαθαρίσουν την παρανομία».

 

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ Πυρπολητής, με φωτιά στο μυαλό, την καρδιά και τα χέρια, υπήρξε η ψυχή της αντίστασης στο Μοσφίλι και αναδείχθηκε ο ήρωας ολόκληρης της Τηλλυρίας. Και μόνο η παρουσία του στην περιοχή αποτελούσε εχέγγυο σταθερότητας και σιγουριάς. Και όχι μόνο οι κάτοικοι της Τηλλυρίας, αλλά και όλη η Κύπρος, αισθάνονταν τότε περήφανη για την όλη δράση του. 
ΠΕΡΑΝ της εκπαίδευσης και στήριξης του ηθικού των κατοίκων της Τηλλυρίας, πολλές ήταν οι περιπτώσεις που ο Πυρπολητής παγίδευσε θέσεις, φυλάκια, μονοπάτια, βρύσες και καταυλισμούς των τρομοκρατών, αποτρέποντάς τους να τολμούν οτιδήποτε. Στην κυριολεξία, τους έκανε να μη θέλουν να νυχτώσει! 

 

ΩΣ παράδειγμα, αναφέρω το εξής: Μια νύχτα, οι τρομοκράτες της Μανσούρας άρχισαν να βάλλουν εναντίον του Μοσφιλιού. Ο Πυρπολητής τους έριξε τότε τέσσερις οπλοβομβίδες μέσα στα φυλάκια τους, υπήρξαν θύματα και αμέσως σίγησαν. Ήξερε να ρίχνει στο ψαχνό, αλλά και να κάνει την κάθε δυνατή οικονομία στα πυρομαχικά κι αυτά, με τη σκληρή εκπαίδευση που έκανε στους μάχιμους κατοίκους, τα εμπέδωσε σε όλους.

 

Άριστες ήταν οι σχέσεις των Ελλήνων και Τούρκων της Τηλλυρίας παλιά. Χαρακτηριστικές οι δηλώσεις κατοίκου Μοσφιλιού, αγωνιστή της ΕΟΚΑ και μαχητή του 1963-64 στη γιγάντια προσπάθεια να παραμείνει η περιοχή ελληνική: 

«Παλιά, οι σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων της Τηλλυρίας ήταν άριστες. Δεν χώριζες τον Έλληνα από τον Τούρκο. Μέχρι γιορτές στις εκκλησίες έκαναν οι Τούρκοι. Θυμάμαι ακόμα που έρχονταν και έλεγαν τον Λάζαρο την ημέρα της γιορτής του και οι Έλληνες τους φίλευαν με αβγά. Οι μισοί Τούρκοι της περιοχής ήταν βαφτισμένοι με ελληνικά ονόματα. Πολλοί ακόμα πήγαιναν στα σχολεία μας για να μάθουν Ελληνικά. Πηγαίναμε σε γάμους Τούρκων. Και αντίθετα. Τρώγαμε μαζί, διασκεδάζαμε. Στα Κόκκινα υπήρχε η εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου στις 21 του Μάη γινόταν μεγάλη γιορτή. Δυστυχώς, την εκκλησία αυτή την ισοπέδωσαν μετά την εισβολή. Στα Κόκκινα, επίσης, που τότε είχαν γύρω στους 400 κατοίκους, πολλά χωράφια είναι ιδιοκτησία των κατοίκων του Μοσφιλιού και τα οποία οι Τούρκοι σφετερίζονται μέχρι σήμερα.

»Οι καλές σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων χάλασαν, όταν μετά την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, διορίζονταν ολοένα από τους Άγγλους νεαροί Τούρκοι ως επικουρικοί αστυνομικοί. Αυτους εξωθούσαν οι Άγγλοι εναντίον μας. Τότε εγώ πήγαινα καθημερινά με ποδήλατο στον Παχύαμμο και έκτιζα και θυμάμαι που συχνά έβλεπα αυτοκίνητο «Λαντ Ρόβερ» του στρατού στο σπίτι του Ζιά, αγροφύλακα των Κοκκίνων. Επίσης, Έλληνες της Μανσούρας έβλεπαν Άγγλους να ξεφορτώνουν νύχτα όπλα σε σπίτια Τούρκων μέσα στο χωριό. Γι’ αυτά ενημερώναμε τους τότε υπεύθυνους, αλλά αυτοί μιλούσαν για «όνειρά» μας! Ακόμα και αρχές του 1964, όταν οι Τούρκοι κτύπησαν το Μοσφίλι με όλμους και μπαζούκας και ενημερώσαμε τους υπεύθυνους στη Μόρφου, πάλι μας μίλησαν για «όνειρα»! Δεν μας πίστευαν, ακόμα κι όταν τους λέγαμε ότι έρχονταν πλοιάρια και ξεφόρτωναν όπλα και άλλο υλικό στον Όρμο της Μανσούρας και ότι από την Τηλλυρία τα διένειμαν σε όλη την Κύπρο μέσω των Σουηδών μελών της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ! Ως γνωστόν ένα τέτοιο φορτίο ανακαλύφθηκε σε τεθωρακισμένα Σουηδών «ειρηνευτών», όταν αυτά ανακόπηκαν στον Ποταμό του Κάμπου).

»Κατά την περίοδο 1960-63, όλοι οι κάτοικοι της Τηλλυρίας είμασταν μάρτυρες των πολεμικών προετοιμασιών των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι έφταναν στο σημείο να βάζουν κόκκινες σημαίες σε υψώματα της περιοχής. Να την κάνουν δική τους. Κι όχι μόνο στην Τηλλυρία. Από την Γιαλιά, που ήταν τουρκοχώρι, μέχρι και τη Λεύκα! Οι σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων της Τηλλυρίας διαταράχθηκαν ππερισσότερο, όταν το 1959 μετά τη λήξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, Τούρκοι της Μανσούρας δολοφόνησαν και τραυμάτισαν τρεις Έλληνες φιλοτελιστές από τη Λευκωσία, που πέτυχε να βρεθούν στο χωριό τους. 

»Απ’ εκεί και πέρα, οι φανατικοί Τουρκοκύπριοι υπέθαλπαν με κάθε τρόπο και μέσο το μίσος και την έχθρα εναντίον των Ελλήνων. Ακόμα και ονόματα Τούρκων με ελληνική καταγωγή τα άλλαζαν σε τούρκικα, όπως ο κοινοτάρχης της Μανσούρας Σάββας, που τον φώναζαν Σαμί! Στην Μανσούρα κατοικούσαν 15 οικογένειες Ελλήνων και ισάριθμες Τούρκων, στον Άγιο Θεόδωρο περί τις 35, στην Πηγή 6, στην Αλέφκα 50 και ελάχιστες στο Αγιορκούδι και στο Σελλάιν τ’ Άππη. Οι περισσότεροι Τούρκοι ήσαν γεωργοκτηνοτρόφοι και βοσκοί. Αυτοσυντήρητοι. Κύριο προϊόν τους τα αμύγδαλα, που απέφερε και καλά λεφτά, αφού μια οκά καθαρισμένα πληρωνόταν τρεις λίρες!..»

*nikospa.wordpress.com