Δύο υποσχόμενοι βιοδείκτες για τη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου

Η μικροδορυφορική γενετική αστάθεια και το μεταλλαγμένο φορτίο όγκου

Ασθενείς με υψηλό δείκτη μικροδορυφορικής γενετικής αστάθειας ή μεταλλαγμένου φορτίου όγκου που λαμβάνουν ανοσοθεραπεία έχουν παρουσιάσει πολλές φορές υψηλοτέρα ποσοστά επιβίωσης

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: NIPD GENETICS SCIENTIFIC COMMUNICATIONS TEAM

Στην εποχή μας η ιατρική επιστήμη έχει σημειώσει μεγάλα άλματα προόδου στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Αυτό οφείλεται κυρίως στις εξατομικευμένες θεραπείες που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, οι οποίες στηρίζονται στην εύρεση συγκεκριμένων καρκινικών χαρακτηριστικών, γνωστών ως βιοδεικτών. Η μικροδορυφορική γενετική αστάθεια (MSI) και το μεταλλαγμένο φορτίο όγκου (TMB) είναι δύο βιοδείκτες οι οποίοι βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής, προσφέροντας καινούριες εναλλακτικές θεραπευτικές λύσεις.

Τι είναι η μικροδορυφορική γενετική αστάθεια και το μεταλλαγμένο φορτίο όγκου;

Ο βιοδείκτης MSI χαρακτηρίζεται από μικρές, επαναλαμβανόμενες αλλαγές στο DNA, γνωστές ως μεταλλάξεις, οι οποίες ξέφυγαν του μηχανισμού διόρθωσης. Ένας καρκίνος μπορεί να χαρακτηριστεί με υψηλό, χαμηλό ή σταθερό MSI ανάλογα με τον αριθμό αλλαγών που υπάρχουν. Είδη καρκίνων όπου παρατηρείται υψηλό MSI συμπεριλαμβάνουν τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου, του τραχήλου της μήτρας, του προστάτη, των ωοθηκών και άλλων. Επίσης υψηλό MSI παρατηρείται πολύ συχνά στο σύνδρομο Lynch το οποίο χαρακτηρίζεται ως η συχνότερη αιτία ανάπτυξης κληρονομικού ορθοκολικού καρκίνου.

Ένας εξίσου σημαντικός βιοδείκτης είναι και το ΤΜΒ, το οποίο μετρά τον αριθμό των σωματικών μεταλλάξεων που υπάρχουν σε ένα καρκίνο ανά μεγαβάση (mut/Mb). Ανάλογα με τον αριθμό των μεταλλάξεων ένας καρκίνος μπορεί να ταξινομηθεί ως χαμηλός ή υψηλός. Μερικά παραδείγματα καρκίνων που έχουν αποδειχθεί ότι χαρακτηρίζονται από υψηλό ΤΜΒ συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων το μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, τον καρκίνο του ενδομητρίου και του θυροειδή.

Ποια η κλινική χρησιμότητα των δύο βιοδεικτών και ποια η συσχέτισή τους με την ανοσοθεραπεία;

Οι δύο βιοδείκτες είναι καταλυτικοί τόσο στην αναγνώριση των καρκίνων, όσο και στη θεραπεία τους. Καρκίνοι που έχουν υψηλό MSI ή και ΤΜΒ, έχουν την ικανότητα να δημιουργούν μεγαλύτερο αριθμό μη φυσιολογικών πρωτεϊνών, γνωστές ως νέο-αντιγόνα. Τα νέο-αντιγόνα που βρίσκονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων, αναγνωρίζονται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ως ξένα, οδηγώντας στην καταπολέμησή τους.

Πολλές φορές όμως ενώ πολλοί καρκίνοι φέρουν υψηλό ΤΜΒ ή και MSI, μπορούν να «ξεφύγουν» από το ανοσοποιητικό σύστημα, δημιουργώντας πρωτεΐνες στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων που εμποδίζουν την αναγνώρισή τους από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, σημαντικό ρόλο έχει η ανοσοθεραπεία, μια θεραπευτική μέθοδος η οποία ενισχύει τις δράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος με διάφορους τρόπους. Ένας από τους τρόπους αυτούς είναι η κάλυψη των πρωτεϊνών που εμποδίζουν την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και πάλι τα καρκινικά κύτταρα ως ξένα και να τα καταπολεμά.

Κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι, ασθενείς με υψηλό δείκτη MSI ή και ΤΜΒ που λαμβάνουν ανοσοθεραπεία έχουν παρουσιάσει πολλές φορές αυξημένα ποσοστά επιβίωσης, καθιστώντας τους δύο βιοδείκτες κλινικά σημαντικούς στην πρόγνωση και θεραπεία του καρκίνου. Η Αμερικάνικη Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει εγκρίνει ορισμένα φάρμακα ανοσοθεραπείας για ασθενείς με υψηλό MSI ή και ΤΜΒ. Για παράδειγμα, το pembrolizumab είναι το πρώτο φάρμακο που έχει εγκριθεί για όλους τους συμπαγείς καρκίνους, ενώ φάρμακα όπως το nivolumab και ipilimumab έχουν επίσης εγκριθεί για τη θεραπεία του ορθοκολικού καρκίνου. Eνθαρρυντικά αποτελέσματα έχουν δείξει κλινικές μελέτες με τη χορήγηση pembrolizumab σε ασθενείς με ορθοκολικό καρκίνο και υψηλό δείκτη MSI, αλλά και σε ασθενείς με συμπαγείς καρκίνους ανεξαρτήτως είδους με υψηλό ΤΜΒ, όπου η επιβίωση των ασθενών χωρίς εξέλιξη της νόσου ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση με ασθενείς που έλαβαν χημειοθεραπεία.

 Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των δύο βιοδεικτών;

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι σε κάποια είδη καρκίνων, όπως για παράδειγμα ορθοκολικού και παγκρεατικού καρκίνου, οι δύο βιοδείκτες συσχετίζονται. Παρ’ όλα αυτά, στα περισσότερα είδη καρκίνων δεν υπάρχει καμία συσχέτιση. Είδη καρκίνων όπως του ήπατος, μελανώματος, πνεύμονα και άλλοι μπορεί να χαρακτηρίζονται από υψηλό MSI ενώ ταυτόχρονα να έχουν χαμηλό ΤΜΒ. Έτσι η εξέταση και των δύο βιοδεικτών, μπορεί να καθοδηγήσει τους επαγγελματίες υγείας στην καλύτερη διαχείριση της ασθένειας, μεγιστοποιώντας τις θεραπευτικές ευκαιρίες των ασθενών.

Αναμφίβολα, οι βιοδείκτες MSI και ΤΜΒ αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την πρόγνωση αλλά και την κλινική διαχείριση των ασθενών με καρκίνο, οδηγώντας σε πολλές καινούριες θεραπευτικές επιλογές. Οι γενετικές εξετάσεις ForeSENTIA, ανιχνεύουν τους δύο βιοδείκτες ΜSΙ και ΤΜΒ για την καλύτερη αποτύπωση του μοριακού προφίλ του καρκίνου. Ο έλεγχος MSI εξετάζεται επίσης μέσω της υγρής βιοψίας NeoThetis. Οι εξετάσεις αυτές προσφέρονται από την NIPD Genetics.

Για να μάθετε περισσότερα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.nipd.com. Οι πληροφορίες του παρόντος άρθρου βασίζονται στις πιο πρόσφατες διαθέσιμες επιστημονικές έρευνες και γνωστοποιήσεις κατά τη διάρκεια της δημοσίευσής του. Το περιεχόμενο του άρθρου προορίζεται μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο για τη λήψη ιατρικής συμβουλής.

Οι επιστημονικές αναφορές που χρησιμοποιήθηκαν για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου βρίσκονται στην ιστοσελίδα www.nipdlabs.com.cy