Η Γεωργία βιώνει τη δική της “στιγμή του Μαϊντάν”. Με τους παραλληλισμούς με την Ουκρανία να αυξάνονται γρήγορα, το ερώτημα για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι πώς θα αντιδράσουν, ενώ το ερώτημα για τους διαδηλωτές, είναι αν θα πρέπει να έχουν επίσης μια “στιγμή Γιανουκόβιτς”, κατά την οποία θα προσπαθήσουν να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι περίπλοκη, αλλά για το δεύτερο είναι απλή: Όχι.
Όπως και στο Κίεβο τον χειμώνα του 2013-2014, τεράστια πλήθη κατέβηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας της Γεωργίας, της Τιφλίδας. Η αιτία των διαδηλώσεων είναι ένας νόμος για τους ξένους πράκτορες που το κυβερνών κόμμα Γεωργιανό Όνειρο εισήγαγε στο κοινοβούλιο, με υπέρμαχο τον ηγέτη και χρηματοδότη του, τον δισεκατομμυριούχο Μπιτζίνα Ιβανισβίλι.
Όπως και στην Ουκρανία, το πραγματικό ζήτημα είναι πολύ βαθύτερο: Πρόκειται για το είδος του μέλλοντος που θέλουν οι Γεωργιανοί, σε μια συγκυρία όπου μια κυβέρνηση που πάντα συμφωνούσε με την επιθυμία τους να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά δεν έκανε κάτι για αυτό, φαίνεται να επιλέγει το δρόμο προς τη Μόσχα. Αναμένεται να υπάρξουν εξελίξεις.
Στην Ουκρανία, ήταν ο διαβόητα διεφθαρμένος τότε πρόεδρος της χώρας Βίκτορ Γιανουκόβιτς που έσπασε. Παρά την ανάπτυξη αστυνομικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση των ταραχών, τραμπούκων με πολιτικά με το παρατσούκλι “titushki” και, τέλος, ελεύθερων σκοπευτών που πυροβολούσαν αληθινές σφαίρες στα πλήθη, αποδείχθηκε ανίκανος να διώξει τους διαδηλωτές από τους δρόμους και τελικά κατέφυγε στην εξορία στη Ρωσία. Στη Γεωργία την περασμένη εβδομάδα, αντίγραφα των ουκρανικών titushki τέθηκαν σε δράση, χτυπώντας ηγέτες των διαδηλώσεων, πολιτικούς της αντιπολίτευσης και ακόμη και έναν ακαδημαϊκό έξω από τα σπίτια τους. Άλλοι επιτέθηκαν στα πλήθη στις 30 Απριλίου, αν και μια άλλη τεράστια πορεία πέρασε ειρηνικά αυτό το Σαββατοκύριακο.
Παράλληλα, η κυβέρνηση λέει ότι συγκεντρώνει μια βάση δεδομένων για διαδηλωτές και άλλους ανεπιθύμητους. Αφίσες με τα πρόσωπα και τα ονόματα κάποιων από τη λίστα θανάτου της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, έχουν κολληθεί στις γειτονιές όπου ζουν, χαρακτηρίζοντάς τους ως “εχθρούς του λαού”.
Αυτό είναι ανατριχιαστικό και καθιστά σαφή την πρόθεση της κυβέρνησης να χρησιμοποιήσει το νόμο περί ξένων πρακτόρων όπως κάνει η Ρωσία, ως εργαλείο καταστολής ενόψει των εκλογών του Οκτωβρίου, αντί να επιβάλει τη διαφάνεια στους λομπίστες, όπως στις ΗΠΑ. Το ευρύτερο πλαίσιο, όμως, είναι αυτό που αντιπαραβάλλεται περισσότερο με την Ουκρανία και, με την ίδια λογική, είναι πιο ανησυχητικό.
Οι διαδηλώσεις του Μαϊντάν στην Ουκρανία ξεκίνησαν με αφορμή την απόφαση του Γιανουκόβιτς να μην υπογράψει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ, την οποία πολλοί Ουκρανοί είδαν ως μια κρίσιμη στιγμή, που θα αποφάσιζε αν θα ζούσαν σαν Πολωνοί ή σαν Ρώσοι. Περίπου το 80% των Γεωργιανών δηλώνουν στους δημοσκόπους ότι θέλουν επίσης να ενταχθούν στην ΕΕ, η οποία μόλις πριν από μήνες προσέφερε στη χώρα το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Το νομοσχέδιο για τους ξένους πράκτορες – το οποίο το κοινοβούλιο θα εγκρίνει για να το υπογράψει ύστερα ο πρόεδρος εντός ημερών, δήλωσε ο πρωθυπουργός Ηρακλί Κομπαχίτζε σε ενημέρωση την Κυριακή – φαίνεται ότι είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα για να αποπροσανατολίσει την ενταξιακή διαδικασία.
Το νομοσχέδιο απειλεί να διαλύσει το έθνος. Η εκλεγμένη πρόεδρος της Γεωργίας Σαλομέ Ζουραμπισβίλι αντέδρασε με δημόσιο διάγγελμα υποσχόμενη να ασκήσει βέτο στο νομοσχέδιο. Προειδοποίησε επίσης τις δυνάμεις ασφαλείας να μην εκτελέσουν περαιτέρω εντολές για τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων.
Το περίεργο εδώ είναι ότι η Ουκρανία βρίσκεται στην πραγματικότητα πίσω από τη Γεωργία σε αυτή την ιστορία. Η Γεωργία ήταν η πρώτη που έζησε τη λεγόμενη έγχρωμη επανάσταση, το 2003, και υπέστη τη ρωσική εισβολή, το 2008. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν ήδη περίπου το 20% του γεωργιανού εδάφους- τα ρωσικά τανκς βρίσκονται σε απόσταση 56 χιλιομέτρων από το κοινοβούλιο της Τιφλίδας. Ο στρατός του Πούτιν μπορεί να είναι απασχολημένος στην Ουκρανία, αλλά δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την αντίδρασή του σε ένα άλλο φιλοδυτικό λαϊκό “πραξικόπημα” στην Τιφλίδα. Καλύτερα για τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τους διαδηλωτές να επικεντρωθούν στη νίκη στις εκλογές του Οκτωβρίου, παρά τα εμπόδια.
Αλλά τι πρέπει να κάνει η Δύση; Η ΕΕ βρίσκεται σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση, καθώς θέλει να στηρίξει έναν πληθυσμό που ανυπομονεί να ενταχθεί, αλλά ταυτόχρονα να μην επιβραβεύσει μια κυβέρνηση που στην ουσία έχει αγοραστεί από έναν δισεκατομμυριούχο και έχει ενωθεί με τον Πούτιν και τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν στη συκοφάντηση των ευρωπαϊκών αξιών ως παρακμιακών.
Οι κυρώσεις, που αποτελούν πλέον το εργαλείο της Δύσης, συζητούνται ήδη στην Ουάσινγκτον. Συνήθως δεν είμαι οπαδός τους – τείνουν να είναι ένα αργοκίνητο εργαλείο, που είναι πιο πιθανό να προκαλέσει παράπλευρες απώλειες παρά να πετύχει τους στόχους του. Αλλά αν το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και η Κομισιόν κινηθούν γρήγορα, αυτή μπορεί να είναι εκείνη η σπάνια περίπτωση κατά την οποία η επιβολή κυρώσεων σε ένα μόνο άτομο μπορεί να αλλάξει την πολιτική.
Αυτό συμβαίνει επειδή τα δισεκατομμύρια του Ιβανισβίλι είναι κρίσιμα για τον ίδιο και για το Γεωργιανό Όνειρο. Έχει πάνω από 1 δισ. δολάρια σε δεσμευμένο λογαριασμό, εν αναμονή δικαστικών προσφυγών κατά των αποφάσεων που κέρδισε σε μια μακροχρόνια διαμάχη με την Credit Suisse, η οποία ανήκει πλέον στην UBS Group AG. Αλλά ο Ιβανισβίλι – ο οποίος έκανε την περιουσία του στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 και του οποίου η καθαρή περιουσία σύμφωνα με τον δείκτη Bloomberg Billionaires εκτιμάται στα 7 δισ. δολάρια – φαίνεται να ανησυχεί για τα κεφάλαια που κατέχει αλλού.
Τον περασμένο μήνα, το Γεωργιανό Όνειρο προσπάθησε να περάσει νόμο με ταχεία διαδικασία που θα επέτρεπε την αφορολόγητη μεταφορά μετρητών στη Γεωργία από υπεράκτιους λογαριασμούς μέχρι τον Ιανουάριο του 2028. Σύμφωνα με μια μελέτη του Δεκεμβρίου 2021 από τον οργανισμό κατά της διαφθοράς, τη Διεθνή Διαφάνεια, ο Ιβανισβίλι είχε τότε τουλάχιστον 20 υπεράκτιους λογαριασμούς.
Η κυβέρνηση λέει ότι ο στόχος του νόμου είναι να ενθαρρύνει τις γεωργιανές εταιρείες – ορισμένες από τις οποίες εγγράφονται ως υπεράκτιες για να αποφύγουν τη φορολόγηση – να φέρουν τα κεφάλαια και τα εισοδήματά τους στην πατρίδα τους. Η Διεθνής Διαφάνεια είναι δικαιολογημένα επιφυλακτική, όχι μόνο λόγω της ξαφνικής βιασύνης. Ο νόμος θα μπορούσε να επιτρέψει στον Ιβανισβίλι να επαναπατρίσει κεφάλαια, προστατεύοντας τα χρήματά του από τυχόν δυτικές κυρώσεις, χωρίς να χρειαστεί να πληρώσει μεγάλο πρόστιμο σε φόρους. Θα κινδύνευε επίσης να μετατρέψει την ίδια τη Γεωργία σε ελκυστικό υπεράκτιο καταφύγιο για πλούσιους Ρώσους επιχειρηματίες και εγκληματίες.
Μπορεί να μην είναι πολύ αργά για να επιβληθούν κυρώσεις και να αναγκαστούν να αναθεωρήσουν, αν οι κυβερνήσεις κινηθούν γρήγορα. Η Ζουραμπισβίλι άσκησε βέτο στον λεγόμενο νόμο περί offshore στις 3 Μαΐου, στο όνομα της προστασίας των ευρωατλαντικών φιλοδοξιών της Γεωργίας.
Ωστόσο, η αναβολή είναι απίθανο να είναι μεγάλη. Το Γεωργιανό Όνειρο διαθέτει επαρκή πλειοψηφία για να ξεπεράσει το βέτο της Ζουραμπισβίλι, τόσο για τον νόμο περί υπεράκτιων δραστηριοτήτων όσο και για τη νομοθεσία περί ξένων πρακτόρων. Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση κατά την οποία η δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων ενός μεμονωμένου μη εκλεγμένου αξιωματούχου θα επηρεάσει άμεσα το ίδιο πρόσωπο που χρηματοδοτεί και ελέγχει την κυβέρνηση. Αν αυτό μπορεί να γίνει, είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
