Μετά από τρεις συνεχόμενες χρονιές εφαρμογής, το κυβερνητικό μέτρο του «καλαθιού του νοικοκυριού» –που λειτούργησε ως ανάχωμα στην ακρίβεια την περίοδο των υψηλών πληθωριστικών πιέσεων– παύει να ισχύει στις 31 Οκτωβρίου 2025, ημερομηνία λήξης της ισχύος του χωρίς νέα παράταση.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, το μέτρο «ολοκλήρωσε την αποστολή του», με την κυβέρνηση να προσανατολίζεται πλέον σε πιο δυναμικά εργαλεία παρέμβασης, προσαρμοσμένα στα πραγματικά δεδομένα της αγοράς. Ωστόσο, τα εποχικά καλάθια, όπως εκείνα των εορτών, ενδέχεται να παραμείνουν, καθώς συμβάλλουν στη σταθεροποίηση των τιμών σε περιόδους έντονης φημολογίας για ανατιμήσεις.
Παρατείνεται το “μπλόκο” στις προσφορές προϊόντων που ανατιμώνται
Παράλληλα, το Υπουργείο Ανάπτυξης διατηρεί ενεργά μέτρα ελέγχου της αγοράς. Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τη σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, προβλέπεται ότι:
- Το τρίμηνο “μπλόκο” στις προσφορές προϊόντων που ανατιμώνται παρατείνεται έως τις 30 Ιουνίου 2026.
- Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ θα συνεχίσουν να υποχρεούνται να ενημερώνουν για ανατιμήσεις και τιμές οπωροκηπευτικών.
Επιπλέον, προωθείται νέα πρωτοβουλία μείωσης τιμών σε 2.180 βασικούς κωδικούς προϊόντων, ενώ έως το τέλος του 2025 αναμένεται να εφαρμοστεί η υποχρέωση αναγραφής της τιμής παραγωγού στα νωπά προϊόντα.
Από το χωράφι στο ράφι: Διαφάνεια στην τιμολόγηση
Το νομοσχέδιο του ΥΠΑΝ προβλέπει ότι οι επιχειρήσεις λιανικής θα πρέπει να παρουσιάζουν την πορεία της τελικής τιμής των φρέσκων προϊόντων – από τον παραγωγό έως το ράφι – με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και του υγιούς ανταγωνισμού.
Οι λεπτομέρειες εφαρμογής (ποιες επιχειρήσεις θα υπαχθούν, ποια προϊόντα θα καλυφθούν, πώς θα αποτυπώνεται η τιμή και ποιες θα είναι οι κυρώσεις) βρίσκονται υπό διαμόρφωση. Σύμφωνα με πληροφορίες, η αναγραφή τιμής παραγωγού θα αφορά βασικά είδη, όπως φρούτα, λαχανικά, ψάρια και κρέας, και θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά από όσους διαθέτουν τη δυνατότητα, με ενδεχόμενη εξαίρεση μικρές επιχειρήσεις.
Ανησυχία για την ακρίβεια παρά τη μείωση του πληθωρισμού
Παρότι η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει πληθωρισμό στο 1,9%, το χαμηλότερο επίπεδο από τον Σεπτέμβριο του 2023, η κυβέρνηση διατηρεί επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα της αποκλιμάκωσης. Οι αυξήσεις σε βασικά είδη, όπως μοσχαρίσιο κρέας, καφές και σοκολάτα, συνεχίζουν να πιέζουν τα νοικοκυριά, εντείνοντας τη δυσαρέσκεια των καταναλωτών.
Η πορεία και η φθορά του “καλαθιού”
Το «καλάθι του νοικοκυριού» εισήχθη τον Νοέμβριο του 2022 με στόχο να συγκρατήσει τις τιμές μέσω προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Στην πρώτη του φάση, τέσσερις στους δέκα καταναλωτές συμμετείχαν ενεργά, ποσοστό που αυξήθηκε στο 64% το πρώτο τρίμηνο.
Ωστόσο, η απήχηση μειώθηκε σταδιακά. Έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών το 2024 έδειξε διχασμένες απόψεις για τη χρησιμότητά του, ενώ οι λιανέμποροι το χαρακτήρισαν «αδιάφορο στην πράξη».
Τα προϊόντα με τη μεγαλύτερη ζήτηση εντός του «καλαθιού» ήταν ζυμαρικά, γάλα, τυριά, ρύζι, καφές, όσπρια, γιαούρτι, χαρτί υγείας και αλεύρι.
Αρχικά συμμετείχαν μεγάλες αλυσίδες όπως ΑΒ Βασιλόπουλος, Σκλαβενίτης, Lidl, Μασούτης, My Market, Market In, ενώ αργότερα προστέθηκαν και μικρότερες, όπως οι Κάντζας και Πίτσιας. Για μεγάλο διάστημα συμμετείχαν και ψηφιακές πλατφόρμες όπως eFood και Wolt.
Καταναλωτές ζητούν πιο αποτελεσματικά μέτρα
Από την αρχή εφαρμογής του προγράμματος, η πλειονότητα των πολιτών θεωρούσε ότι το μέτρο δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Οκτώ στους δέκα κατέκριναν την αποτελεσματικότητά του, ενώ εννέα στους δέκα δήλωναν ότι η μείωση του ΦΠΑ θα ήταν πιο ουσιαστική λύση — θέση που εξακολουθεί να συγκεντρώνει ευρεία υποστήριξη.
