Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε δέσμη μέτρων για την ενίσχυση των επικουρικών συντάξεων, με στόχο οι πολίτες της ΕΕ να εξασφαλίζουν επαρκές συνταξιοδοτικό εισόδημα και να διατηρούν αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο μετά τη συνταξιοδότησή τους. Οι προτάσεις δεν αντικαθιστούν τις δημόσιες συντάξεις, οι οποίες παραμένουν η βάση των εθνικών συστημάτων, αλλά τις συμπληρώνουν, διευρύνοντας την πρόσβαση σε επαγγελματικά και ατομικά συνταξιοδοτικά σχήματα.
Η δέσμη εντάσσεται στη στρατηγική για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU), η οποία αποσκοπεί στο να δώσει στα νοικοκυριά περισσότερες ευκαιρίες δημιουργίας πλούτου μέσω των κεφαλαιαγορών, ενισχύοντας παράλληλα την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.
Η επίτροπος Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, Μαρία Λουίς Αλμπουκέρκε, δήλωσε ότι στόχος είναι «όλοι και όλες να μπορούν να διατηρούν ένα καλό βιοτικό επίπεδο κατά τη συνταξιοδότησή τους», υπογραμμίζοντας ότι τα μέτρα ενισχύουν τις επικουρικές συντάξεις ώστε να συμπληρώνουν τις δημόσιες και να δώσουν στους Ευρωπαίους «τα εργαλεία για να προγραμματίζουν καλύτερα και με αυτοπεποίθηση τα γεράματά τους», απελευθερώνοντας παράλληλα νέες πηγές χρηματοδότησης για την οικονομία της ΕΕ.
Δημογραφική γήρανση και ανάγκη για συμπληρωματικό εισόδημα
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι το δημογραφικό τοπίο αλλάζει ριζικά: ο πληθυσμός γερνά, το εργατικό δυναμικό συρρικνώνεται και αυξάνεται η άτυπη απασχόληση. Τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα εξακολουθούν να είναι η «ραχοκοκαλιά» των συντάξεων στα κράτη μέλη, όμως η πίεση στη βιωσιμότητά τους αυξάνεται.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι επικουρικές συντάξεις – επαγγελματικές και ατομικές – αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο. Η Επιτροπή σημειώνει ότι μπορούν να βοηθήσουν ώστε οι συνταξιούχοι να διατηρήσουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, συμπληρώνοντας τις κρατικές παροχές.
Ωστόσο, ο τομέας των επικουρικών συντάξεων παραμένει ανεπαρκώς ανεπτυγμένος σε πολλά κράτη μέλη. Σύμφωνα με την EIOPA, μόνο 20% των Ευρωπαίων συμμετέχουν σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά σχήματα και μόλις 18% διαθέτουν ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν. Αυτό αφήνει μεγάλο μέρος του πληθυσμού εκτεθειμένο στον κίνδυνο σημαντικής μείωσης του εισοδήματός του μετά τη συνταξιοδότηση.
Η Επιτροπή εκτιμά ότι ένας πιο ανεπτυγμένος τομέας επικουρικών συντάξεων μπορεί να ενισχύσει την οικονομική ασφάλεια των πολιτών και ταυτόχρονα να τροφοδοτήσει τις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές με μακροπρόθεσμα κεφάλαια, χρηματοδοτώντας την ανάπτυξη και την καινοτομία.
Τι προβλέπει η δέσμη μέτρων για τις επικουρικές συντάξεις
Η δέσμη μέτρων στοχεύει στην επέκταση και ενίσχυση του τομέα των επικουρικών συντάξεων, ώστε να διασφαλιστεί επαρκές συνταξιοδοτικό εισόδημα. Περιλαμβάνει:
1. Σύσταση προς τα κράτη μέλη για τρεις άξονες πολιτικής:
- Συστήματα παρακολούθησης των συντάξεων (pension tracking systems):
Διαδικτυακές πλατφόρμες που θα προσφέρουν στους πολίτες ενιαία εικόνα των συνταξιοδοτικών τους δικαιωμάτων και των προβλεπόμενων παροχών, σε όλους τους πυλώνες (δημόσιες, επαγγελματικές και ατομικές συντάξεις). Στόχος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η ενθάρρυνση καλύτερου σχεδιασμού συνταξιοδότησης. Η Επιτροπή συστήνει τα συστήματα αυτά να λειτουργούν σε εθνικό επίπεδο και να παρέχονται δωρεάν στους πολίτες. - Πίνακες συνταξιοδοτικών συστημάτων (pension dashboards):
Εργαλεία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τα ενδιαφερόμενα μέρη, που θα ενοποιούν βασικούς δείκτες όπως κάλυψη, εισφορές, εισοδήματα από συντάξεις και δημοσιονομικό κόστος. Οι εθνικοί πίνακες θα τροφοδοτούν έναν πανευρωπαϊκό πίνακα, διευκολύνοντας τη σύγκριση, την αμοιβαία μάθηση και τον σχεδιασμό μεταρρυθμίσεων. - Αυτόματη εγγραφή (auto-enrolment) σε συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης:
Οι εργαζόμενοι θα εγγράφονται αυτόματα σε επικουρικά σχήματα, με δικαίωμα εξαίρεσης αν το επιθυμούν. Η Επιτροπή σημειώνει ότι η αυτόματη εγγραφή έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νέα Ζηλανδία, αυξάνοντας τη συμμετοχή, ιδίως μεταξύ γυναικών, νέων εργαζομένων, χαμηλόμισθων, μερικώς απασχολούμενων και αυτοαπασχολούμενων.
2. Δύο νομοθετικές προτάσεις στον χρηματοοικονομικό τομέα:
- Αναθεώρηση της οδηγίας για τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ II / IORP II):
Στόχος είναι τα ΙΕΣΠ να γίνουν πιο αποτελεσματικά και σε μεγαλύτερη κλίμακα, αφαιρώντας αδικαιολόγητους περιορισμούς στις επενδύσεις, υπό ενισχυμένη εποπτεία. Προβλέπεται:- απλούστευση των διασυνοριακών διαδικασιών,
- διευκόλυνση συγχωνεύσεων ή ενοποίησης ταμείων,
- ενίσχυση των κανόνων διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων,
- αυστηρότερες διαδικασίες αδειοδότησης και εποπτείας,
- τακτικές ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων.
Στόχος είναι να μειωθεί το κόστος, να αυξηθεί η διαφοροποίηση των επενδύσεων –συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων σε μετοχές– και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των μελών.
- Αναθεώρηση του κανονισμού για τα Πανευρωπαϊκά Ατομικά Συνταξιοδοτικά Προϊόντα (PEPP):
Η Επιτροπή επιδιώκει να καταστήσει το PEPP πιο ελκυστικό και προσβάσιμο. Προτείνεται:- μεγαλύτερη ευελιξία για τους παρόχους,
- άρση του αυστηρού ανώτατου ορίου κόστους 1%,
- απλούστευση των απαιτήσεων σχεδιασμού και διανομής,
- καλύτερη φορολογική μεταχείριση, ώστε το PEPP να αντιμετωπίζεται ισότιμα με τα εθνικά ατομικά συνταξιοδοτικά προϊόντα,
- προσαρμογή του πλαισίου ώστε να είναι κατάλληλο και για χώρους εργασίας και σχήματα αυτόματης εγγραφής.
Παράλληλα, η δέσμη συνοδεύεται από ανακοίνωση της Επιτροπής που αποσαφηνίζει την «αρχή του συνετού προσώπου» για όσους διαχειρίζονται συνταξιοδοτικά περιουσιακά στοιχεία, ώστε να μην αποθαρρύνονται επενδύσεις σε μετοχικό κεφάλαιο και μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία.
Ποιοι ωφελούνται και με ποιον τρόπο
Κατά την Επιτροπή, το σύνολο της κοινωνίας αναμένεται να επωφεληθεί.
- Πολίτες και νοικοκυριά:
Θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες για αύξηση του συνταξιοδοτικού τους εισοδήματος, μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια και πιο διαφοροποιημένες πηγές εισοδήματος κατά τη συνταξιοδότηση. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε ομάδες με χαμηλή κάλυψη επικουρικών συντάξεων, όπως γυναίκες, νεότεροι εργαζόμενοι, μερικώς απασχολούμενοι, χαμηλόμισθοι και αυτοαπασχολούμενοι. Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι το συνταξιοδοτικό χάσμα ανδρών–γυναικών φθάνει σήμερα περίπου το 24,5%. - Οικονομία και κεφαλαιαγορές της ΕΕ:
Ισχυρότερα συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης μπορούν να κινητοποιήσουν μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις για παραγωγικές επενδύσεις, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Επίσης, μπορούν να συμβάλουν στη χρηματοδότηση στρατηγικών προτεραιοτήτων όπως η πράσινη μετάβαση, η τεχνολογική καινοτομία, καθώς και η ασφάλεια και άμυνα. - Δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα:
Πιο ανεπτυγμένες επικουρικές συντάξεις μπορούν να μειώσουν τις πιέσεις στη βιωσιμότητα των κρατικών συντάξεων, καθώς περισσότεροι πολίτες θα διαθέτουν συμπληρωματικά εισοδήματα.
Ρόλος της ΕΕ και εθνική αρμοδιότητα
Η Επιτροπή τονίζει ότι οι συντάξεις και η δομή των συνταξιοδοτικών συστημάτων παραμένουν εθνική αρμοδιότητα. Το πακέτο μέτρων δεν αλλάζει αυτό το πλαίσιο. Τα κράτη μέλη διατηρούν την ευθύνη να οργανώσουν τα δικά τους συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης και να διασφαλίσουν την πρόσβαση των πολιτών σε αυτά.
Ο ρόλος της ΕΕ είναι κυρίως υποστηρικτικός:
- παροχή καθοδήγησης και βέλτιστων πρακτικών,
- θέσπιση κοινών προτύπων μέσω της οδηγίας ΙΕΣΠ ΙΙ και του κανονισμού PEPP,
- ενίσχυση της διαφάνειας και της συγκρισιμότητας μεταξύ των συστημάτων.
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι δεν υπάρχει «τυπικό» ευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό σύστημα, ούτε μία λύση που να εφαρμόζεται παντού. Για αυτόν τον λόγο η σύσταση αφήνει ευελιξία στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν τα μέτρα στις εγχώριες συνθήκες.
Παρακολούθηση, αξιολόγηση και επόμενα βήματα
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα των μέτρων μέσω:
- του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου,
- των διαδικασιών παρακολούθησης της στρατηγικής SIU,
- του πλαισίου της Ευρωομάδας και των εθνικών μεταρρυθμιστικών σχεδίων.
Η αναθεώρηση του κανονισμού PEPP και της οδηγίας ΙΕΣΠ II θα προχωρήσει στη νομοθετική διαδικασία, με τις προτάσεις να διαβιβάζονται σε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο για συζήτηση και έγκριση.
Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να υποβάλουν εκθέσεις για την εφαρμογή της σύστασης και θα αξιολογήσει συνολικά την πρόοδο στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης της στρατηγικής για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων το 2027.
