ΑΗΚ - Δεκέλεια: Γιατί είναι λάθος αυτό που πάει να γίνει

Η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση δύο αεριοστροβίλων ανοικτού κύκλου, συνολικής ισχύος 80 MW (2×40 MW), στον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό (ΗΣ) Δεκέλειας από την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) εγείρει έντονους τεχνοκρατικούς προβληματισμούς για το μέλλον του ασφαλούς εφοδιασμού της Κύπρου με ηλεκτρισμό.

Οι νέες μονάδες προορίζονται να αντικαταστήσουν τους έξι παλαιούς ατμοστροβίλους του σταθμού, οι οποίοι λειτουργούν επί του παρόντος με παρέκκλιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι το 2029. Παρόλο που για το θέμα της αναγκαίας αναβάθμισης του ΗΣ Δεκέλειας για σκοπούς ασφαλούς εφοδιασμού της Κύπρου με ηλεκτρισμό, έχουμε ήδη αρθρογραφήσει μέσω του «Φιλελευθέρου», εντούτοις -λόγω πρόσφατων εξελίξεων- είμαστε υποχρεωμένοι να επανέλθουμε για να παραθέσουμε τις τεχνοκρατικές απόψεις μας σε σχέση με την προαναφερόμενη απόφαση της ΑΗΚ.

Η φύση των αεριοστροβίλων: Γιατί δεν ταιριάζουν στη Δεκέλεια

Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος που προκαλείται από αυτή την απόφαση, πρέπει να εξετάσουμε τη φύση των αεριοστροβίλων ανοικτού κύκλου ως τεχνολογίας ηλεκτροπαραγωγής. Οι αεριοστρόβιλοι, παρά τα πλεονεκτήματά τους σε συγκεκριμένες εφαρμογές έκτακτης ανάγκης, παρουσιάζουν θεμελιώδη μειονεκτήματα που τους καθιστούν ακατάλληλους για λειτουργία ως μονάδες βάσης.

Πρώτον, η απόδοσή τους είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σύγκριση με άλλες τεχνολογίες. Ενώ οι σύγχρονες μονάδες εσωτερικής καύσης επιτυγχάνουν -ανάλογα με τις συνθήκες λειτουργίας- αποδόσεις που μπορεί ξεπερνούν το 50% και οι μονάδες συνδυασμένου κύκλου το 60%, οι αεριοστρόβιλοι ανοικτού κύκλου σπάνια ξεπερνούν το 35%. Αυτή η διαφορά μεταφράζεται σε υψηλότερη κατανάλωση καυσίμου και παραγωγή ρύπων που θα επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την τιμή του ηλεκτρισμού.

Δεύτερον, οι αεριοστρόβιλοι είναι εξ ορισμού σχεδιασμένοι ως μονάδες αιχμής και εφεδρείας. Η τεχνολογία τους είναι βελτιστοποιημένη για γρήγορη εκκίνηση και απόκριση σε απότομες μεταβολές ζήτησης, όχι όμως για συνεχή λειτουργία. Είναι σχεδιασμένοι για να λειτουργούν περιορισμένες ώρες ετησίως κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης ή σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

Ακύρωση της στρατηγικής σημασίας της Δεκέλειας

Ο ΗΣ Δεκέλειας δεν είναι απλώς ένας ηλεκτροπαραγωγός σταθμός στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου. Αποτελεί τον δεύτερο βασικό πυλώνα του ηλεκτρικού συστήματος, συμβάλλοντας καθοριστικά στον ασφαλή εφοδιασμό. Οι έξι ατμοστρόβιλοι που λειτουργούν σήμερα, παρά την ηλικία τους, εξυπηρετούν ως μονάδες βάσης συνεχούς λειτουργίας, προσφέροντας ισορροπία και ευστάθεια στο σύστημα.

Η αντικατάστασή τους με αεριοστροβίλους ανοικτού κύκλου θα μετατρέψει ριζικά το χαρακτήρα του σταθμού. Από κέντρο συνεχούς συμβατικής παραγωγής και ισορροπίας με μονάδες βάσης, ο ΗΣ Δεκέλειας θα υποβαθμιστεί σε σταθμό που θα λειτουργεί κυρίως ως εφεδρεία στην περίπτωση ανάγκης με αεριοστρόβιλους ισχύος 80 MW και αποθήκευση της τάξης των 160 MWh.

Επισημαίνεται σχετικά ότι η υπερσυγκέντρωση της συμβατικής παραγωγής στην περιοχή του Βασιλικού παρουσιάζεται με σαφήνεια στο προσχέδιο διαβούλευσης του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου για το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς 2025-2034. Για το 2034 η περιοχή του Βασιλικού δείχνει ενισχυμένη με επιπλέον 420 MW (160 MW για την έκτη μονάδα συνδυασμένου κύκλου της ΑΗΚ και 260 MW για μονάδα του ιδιώτη παραγωγού PEC), ενώ η Δεκέλεια -με την απόσυρση των έξι ατμοστρόβιλων (360 MW)- παρουσιάζεται ενισχυμένη μόνο με δύο αεριοστρόβιλους ανοικτού κύκλου 80 MW. Τα δεδομένα ανάπτυξης του συστήματος συμβατικής παραγωγής δείχνουν για κατοχύρωση της τροφοδοσίας του ηλεκτρικού συστήματος σχεδόν αποκλειστικά από την περιοχή του Βασιλικού και ακύρωση της στρατηγικής σημασίας της Δεκέλειας ως δεύτερου κεντρικού σημείου συμβατικής παραγωγής με μονάδες βάσης.

Το μάθημα του Μαρί: Γιατί η διασπορά της παραγωγής είναι κρίσιμη

Η τραγωδία στη ναυτική βάση “Ευάγγελος Φλωράκης” στο Μαρί τον Ιούλιο του 2011 αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του ηλεκτρισμού της Κύπρου. Η έκρηξη που κατέστρεψε την παραγωγή του παρακείμενου ΗΣ Βασιλικού, έφερε το ηλεκτρικό σύστημα στα πρόθυρα ολικής κατάρρευσης. Ήταν η ύπαρξη και λειτουργία του ΗΣ Δεκέλειας που απέτρεψε το γενικευμένο μπλακάουτ και τις ανυπολόγιστες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

Το γεγονός αυτό απέδειξε τη ζωτική σημασία της διατήρησης τουλάχιστον δύο βασικών κέντρων συμβατικής παραγωγής με μονάδες βάσης και ικανότητα συνεχούς λειτουργίας. Η Δεκέλεια δεν είναι απλώς εφεδρικός σταθμός -είναι μηχανισμός που διασφαλίζει τον ασφαλή εφοδιασμό του συστήματος με ηλεκτρισμό-. Η προτεινόμενη μετατροπή της σε σταθμό αεριοστρόβιλων ανοικτού κύκλου και αποθήκευσης ακυρώνει αυτό το ρόλο.

Οι αεριοστρόβιλοι, λόγω υψηλού λειτουργικού κόστους και τεχνικών περιορισμών, δεν μπορούν να λειτουργούν συνεχώς ως μονάδες βάσης. Συνεπώς το ηλεκτρικό σύστημα θα τροφοδοτείται με συμβατικό ηλεκτρισμό σχεδόν αποκλειστικά από τον Βασιλικό, ακυρώνοντας τη δομή με δύο κεντρικά σημεία συμβατικής παραγωγής που αποδείχθηκε σωτήρια το 2011.

Οικονομικές επιπτώσεις: Το κόστος της λανθασμένης επιλογής

Η οικονομική διάσταση της απόφασης είναι εξίσου σημαντική. Πέραν της πολύ ακριβής κεφαλαιουχικής δαπάνης (σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις πέραν των 150 εκατομμυρίων ευρώ), το υψηλό λειτουργικό κόστος των αεριοστροβίλων μεταφράζεται σε αυξημένο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Σε μια εποχή όπου η τιμή του ηλεκτρισμού αποτελεί κρίσιμο πυλώνα για τη στιβαρότητα της οικονομίας, η επιλογή τεχνολογίας με σημαντικά υψηλό κεφαλαιουχικό και λειτουργικό κόστος φαντάζει παράδοξη. Το μόνο σίγουρο από αυτή την απόφαση είναι ότι η εγκατάσταση και λειτουργία των δύο αεριοστροβίλων θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την τιμή του ηλεκτρισμού για τον καταναλωτή.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να λεχθεί, ότι η ύπαρξη δύο βασικών κέντρων συμβατικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθιστά περιττές δαπανηρές αναβαθμίσεις του συστήματος μεταφοράς. Τέτοιες αναβαθμίσεις θα είναι απαραίτητες για την ασφαλή μεταφορά ηλεκτρισμού, εάν η τροφοδοσία θα γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από την περιοχή του Βασιλικού.

Εναλλακτικές τεχνολογίες: Υπάρχουν καλύτερες λύσεις

Το πιο απογοητευτικό είναι ότι υπάρχουν διαθέσιμες, δοκιμασμένες και ανώτερες τεχνολογικές και οικονομικές λύσεις. Οι σύγχρονες μονάδες εσωτερικής καύσης (ΜΕΚ) προσφέρουν:

Συνεχή λειτουργία ως μονάδες βάσης
Εξαιρετική ευελιξία, με γρήγορη εκκίνηση και απόκριση
Λειτουργία με χαμηλή φόρτωση
Υψηλή απόδοση
Χαμηλό λειτουργικό κόστος

Εξίσου αξιόλογη εναλλακτική αποτελούν οι μονάδες συνδυασμένου κύκλου, που προσφέρουν την υψηλότερη απόδοση και το χαμηλότερο λειτουργικό κόστος για μονάδες βάσης.

Γιατί η απόφαση για τους αεριοστρόβιλους

Γιατί όμως επιλέγεται μια τεχνολογία προφανώς ακατάλληλη για το συγκεκριμένο ρόλο; Μήπως η απόφαση υπαγορεύεται από βραχυπρόθεσμες ανάγκες; Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι αεριοστρόβιλοι μπορούν να εγκατασταθούν γρήγορα, καλύπτοντας κενά επάρκειας (λόγω περαιτέρω καθυστέρησης στην έλευση του φυσικού αερίου) και ασφάλειας στον ηλεκτρισμό (ρεύματα βραχυκύκλωσης ΗΣ Βασιλικού).

Ωστόσο, αν αυτή είναι η λογική, πρόκειται για τεχνικά και οικονομικά λανθασμένη προσέγγιση. Οι ενεργειακές υποδομές της Κύπρου χρειάζονται μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που να διασφαλίζει τον ασφαλή εφοδιασμό στον ηλεκτρισμό.

Συμπέρασμα: Ανησυχητική έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού

Η απόφαση για εγκατάσταση αεριοστροβίλων ανοικτού κύκλου στη Δεκέλεια αποκαλύπτει αποσπασματική προσέγγιση και ανησυχητική έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, που υπονομεύει τον ασφαλή εφοδιασμό ηλεκτρισμού της χώρας.

Η μετατροπή της Δεκέλειας από σταθμό με μονάδες βάσης (360 MW) σε σταθμό εφεδρείας (80 MW) δημιουργεί επικίνδυνη εξάρτηση από τον Βασιλικό, αγνοώντας το μάθημα του Μαρί και εκθέτοντας το ηλεκτρικό σύστημα σε αυξημένο κίνδυνο ολικής κατάρρευσης.

Η Κύπρος, ως μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα, χώρα χωρίς διασυνδέσεις, δεν έχει την πολυτέλεια λαθών στρατηγικής σημασίας. Είναι επιτακτική ανάγκη για άμεση επανεξέταση αυτής της απόφασης και υιοθέτηση ολοκληρωμένου σχεδίου που θα διασφαλίζει τον ασφαλή εφοδιασμό και θα στηρίζεται σε μακροπρόθεσμη στρατηγική όραση.