Επενδύσεις γίνονται μεν αρκετές στην Κύπρο, αλλά από ό,τι κρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε επίσημο έγγραφο – έκθεσή της για την Κύπρο, αξιολογώντας στοιχεία της Eurostat, αυτές υποστηρίζονται κυρίως από τα νοικοκυριά και ξένους αγοραστές, μέσω της αγοράς ακινήτων. Σε μικρότερο βαθμό προέρχονται από παραγωγικές επιχειρηματικές επενδύσεις, κάτι που η Κομισιόν αποδίδει σε εμπόδια που υπάρχουν για την ανάπτυξη τέτοιων επενδύσεων.
Το γιατί δεν γίνονται παραγωγικές επενδύσεις και τι φταίει που η Κύπρος συγκαταλέγεται στους ουραγούς τέτοιων επενδύσεων στην Ευρώπη αναλύει το έγγραφο εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που συνοδεύει τη σύσταση του Συμβουλίου, σχετικά με τις οικονομικές, κοινωνικές, εργασιακές, διαρθρωτικές και δημοσιονομικές πολιτικές της Κύπρου, αναδεικνύοντας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στην Κύπρο.
Οι τεχνοκράτες που συνέταξαν την έκθεση αναφέρουν ως γενικό συμπέρασμα ότι υπάρχουν εμπόδια στις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. «Οι επενδύσεις αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μερίδιο της εγχώριας ζήτησης, αλλά επικεντρώνονται κυρίως σε λιγότερο παραγωγικές δραστηριότητες. Η οικονομία διαθέτει ένα σημαντικό συνολικό ποσοστό επενδύσεων, ωστόσο αυτό προέρχεται κυρίως από τα νοικοκυριά και αφορά ακίνητα και κατοικίες. Αντίθετα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το μερίδιο των επιχειρηματικών επενδύσεων στο ΑΕΠ είναι το τρίτο χαμηλότερο στην ΕΕ μετά το Λουξεμβούργο και την Ελλάδα (8,4% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 13% το 2023)», αναφέρεται στο έγγραφο.
Ποια είναι όμως τα διαρθρωτικά εμπόδια που εμποδίζουν την εταιρική οικονομική δραστηριότητα, σύμφωνα με το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
• Επίμονα εμπόδια στη χρηματοδότηση των κυπριακών επιχειρήσεων. Οι αυστηρές απαιτήσεις τραπεζικού δανεισμού, η υπανάπτυκτη κεφαλαιαγορά, η χαμηλή χρηματοδότηση με ίδια κεφάλαια, η περιορισμένη πρόσβαση σε εναλλακτικά χρηματοδοτικά μέσα (στο εξωτερικό) και οι περιορισμένες θεσμικές επενδύσεις πνίγουν τις ευκαιρίες χρηματοδότησης, ιδίως για νεοσύστατες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις.
• Επιχειρηματικό περιβάλλον. Η Κύπρος έχει αναποτελεσματικές ρυθμιστικές διαδικασίες που εμποδίζουν τις προσπάθειες απλούστευσης και επιβραδύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις.
• Ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων. Ο χαμηλός αριθμός αποφοίτων ΤΠΕ (Τεχνολογία, Πληροφορική και Επικοινωνία) και επιστημών μηχανικής και μαθηματικών, σε συνδυασμό με τον περιορισμένο αριθμό εγγραφών στη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη και η ενέργεια, οδηγούν σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού, δημιουργώντας εμπόδια στις ιδιωτικές επενδύσεις.
Ο τρόπος λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης παίζει αρνητικό ρόλο στις επενδύσεις και όπως αναφέρεται από τους Ευρωπαίους τεχνοκράτες στο έγγραφο «η αργή πρόοδος στον εκσυγχρονισμό της δημόσιας υπηρεσίας αποτελεί ένα επιπλέον εμπόδιο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα θα μπορούσε να καταστήσει τις συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και δημόσιου τομέα πιο αποτελεσματικές, ωστόσο η πρόοδος ήταν αργή. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο σύστημα δημόσιων συμβάσεων της Κύπρου Τα έργα δημόσιων επενδύσεων συχνά υπόκεινται σε καθυστερήσεις ή ανατροπές, δημιουργώντας αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις και αβεβαιότητα για τις ιδιωτικές επενδύσεις».
Ως προς τα εμπόδια που προκύπτουν από τη δημόσια διοίκηση υποδεικνύονται τα εξής:
• Διοικητικοί περιορισμοί: Οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, η περιορισμένη εμπειρογνωμοσύνη εντός της δημόσιας διοίκησης, η ασθενής διοικητική ικανότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι αργές διαδικασίες σύναψης συμβάσεων εμποδίζουν την έγκαιρη εκτέλεση των έργων και την απορρόφηση των κονδυλίων.
• Προκλήσεις στον συντονισμό και τη διακυβέρνηση. Η κατακερματισμένη συνεργασία των ενδιαφερόμενων μερών, οι ανεπαρκείς μηχανισμοί παρακολούθησης, οι καθυστερημένες νομοθετικές τροποποιήσεις υπονομεύουν την αποτελεσματική διαχείριση των κονδυλίων.
• Κίνδυνοι σχεδιασμού και υλοποίησης έργων. Ο αδύναμος αρχικός σχεδιασμός, η μετατόπιση των προτεραιοτήτων των έργων και η αργή εκτέλεση παραμένουν προκλήσεις.
Αυτές οι προκλήσεις, υποδεικνύουν οι τεχνοκράτες, λειτουργούν επίσης ως εμπόδιο στην υλοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ. Η υλοποίηση του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης της Κύπρου έχει καθυστερήσει σημαντικά, προσθέτουν. Στη φάση ετοιμασίας της έκθεσης (Ιούνιος 2025) η Κύπρος εκπλήρωσε το 24% των οροσήμων και των στόχων του Ταμείου.
