«Ο Αδάμ Αδάμαντος ήταν πολιτικός των δεκαετιών 1940 και 1950, η σκέψη του όμως παραμένει σύγχρονη και πραγματικά προοδευτική μέχρι τις μέρες μας», ανέφερε στον «Φ» ο συγγραφέας Λουκάς Κακουλλής, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του με τίτλο «Αδάμ Αδάμαντος αυθεντικές αφηγήσεις –  μαρτυρίες για τον κορυφαίο της Αριστεράς και της Κύπρου» που εκδόθηκε πριν λίγους μήνες – το φθινόπωρο 2023.

Η παρουσίαση θα γίνει μεθαύριο Τρίτη 14 Μαϊου 2024 σε εκδήλωση στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία, όπου θα παρουσιαστεί επίσης – για πρώτη φορά –  το βιβλίο του «Πρακτικά της Διασκεπτικής (1947-48)» που εξέδωσε το 2019. Ο Αδάμ Αδάμαντος (1904-1959) ήταν ιδρυτικό στέλεχος του ΑΚΕΛ και συμμετείχε στη Διασκεπτική Συνέλευση που έγινε με πρωτοβουλία της Βρετανίας για να εισαχθεί ένα σύστημα εσωτερικής διακυβέρνησης με χαρακτηριστικά αυτοδιοίκησης, στην Κύπρο.

Η διαφωνία του το 1948 με την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος για  αποχώρηση από τη Διασκεπτική και για άμεση διεκδίκηση της Ένωσης, με υπόδειξη του τότε Γ. Γ. του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, διαρκούντος του Εμφύλιου Πολέμου στην Ελλάδα, ήταν η απαρχή της εσωκομματικής πολεμικής εναντίον του Αδάμαντος, που κατέληξε στη διαγραφή του από το ΑΚΕΛ το 1952, όταν Γ. Γ. του κόμματος ήταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου.

«Το όνομα του, περιέγραφε ποιος πραγματικά ήταν…»

Η εγγονή του Αδάμ Αδάμαντος, οικονομολόγος Αιμίλια Μαστρή Χριστοφορίδου που θα είναι ομιλήτρια στην μεθαυριανή εκδήλωση στη Λευκωσία για το ένα από τα βιβλία του Κακουλλή, είπε ότι «λίγοι άνθρωποι έχουν ένα όνομα που ρεαλιστικά περιγράφει ποιοι πραγματικά είναι. Το όνομα και το επίθετο του – πρόσθεσε – τον περιγράφουν και τον χαρακτηρίζουν. Ήταν  αδαμάντινος όπως το διαμάντι, πολύτιμος, πεντακάθαρος, σπάνιος και πάνω του έπεσαν τόνοι λάσπης, στην προσπάθεια να εξαφανίσουν κάθε του ίχνος, αλλά ένα διαμάντι δεν αλλοιώνεται, η αξία του δεν μειώνεται, όση λάσπη και να του ρίξουν». Μιλώντας στις 6 Μαρτίου 2024 στην παρουσίαση βιβλίων του Λουκά Κακουλλή, σε εκδήλωση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λάρνακα, η κυρία Χριστοφορίδου ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «72 χρόνια μετά από την άδικη  διαγραφή του, το κόμμα που υπηρέτησε ψυχή τε και σώματι, το κόμμα του οποίου ήταν ιδρυτικό μέλος, τον τίμησε σε μια όμορφη εκδήλωση στη γενέτειρα του τη Δερύνεια. Ευχή όλων, αυτό να είναι το πρώτο σημαντικό βήμα προς την πλήρη αποκατάσταση του. Με λυπεί αφάνταστα ότι η Ιώ του, η μοναχοκόρη του, η μητέρα μου, έφυγε και αυτή με παράπονο, όπως πιο πριν και η γιαγιά μου, πριν προλάβουν να δουν, έστω και αυτή τη μερική αποκατάσταση. Θα σήμαινε πολλά γι’ αυτές». Η Αιμίλια Μαστρή Χριστοφορίδου, η οποία είναι υποψήφια δημοτική σύμβουλος Αμμοχώστου στις επικείμενες δημοτικές εκλογές της 9ης Ιουνίου 2024, ως μέλος της Κοινωνικής Συμμαχίας, με το ψηφοδέλτιο ΑΚΕΛ Αριστερά – Κοινωνική Συμμαχία, αναφερόταν σε εκδήλωση προς τιμήν του Αδάμαντος με ομιλητή τον Γ. Γ. του ΑΚΕΛ Στέφανο Στεφάνου, που το κόμμα οργάνωσε στις 15 Σεπτεμβρίου 2023 στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αμμοχώστου στη Δερύνεια.

Τιμές στον πρώτο αιρετό δήμαρχο Αμμοχώστου…

Στο παρόν βιβλίο του ο Λουκάς Κακουλλής κάνει αναφορά σε ρεπορτάζ της εφημερίδας του ΑΚΕΛ «Χαραυγή» στην έκδοση του Σαββάτου 16ης Σεπτεμβρίου 2023 με τίτλο «Το ΑΚΕΛ απέδωσε τιμές στον πρώτο αιρετό δήμαρχο Αμμοχώστου» όπου δημοσιεύονται αποσπάσματα της ομιλίας του Γενικού Γραμματέα του κόμματος Στέφανου Στεφάνου στην εκδήλωση της προηγούμενης μέρας, ο οποίος, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «αναφέρθηκε και στη διαφωνία του Αδάμαντος με το ΑΚΕΛ και τη διαγραφή του το 1952.

Ανέφερε ο κ. Στεφάνου – συνεχίζει το δημοσίευμα της «Χαραυγής» – ότι ο Αδάμαντος είχε διαφωνήσει με την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος για αλλαγή της αρχικής απόφασης για συμμετοχή στη Διασκεπτική. Κατ’ επέκταση, είχε διαφωνήσει με τη θέση για Ένωση ως άμεση διεκδίκηση. Υποστήριξε έναν διαφορετικό δρόμο, σχετικά με το πώς θα μπορούσε ο λαός μας να φτάσει στην υλοποίηση του στόχου για εθνική αποκατάσταση, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που θα έδινε η αυτοκυβέρνηση.

Οι διαφωνίες δεν γεφυρώθηκαν, διευρύνθηκαν και οδήγησαν στη διαγραφή. Οι δρόμοι χώρισαν. Τελικά οι σχέσεις ΑΚΕΛ και Αδάμ Αδάμαντος, έγιναν σχέσεις αντιπαλότητας, όταν ο Αδάμαντος κατήλθε ως ανεξάρτητος υποψήφιος δήμαρχος στις δημοτικές εκλογές του 1953, απέναντι από τον υποψήφιο της Αριστεράς Ανδρέα Πούγιουρο. Υπογράμμισε επίσης ότι επειδή οι δρόμοι του ΑΚΕΛ και του Αδάμαντος χώρισαν, δεν σημαίνει ότι δεν εκτιμάται το έργο του και δεν αναγνωρίζεται το τι πρόσφερε. Δεν μηδενίζεται το έργο του και η ιστορία του. Κάθε άλλο!

 Το έργο του είναι αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του κόμματος και του κινήματος», ανέφερε ο Στ. Στεφάνου». Εξάλλου σε λεζάντα φωτογραφίας από την εκδήλωση που δημοσίευσε η «Χαραυγή» στην έκδοση της Κυριακής 17ης Σεπτεμβρίου 2023, αναφέρεται ότι «μικρή αποδείχθηκε η αίθουσα στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αμμοχώστου στη Δερύνεια, όπου πλήθος κόσμου ανταποκρίθηκε στην εκδήλωση του ΑΚΕΛ, το οποίο τίμησε μια εξέχουσα προσωπικότητα της Αριστεράς και της Κύπρου, τον πρώην δήμαρχο Αμμοχώστου 1943-1953 Αδάμ Αδάμαντος.

 Έναν άνθρωπο ο οποίος διέπρεψε στον δημόσιο βίο τη χώρας μας, με πλούσια προσφορά στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και στους εθνικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες του ΑΚΕΛ και της ευρύτερης Αριστεράς σε μια δύσκολη εποχή».

Μικρή συμβολή στον αγώνα ενάντια στη λήθη…

Ο Λ. Κακουλλής υπήρξε μέλος του ΑΚΕΛ το διάστημα 1977-1991 και δηλώνει ανυπότακτος αριστερός. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως μεταφραστής στην ΠΕΟ και στη συνέχεια ως λειτουργός στο κρατικό Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, ενώ έχει εκδώσει δεκάδες βιβλία κυπριακού και διεθνούς πολιτικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Απαντώντας σε ερώτηση μας, γιατί μέσα στα τελευταία 20 χρόνια, έγραψε τρία βιβλία για τον Αδάμ Αδάμαντος, ο Λουκάς Κακουλλής ανέφερε:

«Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα που βρήκα και τις μαρτυρίες που κατέγραψα, ήταν ο πιο αξιόλογος Κύπριος του περασμένου αιώνα και γιατί είναι άγνωστος, ιδιαίτερα στους νεότερους». Στον πρόλογο του τρίτου του βιβλίου για τον Αδάμαντος, σημειώνει ότι αυτό «περιλαμβάνει ολοκληρωμένες, τις πιο σημαντικές από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις-μαρτυρίες από τις δεκάδες συνεντεύξεις που είχα πάρει, κυρίως από Αμμοχωστιανούς που διέμεναν μετά την τραγωδία του 1974 από τη μια άκρη της ελεύθερης Κύπρου ως την άλλη, οι οποίοι είχαν γνωρίσει και συνεργαστεί με τον υπέροχο εκπαιδευτικό, δήμαρχο, πολιτικό Αδάμ Αδάμαντος στις δεκαετίες του τριάντα, του σαράντα και του πενήντα».

 Ο συγγραφέας αναφέρει ότι και αυτό το τρίτο στη σειρά βιβλίο του για τον Αδάμαντος, αφορά  «την ευρύτητα και εμβρίθεια σκέψης, διορατικότητα, εντιμότητα και τόλμη του πιο φωτισμένου Κύπριου αριστερού, που προέβλεψε, προειδοποίησε και αδικήθηκε από την υπό τον Εζεκία Παπαϊωάννου ηγεσία του κόμματος του…Μικρή συμβολή στον αγώνα ενάντια στη λήθη, για την καταγραφή ξεχασμένων ή άγνωστων πτυχών της πρόσφατης κυπριακής ιστορίας.

Στα 120 χρόνια από τη γέννηση του Αδάμ Αδάμαντος, 70 και πλέον χρόνια από τη διαγραφή του από το κόμμα του, γιατί διαβλέποντας τους κινδύνους για την πατρίδα, είπε την αλήθεια σε μια μυωπική κοινωνία για το ζήτημα της ένωσης, για να αποτραπεί όπως τόνιζε, η καταστροφή».

Το βιβλίο περιλαμβάνει χαιρετισμό του φιλόλογου-συγγραφέα δρα Κώστα Κατσώνη, σύμφωνα με τον οποίο, το συγγραφικό αυτό έργο του Λουκά Κακουλλή, «αποτελεί προϊόν πολύχρονης προσπάθειας, αναζήτησης, έρευνας και προσωπικής επαφής που γινόταν πάντα με μοναδικό στόχο να φωτιστεί όσο γίνεται καλύτερα και πιο ολοκληρωμένα, η πολυσχιδής προσωπικότητα του Αδάμαντος, που υπήρξε αναμφίβολα μια φωτεινή παρουσία στον χώρο της παιδείας, του πολιτισμού, της πολιτικής ζωής και της τοπικής αυτοδιοίκησης, με μια πολυσήμαντη προσφορά, παρά το γεγονός ότι έφυγε στα 55 του χρόνια».

«Να πείτε απερίφραστα ότι ήταν λάθος η διαγραφή»…

«Yποστηρίζοντας με σθένος τη γραμμή της Αυτοκυβέρνησης – Ένωσης, ο Αδάμαντος διακήρυττε ότι στις συνθήκες της Κύπρου, της Ελλάδας, του κόσμου εκείνης της εποχής, η άκρατη ενωσιολογία της Δεξιάς και της Αριστεράς, δεν οδηγούσε στην λευτεριά της πατρίδας», μας είπε ο Λουκάς Κακουλλής, προσθέτοντας:

«Θα αναγνωρίσει άραγε η σημερινή ηγεσία του ΑΚΕΛ, ότι ο Αδάμαντος είχε δίκιο στις διορατικές προβλέψεις και αγωνιώδεις προειδοποιήσεις του και ότι ήταν σοβαρότατο σφάλμα η διαγραφή του;». Πρόσθεσε τα εξής ο Λουκάς Κακουλλής: «Είναι θετική εξέλιξη το ότι έστω με 71 χρόνια καθυστέρηση, 71 χρόνια μετά τη διαγραφή και τον πόλεμο που του έγινε τότε, η σημερινή ακελική ηγεσία πραγματοποίησε στις 15 Σεπτεμβρίου 2023, εκδήλωση προς τιμήν του Αδάμαντος με ομιλητή τον Γ. Γ. του ΑΚΕΛ Στέφανο Στεφάνου, που ανάμεσα σε άλλα ανέφερε ότι «το έργο του Αδάμαντος, είναι αναπόσπαστο και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του κόμματος και του κινήματος».

Στο χέρι σας είναι φίλοι του ΑΚΕΛ, να κάνετε και τα επόμενα βήματα. Να πείτε στον λαό χωρίς περιστροφές, ότι ήταν λάθος η διαγραφή του Αδάμαντος, ότι ο κορυφαίος της Αριστεράς και της Κύπρου, είχε δίκιο στις προβλέψεις και προειδοποιήσεις του…Να αποκαταστήσετε τη μνήμη του με απόφαση ανώτερου Σώματος του κόμματος, του οποίου ήταν ένας από τους ιδρυτές…».

Σημειώνουμε ότι στην προαναφερόμενη ομιλία του της 15ης Σεπτεμβρίου 2023, ο Στ. Στεφάνου είχε πει μεταξύ άλλων ότι «ο Αδάμ ολοκληρώνοντας τη θητεία του (ως δήμαρχος Αμμοχώστου), επέστρεψε στην εκπαίδευση ως υποδιευθυντής του Διδασκαλικού Κολλεγίου. Έφυγε πρόωρα από τη ζωή, στις 15 Απριλίου 1959, όταν κατά τη διάρκεια της άσκησης του λειτουργήματός του, υπέστη ανακοπή. Προφανώς – κατέληξε ο κ. Στεφάνου – η πίκρα από την όλη εξέλιξη στις σχέσεις του με το Κόμμα του, τον επηρέασε πολύ»…

*Σημειώνεται ότι τη μεθαυριανή  εκδήλωση με θέμα «Η Διασκεπτική και ο Αδάμ Αδάμαντος», οργανώνουν  στις 7.30 μ.μ. στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία, το ίδρυμα Universitas και η μη κυβερνητική οργάνωση «Πολιτεία». Ομιλητές εκτός από την Αιμίλια Μαστρή Χριστοφορίδου, θα είναι οι Νίκος Περιστιάνης, Τάκης Χατζηδημητρίου και Μιχάλης Παπαπέτρου Ο εγγονός του Αδάμαντος, Αδάμος Μαστρής θα παρουσιάσει φωτογραφίες του παππού του. Αντιφώνηση θα κάνει ο συγγραφέας Λουκάς Κακουλλής. Την εκδήλωση θα συντονίζει ο φιλόλογος-συγγραφέας δρ Κώστας Κατσώνης.

Το παιδί με τα παπούτσια στους ώμους…

Με μια μόνο φράση μερικών λέξεων, η οικονομολόγος Αιμίλια Μαστρή Χριστοφορίδου παραμέρισε το πέπλο της λήθης και ανέσυρε από το βάθος του χρόνου, τη σκοτεινή τοιχογραφία της αποικιοκρατίας στο νησί, μια περίοδο απόλυτης φτώχειας και στερήσεων, συντριπτικά σκληρή για την παιδικότητα και τη νεότητα.

Αναφερόταν στα παιδικά χρόνια του παππού της Αδάμ Αδάμαντος, χαρισματικού εκπαιδευτικού, πολιτευτή και για μια δεκαετία δημάρχου Αμμοχώστου, που γεννήθηκε στη Δερύνεια το 1904 και πέθανε το 1959. «Ο Αδάμ Αδάμαντος – είπε – το φτωχόπαιδο από τη Δερύνεια που έδενε και κουβαλούσε στους ώμους του το μοναδικό ζευγάρι παπούτσια που είχε, για να μη λιώσουν, όταν πήγαινε περπατητός στο σχολείο του στο Βαρώσι, που ρουφούσε γνώση στο αναγνωστήριο του χωριού του, αντί να είναι στις αλάνες να παίζει με τα άλλα παιδιά, που σπούδασε με χίλιες στερήσεις και βάσανα, που φώτισε με την παρουσία του την πολιτική σκηνή της Κύπρου, εμπνέει ξανά με τη σοφία και τη διορατικότητα του, τους Κύπριους του σήμερα».

Η Αιμίλια μιλούσε στις 6 Μαρτίου 2024, σε εκδήλωση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λάρνακα, για το βιβλίο του Λουκά Κακουλλή «Αδάμ Αδάμαντος αυθεντικές αφηγήσεις – μαρτυρίες για τον κορυφαίο της Αριστεράς και της Κύπρου». Πρόσθεσε τα εξής: «Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό του αγαπητού μου Λουκά, ένιωσα έντονο το αίσθημα της συγκίνησης αλλά ταυτόχρονα και της περηφάνειας, γιατί έχω την τύχη και την ευλογία, μέσα στις φλέβες μου να ρέει το αίμα ενός τέτοιου ανθρώπου. Έφυγε πολύ νωρίς, πριν προλάβω να τον ζήσω και να τον γνωρίσω από κοντά. Δεν του κράτησα το χέρι, καθώς θα με έφερνε στο σπίτι από το σχολείο, δεν ένιωσα το χάδι και το φιλί του, δεν άκουσα τον ήχο της φωνής του στ’ αυτιά μου.

Για μένα ο παππούς μου, ήταν οι διηγήσεις της γιαγιάς και της μητέρας μου, όλο συναίσθημα και νοσταλγία. Εδώ θέλω να στραφώ πάλι στον αγαπητό μου Λουκά και να εκφράσω για ακόμη μια φορά, την αιώνια ευγνωμοσύνη της οικογένειας μας στο πρόσωπο του, γιατί μετά από πολύχρονη, επίμονη και τολμώ να πω επίπονη έρευνα, συνέβαλε όσο κανένας άλλος, στο να επαναφέρει ένα από τα πιο αξιόλογα τέκνα που γέννησε αυτός ο τόπος, πίσω στο προσκήνιο. Κατάφερε μέσα από την έρευνα και τα βιβλία του, να βγάλει το διαμάντι από τη λάσπη και να το κάνει να λάμψει φωτεινό, όπως του αξίζει…».