Η νέα προσπάθεια στο Κυπριακό, στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη  για το Κυπριακό, μπορεί να σκόνταψε για άλλη μια φορά στις τουρκικές μαξιμαλιστικές αξιώσεις, για αναγνώριση των «πραγματικοτήτων», ωστόσο δεν «έπεσε κάτω». Δεν ναυάγησε.

Τούτο ήθελε να αποτρέψει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες αλλά και η ελληνική πλευρά, η οποία  εκτιμά πως ένα ναυάγιο θα δρομολογήσει από τουρκικής πλευράς δράσεις που θα αφορούν την αναβάθμιση του κατοχικού καθεστώτος, που ειρήσθω εν παρόδω, γίνονται και σήμερα, αλλά θα είναι εντονότερες. Η τουρκική πλευρά θα επικαλείται προφανώς και το γεγονός του νέου- για την Άγκυρα- οριστικού αδιεξόδου, για να εγείρει το θέμα της επόμενης ημέρας και του καθεστώτος των Τουρκοκυπρίων. Ένα ζήτημα, που θέτει διαρκώς όταν υπάρχει κινητικότητα, προσβλέποντας στο αδιέξοδο.

Η τουρκική πλευρά ενδεχομένως , σε αυτή τη φάση, να μην ήθελε να αποτελειώσει την πρωτοβουλία Γκουτέρες. Η Άγκυρα παρακάθεται σε συζητήσεις στο Κυπριακό έχοντας στο μυαλό της τα ευρωτουρκικά ενώ ο εγκάθετος της, Ερσίν Τατάρ, υπακούει, εκτελεί και σκέφτεται τις ψευδοεκλογές της 19ης Οκτωβρίου.

Η τουρκική πλευρά, κυρίως η Άγκυρα, θέλει να παρουσιάζεται «δεσμευμένη» στο διάλογο, για να… πουλά καλό πρόσωπο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά επί της ουσίας ροκανίζει το χρόνο.

Η άτυπη Πενταμερής της Νέας Υόρκης έδωσε ανάσες και οξυγόνο στην πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, μέχρι νεωτέρας. Την ίδια ώρα είναι σαφές, αξιολογώντας το αποτέλεσμα, ότι  κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει πως έγιναν βήματα προς τα εμπρός. Ενδεχομένως μικρά και δευτερευούσης σημασίας. Αυτό, όμως, ήταν αναμενόμενο και γι’ αυτό και η προσπάθεια επικεντρώθηκε στη συντήρηση της προσπάθειας.

Η στάση των εμπλεκόμενων

Έχει ενδιαφέρον να κωδικοποιηθεί η συμπεριφορά της κάθε πλευράς, που συμμετείχε στην άτυπη Πενταμερή για να φανούν και οι στοχεύσεις.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, επιμένει στο Κυπριακό σε μια περίοδο κατά την οποία ο ίδιος και ο Διεθνής Οργανισμός δεν διαδραματίζει κανένα ρόλο σε οποιαδήποτε εστία πολέμου ή κρίσης στον κόσμο. Ενδεχομένως να θεωρεί πως θα μπει ξανά στην εξίσωση των διεθνών ζητημάτων με μια επιτυχία στο Κυπριακό, αν και γνωρίζει προφανώς τις δυσκολίες. Όλες οι προηγούμενες προσπάθειες του απέτυχαν. Στη συνάντηση ήταν προετοιμασμένος, έγινε προεργασία από τους συνεργάτες του, κυρίως από την Ολγκίν και τον Στιούαρτ. Για τα οδοφράγματα τα Ηνωμένα Έθνη παρουσίασαν και χάρτες  με οδεύσεις κλπ. Αλλά και στα ζητήματα αυτά ήταν προφανές πως επιχειρήθηκε να βρεθεί φόρμουλα, που να ικανοποιεί την κατοχική πλευρά. Τα Ην. Έθνη ξέρουν ποια πλευρά παρεμποδίζει τις προσπάθειες, τις ακυρώνει,  πλην όμως δεν καταλογίζει ευθύνες στην Τουρκία και τον Τατάρ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν παρούσα, επειδή έθεσε βέτο η κατοχική πλευρά, ωστόσο, παρενέβη με δημόσιες τοποθετήσεις της και καθόρισε το τοπίο σε σχέση με την εμπλοκή της στις προσπάθειες. Είναι σαφές πως στις Βρυξέλλες θεωρούν πως έχουν ρόλο και λόγο στο Κυπριακό. Το ζητούμενο είναι πως θα παρακάμψει τις τουρκικές ενστάσεις.

Στην περίπτωση της Ε.Ε., πάντως, η Τουρκία, με την αλαζονεία που την χαρακτηρίζει κινείται αντιφατικά. Ζητά διακαώς προσέγγιση με την Ε.Ε., αλλά αρνείται την συμμετοχή της Ένωσης και την παρουσία του απεσταλμένου της, Γιοχάνες Χαν, στην άτυπη Πενταμερή.

Η τουρκική πλευρά, τόσο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, όσο και ο Ερσίν Τατάρ επέμεναν ότι δεν υπάρχει «κοινό έδαφος» και πως θα πρέπει να αλλάξει η βάση των διαπραγματεύσεων και της λύσης. Στην τουρκική αυτή θέση πλην της Λευκωσίας απάντησαν ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών και οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδος και της Βρετανίας.

Οι πληροφορίες αναφέρουν πως η τουρκική πλευρά επέδειξε αλαζονική συμπεριφορά. Τούτο διαπιστώθηκε και με τη στάση αμφοτέρων, του κηδεμόνα Φιντάν και του εγκάθετου Τατάρ. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών παρουσιάσθηκε να στηρίζει πλήρως τις ακραίες θέσεις του κατοχικού ηγέτη και δεν σκέφθηκε ποσώς, έστω για λόγους τακτικής, να κρατήσει αποστάσεις από τις ρητορικές εξάρσεις του Ερσίν Τατάρ.

Επίσης, τα θέματα της λεγόμενης απομόνωσης και της διώξεις των σφετεριστών ήταν στην ατζέντα των Τούρκων, αλλά απαντήθηκαν κατά τη συζήτηση από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων παρουσιάσθηκε με ιδέες, που η αποδοχή τους θα βοηθούσε στις προσπάθειες βελτίωσης του κλίματος. Είχε εναλλακτικές ιδέες και εισηγήσεις. Από τις πέντε εισηγήσεις, που παρουσίασε, έγινα δεκτές οι δυο. Πρότεινε τη δημιουργία ενός Συμβουλευτικού Σώματος των πολιτών, που αφορά την εμπλοκή των πολιτών στις προσπάθειες λύσης του Κυπριακού. Αυτή η πρόταση τέθηκε και στο παρελθόν και απορρίφθηκε. Αυτή τη φορά έγινε αποδεκτή. Η δεύτερη πρόταση αφορά την καταγραφή έργων τέχνης και ανταλλαγή. Δεν προχώρησαν οι προτάσεις για ενίσχυση της Τεχνικής Επιτροπής για τη Νεολαία, της ενίσχυσης των σχέσεων και της συνεργασίας των κομμάτων και εκείνη που αφορά τις εκκλησίες και τα τζαμιά. Ο Πρόεδρος πρότεινε πως όσα αναστηλώνονται να λειτουργούν, αλλά απορρίφθηκε.

Η άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη της Νέας Υόρκης ήταν ένας ακόμη σταθμός για το Κυπριακό. Είναι σαφές πως ο Γενικός Γραμματέας θα συνεχίσει την τακτική αυτών των συνάξεων, που οδηγούν σε μικρά- όπως φαίνεται σήμερα- βημάτων. Μέχρι πότε θα συνεχίσει αυτή την τακτική; Έχει ενδείξεις για αλλαγή στάση της Άγκυρας και επιστροφή στις συζητήσεις με βάση, για παράδειγμα, το πλαίσιο του, στο Κραν Μοντανά;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ενδείξεις για διαφοροποίηση της κατοχικής πλευράς. Ο Αντόνιο Γκουτέρες επένδυε από την αρχή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που δεν μπορεί πλέον να τις κρατά στην εξίσωση και στα ευρωτουρκικά.

Η έγνοια του Χακάν Φιντάν στα ευρωτουρκικά

Στη Νέα Υόρκη ήταν το δεύτερο τετ α τετ του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Η πρώτη συνάντηση ήταν στη Γενεύη, τον περασμένο Μάρτιο και διήρκησε περίπου 15 λεπτά. Η δεύτερη, στη Νέα Υόρκη, το βράδυ της Πέμπτης,  ήταν μακρά και διήρκησε σχεδόν μια ώρα. Είναι σαφές πως και στις δυο συναντήσεις, η έγνοια της κατοχικής πλευράς είναι τα ευρωτουρκικά. Η Άγκυρα θέλει διακαώς να προχωρήσει στα ευρωτουρκικά και με βάση αυτή τη λογική προσεγγίζει τη Λευκωσία. Σημειώνεται ότι από τον Ιανουάριο του 2026 και για ένα εξάμηνο η Κυπριακή Δημοκρατία θα Προεδρεύει της Ε.Ε.

Η ατζέντα της συνάντησης, Χριστοδουλίδη και Φιντάν, δεν αφορούσε μόνο τα ευρωτουρκικά ( που περιλάμβανε και τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας, τις οποίες ήγειρε ο Πρόεδρος), αλλά και το Κυπριακό. Ο Πρόεδρος διασυνδέει Κυπριακό και ευρωτουρκικά και αυτό καλείται να το κατανοήσει και η τουρκική πλευρά. Ο Φιντάν, ο οποίος θέλει να διατηρήσει ένα κανάλι επικοινωνίας με την κυπριακή πλευρά, δεν φθάνει στο σημείο να απορρίπτει οτιδήποτε εγείρεται από τη Λευκωσία, αλλά οι τοποθετήσεις του δεν ανατρέπουν τις πάγιες τουρκικές επιδιώξεις. Άλλωστε, ήταν ξεκάθαρος κατά τις τοποθετήσεις του στη διάρκεια της Άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης. Επανέλαβε τα περί αναγνώρισης της κυριαρχικής ισότητας κλπ. Εκείνο που κρατά η Λευκωσία από αυτή τη συνάντηση είναι πως η Άγκυρα επιδιώκει «θετικές εξελίξεις» στα ευρωτουρκικά. Την ίδια ώρα, φαίνεται ότι θέλει να δώσει συνέχεια στις συζητήσεις με τη Λευκωσία.

Η συνέχεια στη Λευκωσία ενόψει Σεπτεμβρίου

Με βάση τα αποτελέσματα της Νέας Υόρκης οι συζητήσεις για την εφαρμογή των ΜΟΕ θα συνεχισθούν και στη Λευκωσία σε διάφορα επίπεδα. Εκείνο, το οποίο αναμένεται είναι η κάθοδος εκ νέου της Προσωπικής Απεσταλμένης του Γ.Γ. του ΟΗΕ, Μαρίας Άνχελ Ολγκίν Κουεγιάρ, πριν από τη συνάντηση του Σεπτεμβρίου. Ο Αντόνιο Γκουτέρες θέλει αποτελέσματα για να μπορεί να δικαιολογεί και τις συνάξεις. Το θέμα της αποναρκοθέτησης είναι κοντά να συμφωνηθεί και θα αποτελέσει το πρώτο βήμα μετά την άτυπη της Νέας Υόρκης.