Έργα ανερχόμενων και καταξιωμένων καλλιτεχνών περιλαμβάνει η 7η Μπιενάλε Αθήνας που απλώνεται σε τρία εγκαταλελειμμένα ιστορικά κτήρια της Αθήνας. Ογδόντα καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζουν ιστορίες πολυπολιτισμικότητας και ταυτότητας, προφητείες, ξόρκια και μύθους.
Ζητήματα ταυτότητας, ιστορίας και πολιτισμικής πολυπλοκότητας διερευνούν οι 80 Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες με έδρα τη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Καραϊβική, την Αφρική και την Ευρώπη, που συμμετέχουν στην 7η Μπιενάλε της Αθήνας. Εκτίθενται συνολικά πάνω από 450 έργα σε τρεις εγκαταλελειμμένους χώρους στο κέντρο της Αθήνας, στο πρώην Εμπορικό Κέντρο Fokas, στη Σταδίου, στα πρώην Δικαστήρια, στο Μέγαρο Σλήμαν-Μελά και στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Η διοργάνωση, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Poka Yio και με φετινούς επιμελητές τους Omsk Social Club και τον Larry Ossei-Mensah, πρότασσε τη ρευστότητα, την αλλαγή και τη μεταμόρφωση ως κυρίαρχα συστατικά των καιρών μας, προτού ακόμη έλθει η πανδημία κι ανατρέψει τη ζωή μας. Λόγω των εξελίξεων, η διοργάνωση αναγκάστηκε να μεταθέσει την ημερομηνία της δύο φορές και να αναπροσαρμόσει ένα μέρος από τον πυρήνα του προγράμματός της.
Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Eclipse» (Έκλειψη). «Ιστορικά, η έκλειψη έκανε τον κόσμο να ανησυχεί. Να φοβάται γι’ αυτό που έρχεται. Ήταν κάτι δυσοίωνο τις περισσότερες φορές. Ένα σημάδι. Θεωρώ ότι περνάμε σε μια περίοδο στην οποία πολλά από τα πράγματα που έχουμε κατακτήσει τα τελευταία χρόνια, ελευθερίες, δημοκρατία και άλλα, καταστέλλονται. Άρα θα αρχίσουμε να βλέπουμε να βγαίνουν στην επιφάνεια νέα συλλογικά οράματα. Για να γεννήσουμε το νέο, πρέπει να αμφιβάλλουμε. Όταν αμφιβάλλεις, είσαι σε μια θέση που έχεις χάσει την ισορροπία σου. Η τέχνη είναι ένας καλός ραβδοσκόπος, ο οποίος ψάχνει να βρει την πηγή αυτού που έρχεται. Για να δούμε τι θα γίνει», εξηγεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Μπιενάλε Poka-Yio.
Για τον στόχο της διοργάνωσης λέει πως αυτό που επιδιώκουν είναι να πιάσουν για άλλη μια φορά τον παλμό της εποχής. «Μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αμφιβολία, ανησυχία και ενδεχομένως έξαρση των διαφορετικών στερεοτύπων που μας διακατέχουν. Αυτή η μισαλλοδοξία η οποία γεννήθηκε με την εισροή των ανθρώπων που ψάχνουν να βρουν ένα μέλλον στην Ελλάδα και την Ευρώπη, έχει κάνει τον κόσμο να χωρίζεται. Ταυτόχρονα, όλοι αυτοί που ζουν στην Ελλάδα τόσα χρόνια δεν έχουν καταφέρει να βρουν τη φωνή τους. Δεν έχουν καταφέρει να βρεθούν στο προσκήνιο. Φέρουν έναν πολιτισμό που συμμετέχει σ’ αυτή τη μητρόπολη που ονομάζεται Αθήνα. Η πόλη μας είναι πλέον παγκόσμια μητρόπολη, και ως τέτοια πρέπει να επιτελέσει τον ρόλο της: να ανοίξει δηλαδή και να ακούσει τις διαφορετικές φωνές που πιθανώς βρίσκονται στο περιθώριο μέχρι σήμερα. Και σταδιακά να χτίσει ένα σημερινό προφίλ».
Ο Γκανεζο-Αμερικανός Λάρι Οσέι-Μένσα, συνεπιμελητής της έκθεσης και κριτικός πολιτισμού, δίνει τη δική του οπτική για την διοργάνωση: «Θα είμαστε πλέον σε μια διαρκή κατάσταση ρευστότητας και αλλαγής. Το ζήτημα είναι πώς ανταποκρινόμαστε σ’ αυτήν. Πώς απαντάμε συλλογικά, συνεργατικά, σ’ αυτό το ζήτημα, αντί να λειτουργούμε ατομικά, ως ξεχωριστές μονάδες. Πώς διαχειριζόμαστε τις φωνές που συνήθως ωθούνται εκτός αυτής της συζήτησης και βρίσκονται στο περιθώριο, είτε αυτοί είναι πρόσφυγες, μετανάστες ή άνθρωποι της εργατικής τάξης. Πώς βλέπουμε την κοινωνία ως μια ολότητα, τι μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλο και πώς εργαζόμαστε μαζί για να φτιάξουμε ένα κοινό μέλλον και μια κοινωνία που να συμπεριλαμβάνει τους πάντες».
H διοργάνωση παρέχει ένα πεδίο για να διερευνηθούν ιδέες, ερωτήματα, έννοιες και επιθυμίες που συχνά δεν βρίσκουν θέση σε μια Μπιενάλε. Σε μια προσπάθεια να πυροδοτήσει έναν δυναμικό διαπολιτισμικό διάλογο, η ECLIPSE αναδεικνύει έργα καλλιτεχνών της αφρικανικής διασποράς καθώς και άλλων καλλιτεχνικών φωνών που έχουν ιστορικά περιθωριοποιηθεί. Επιχειρείται μια αποτύπωση διαφορετικών οπτικών και καλλιτεχνικών πρακτικών της αφρικανικής διασποράς. Ο διαπολιτισμικός διάλογος συμπληρώνεται από καλλιτεχνικές παρεμβάσεις που συνθέτουν βιωματικές αφηγήσεις, με στόχο την ενεργοποίηση της φαντασίας των θεατών και τη γέννηση παράλληλων κόσμων και πιθανών εκδοχών του μέλλοντος. «Συνθέτοντας μια αλληλουχία από χώρους που δίνουν βήμα σε ιδέες όπως της «ριζοσπαστικής φροντίδας», της «φιλίας μεταξύ των βιολογικών ειδών» και σε στρατηγικές «ηχητικής θέασης», η ECLIPSE παρουσιάζει μια διατοπική, σύγχρονη προσέγγιση εναλλακτικών τρόπων συνύπαρξης», σχολιάζουν οι διοργανωτές.
Από την Κύπρο συμμετέχει η Λητώ Κάττου η οποία, μαζί με τη διοργάνωση, αποτίνει φόρο τιμής στα θύματα των γυναικοκτονιών του κατά συρροή δολοφόνου Μεταξά, με την εκ νέου παρουσίαση του έργου «Red Lake» από το 2017, καθώς και μια νέα παραγωγή γλυπτικών έργων που συμπληρώνουν τη συμμετοχή της. Το «Red Lake» είναι μια υψηλής ευκρίνειας real time βιντεοπροβολή που συστήνει ένα άφυλο πλάσμα, το San, το οποίο κατοικεί στο ορυχείο χαλκοπυρίτη Κοκκινοπεζούλας στην Κύπρο. Η Κάττου βάζει από το 2017 το San να τριγυρνά στην ξεχασμένη Κόκκινη Λίμνη με το χρώμα της σκουριάς. Το San αποτελεί μια ταυτότητα σε ενδιάμεση κατάσταση και το σώμα του φέρει ανάγλυφα τα απολιθώματα και τα σύμβολα του παρελθόντος. Στο δέρμα του, τα τατουάζ της αποικιοκρατικής ιστορίας είναι συνυφασμένα με τη φυσική ομορφιά του τοπίου και τα δικά του εικονικά εμβλήματα. Η Κύπρια εικαστικός επιδιώκει να πυροδοτήσει συζητήσεις γύρω από τις μετα-ανθρώπινες κατασκευές, τις ανθρωπογενείς ιστορίες και την ιδέα του Άλλου.
* Η 7η Μπιενάλε της Αθήνας θα διαρκέσει ως την 28η Νοεμβρίου 2021.
Κεντρική φωτο: Ndaye Kouagou, As-comfortable-as-it-gets
Φιλελεύθερα, 3.10.2021.
