Ο κορυφαίος ερμηνευτής επιστρέφει σε λίγες μέρες με δύο σημαντικές αφορμές στην Κύπρο, που αισθάνεται, όλα αυτά τα χρόνια, και δική του πατρίδα.
Την επόμενη βδομάδα θα σας παρακολουθήσουμε σε δύο μουσικά έργα στην Κύπρο – το πρώτο είναι «Ο ήλιος ο ηλιάτορας», του Δημήτρη Λάγιου, μαζί με άλλα τραγούδια του συνθέτη. Γιατί «μιλάει» σήμερα ο Δημήτρης Λάγιος στον κόσμο – τι λόγο μπορεί να εκφέρει στη σημερινή εποχή;
Στις συναυλίες θα παίξουμε τραγούδια από τον «Ήλιο τον Ηλιάτορα», την «Ερωτική πρόβα» και άλλα τραγούδια του Δημήτρη. Θα τραγουδήσουμε με τον Δώρο Δημοσθένους, την Βιολέτα Ίκαρη, την Ασπασία Στρατηγού, αλλά και με την κόρη του Δημήτρη, Υακίνθη Λάγιου, η οποία εξελίσσεται πολύ ωραία στην μουσική και στο τραγούδι, με σοβαρότητα και αίσθημα ευθύνης. Επίσης, μεγάλο μέρος της συναυλίας έχει και το Φωνητικό Σύνολο «Διάσταση». Οι μουσικοί θα είναι όλοι από την Κύπρο, την επιμέλεια της ορχήστρας έχει ο Βάσος Αργυρίδης. Ο Μάριος Παπαδόπουλος, διευθυντής της «Διάστασης», έχει προσφέρει πολλά στο έργο του Δημήτρη Λάγιου, τον οποίον θαύμαζε και αγαπούσε. Αλλά και ο Δημήτρης, στη σύντομη ζωή του, έκανε την Κύπρο δεύτερη πατρίδα του: Συμμερίστηκε τους αγώνες της, έσκυψε με αγάπη και σεβασμό στους ποιητές της. Για μένα, αυτές οι συναυλίες, καλλιτεχνικά και συναισθηματικά, έχουν μεγάλη σημασία. Ο Δημήτρης ήταν ένας πολύ καλός συνθέτης, ένας ξεχωριστός πολίτης και ένας σπουδαίος φίλος. Τα τραγούδια του, αν και όχι πολλά λόγω της σύντομης ζωής του, έχουν αφήσει ένα πολύ ισχυρό χνάρι στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Επέλεγε με μεγάλη προσοχή τους στίχους και τα ποιήματα που μελοποιούσε και έγραφε πολύ ωραίες και εμπνευσμένες μουσικές. Έσκυψε από πολύ νωρίς, με σεβασμό και αγάπη, στην ποίηση του Ελύτη και έκανε υπέροχα τραγούδια στον «Ήλιο τον Ηλιάτορα». Ήμασταν και οι δύο πολύ νέοι όταν γνωρίσαμε τον ποιητή, χάρη στον κοινό μας φίλο και εξαιρετικό λογοτέχνη, Στρατή Πασχάλη, ο οποίος ήταν στενός συνεργάτης του. Του άρεσαν πολύ τα τραγούδια του «Ήλιου του Ηλιάτορα». Και δεν είναι τυχαίο ότι τραγούδια σαν το «Όμορφη και παράξενη πατρίδα», το «Σ’ ευλογημένη μέρα», ή το «Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος», είναι ζωντανά και τραγουδιούνται σήμερα σα να έχουν γραφτεί μόλις χθες. Αλλά και τραγούδια όπως το «Τι πάθος» ή το «Μην την πιστεύεις την αγάπη», ή το «Περαστικός κι αμίλητος», ή το «Θα με δικάσει», σε στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη, είναι ολοζώντανα, μιλούν στην ψυχή μας και έχουν καταγραφεί στη συνείδηση του κόσμου. Γιατί ο Δημήτρης, όπως ο Σταύρος Κουγιουμτζής, έγραφαν από εσωτερική ανάγκη: Να εκφραστούν και να συνομιλήσουν με τον κόσμο μέσα από την Τέχνη τους και όχι κατά παραγγελία.
Εσείς, τι θυμάστε από τον Δημήτρη Λάγιο; Πώς τον έχετε στο μυαλό σας;
Θυμάμαι τα πάντα από τον Δημήτρη· σα να μην πέρασε μια μέρα. Γιατί δεν ήταν μόνο συνεργάτης μου, ήταν φίλος μου κυρίως. Κάναμε μεγάλες συζητήσεις, ήταν ένας νέος ανήσυχος, πεισματάρης και δυναμικός άνθρωπος, που αναζητούσε την αλήθεια· και στην Τέχνη και στη ζωή του. Συνεχίζουμε ακόμα να είμαστε στενοί φίλοι με την οικογένειά του. Με τον Μάριο Παπαδόπουλο και τον Πανίκο Σχοινή, που κι αυτός βιάστηκε να μας αποχαιρετήσει, βαφτίσαμε την μοναχοκόρη του, την Υακίνθη, και κάθε φορά που βρισκόμαστε στην Κύπρο ή στην Αθήνα, είναι σαν να είναι παρών και δίπλα μας.
Νιώθετε ευτυχής που «συναντηθήκατε», αυτά τα 50 και πλέον χρόνια της καριέρας σας, με όλους αυτούς τους σπουδαίους συνθέτες, κύριε Νταλάρα; Τι σας άφησαν στην ψυχή σας;
Όχι μόνο ευτυχής, αλλά τυχερός και ευλογημένος. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν για μένα ένα «φυτώριο» της Τέχνης, του πολιτισμού, της κοινωνικής ενάργειας, της δέσμευσης που οφείλει ο καθένας από εμάς προς το σύνολο και το κοινό καλό. Όπως σας είπα και προηγουμένως, τους θυμάμαι όλους με κάθε λεπτομέρεια και τον καθένα ξεχωριστά. Έχω τα τραγούδια τους, αλλά μου λείπει η φυσική τους παρουσία. Και του Κουγιουμτζή και του Λοΐζου και του Καλδάρα και τελευταία του Μάνου Ελευθερίου, που μας άφησε τόσο ξαφνικά και αναπάντεχα.
Η δεύτερη μεγάλη συναυλία στην οποία θα συμμετάσχετε κατά την παραμονή σας στην Κύπρο, θα αφορά στην Αμμόχωστο – «Η οδύσσεια μιας επιστροφής», βασισμένη στα έργα του Μιχάλη Χριστοδουλίδη «Πόλις εν καμίνω» και «Ες γην εναλίαν Κύπρον». Τι απέμεινε μέσα σας από εκείνη την περίοδο που τραγουδούσατε «Θα σταθούμε στη γη που μας γέννησε» και «Αγρυπνούμε σ’ αυτή τη γωνιά, στ’ άκρο πέλαγο» σε ποίηση του -φίλου σας- που χάσαμε πρόσφατα, Μιχάλη Πασιαρδή;
Ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης είναι ένας άλλος σπουδαίος καλλιτέχνης και φίλος. Ποτέ δε θα μπορούσα ν’ αρνηθώ την πρόσκλησή του. Πολύ περισσότερο όταν αναφέρεται στην Αμμόχωστο. Είχα την τύχη να πω αυτά τα καταπληκτικά τραγούδια του Μιχάλη, σε ποίηση της Νίκης Κατσαούνη και άλλων σπουδαίων ποιητών, αλλά και του καλού μου φίλου, Μιχάλη Πασιαρδή, που είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια που δεν θα τον συναντήσω σ’ αυτό το ταξίδι στην Κύπρο.
Σας φοβίζει πια το μέλλον της πόλης; Θεωρείτε πως και η Αμμόχωστος θα έχει τη μοίρα εποικισμού, όπως και των υπόλοιπων Τουρκοκρατούμενων περιοχών μας;
Με τρομάζει και με θλίβει πολύ. Έχω μια κρυφή ελπίδα ότι αυτή η παράνοια θα σταματήσει. Αν και όπως λέει ο Πασιαρδής «μάθαμε να μην περιμένουμε τίποτα», ευχόμαστε η σημερινή Ευρώπη να βάλει λίγο στην άκρη τα «καλά και συμφέροντα» και να αναχαιτίσει κάπως αυτόν τον παράλογο και προκλητικό επεκτατισμό.
Κάποτε, είχατε λοιδορηθεί που τραγουδούσατε «Τραγουδώ για την άμυνα / τραγουδώ για την Κύπρο», αφυπνίζοντας τους απανταχού Έλληνες για το μέλλον του κυπριακού ελληνισμού, μέσα από τη φωνή και τα τραγούδια σας. Σήμερα, υπό τις δυσμενείς αυτές συνθήκες, αισθάνεστε πλέον δικαιωμένος;
Ποτέ δεν έκανα κάτι για να «δικαιωθώ». Το έκανα γιατί το έλεγε η συνείδησή μου και η ψυχή μου. Από την πρώτη στιγμή αισθάνομαι δικαιωμένος, γιατί έκανα πάντα αυτό που πίστευα ότι ήταν δίκαιο και σωστό για την Κύπρο. Και θα συνεχίσω να το κάνω όσο ζω. Η «ανταμοιβή» μου είναι αυτά τα τραγούδια που αναφέρατε πιο πάνω, που τραγουδιούνται στα σχολεία της Κύπρου. Και αυτό για μένα είναι ανεκτίμητο.
Στην ερώτηση «γιατί συνεχίζετε να τραγουδάτε ακόμη, τα έχετε πει και τα έχετε ζήσει όλα στο τραγούδι, τί άλλο ακόμη;», ποια απάντηση θα δίνατε;
Τραγουδάω γιατί η μουσική είναι η ζωή μου. Ζω μέσα από το τραγούδι, αλλά βέβαια αυτό γίνεται πιο δημιουργικό με διαλείμματα, παύσεις και ανάπαυλα.
Υπήρξε ποτέ για σας η στιγμή να πείτε «σταματώ το τραγούδι» ή ακόμη και να αισθανθείτε την ανάγκη για ένα μεγάλο διάλειμμα από την μουσική;
Αρκετές φορές. Έχω κάνει μικρά ή μεγαλύτερα διαλείμματα, γιατί δεν μου αρέσει να επαναλαμβάνομαι. Οι παύσεις είναι πολύ χρήσιμες. Ποτέ όμως δεν θα σταματήσω να ασχολούμαι με την μουσική, ακόμα και όταν σταματήσω να τραγουδάω, που είναι και αυτό κάτι φυσικό και αναπόφευκτο.
Τα όνειρά σας, οι στόχοι σας, συνεχίζουν να αφορούν τη μουσική ή πλέον περιλαμβάνουν και την ευρύτερη οικογένειά σας -τη γυναίκα σας, την κόρη σας και τα εγγόνια σας-, με τη μουσική να έρχεται σε δεύτερη μοίρα πια στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της ζωής σας;
Πάντα περιλάμβαναν την οικογένεια μου και τους αγαπημένους μου. Έτσι με γνώρισαν, έτσι με εκτίμησαν, έτσι με βοήθησαν οι άνθρωποι της ζωής μου. Η Άννα, η κόρη μου, ακόμα και τα εγγόνια μου, με πολύ σχολαστικότητα μαθαίνουν τις διαφορές των οργάνων και μου ζητούν αναλυτικές εξηγήσεις. Η αγάπη και η αφοσίωσή τους με βοηθούν να συνεχίζω με την μουσική. Και γι’ αυτό τούς είμαι ευγνώμων. Η ζωή μας είναι φτιαγμένη από ανάγκες και πάντα υπάρχουν προτεραιότητες. Ασφαλώς οι άνθρωποί μου είναι η πρώτη προτεραιότητα, ποτέ όμως δεν με ανάγκασαν ν’ αφήσω πίσω την μουσική, που είναι κι αυτή ένα κομμάτι της ζωής μου.
Και μια τελευταία ερώτηση, λόγω επικαιρότητας – ο λόγος σας έχει, νομίζω, σημασία: Ποια είναι η θέση σας σε ό,τι αφορά στον εμβολιασμό κατά της πανδημίας; Εσείς, προσωπικά, έχετε εμβολιαστεί;
Είναι αυτονόητο ότι είμαι υπέρ του εμβολιασμού. Έχω εμβολιαστεί και με τις δύο δόσεις όταν ήρθε η σειρά μου. Από εκεί και πέρα, δεν επιθυμώ ούτε να μεταπείσω κανέναν και πολύ περισσότερο να επιβάλλω την άποψή μου. Αν και κατανοώ και τις φοβίες και τις αναστολές των ανθρώπων όσον αφορά στον εμβολιασμό -ακόμα και οι επιστήμονες δεν είναι εκατό τις εκατό πεπεισμένοι-, όμως εδώ υπάρχουν αλήθειες και γεγονότα που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Οι άνθρωποι οι οποίοι δεν νόσησαν βαριά, που απέφυγαν ακόμα και το θάνατο, είναι αυτοί που έχουν εμβολιαστεί. Και επειδή σέβομαι όσο τίποτα την επιστήμη, το μόνο που έχω να πω, είναι ότι θα είναι καλύτερα ο καθένας από εμάς να εμπιστευτεί την επίσημη γνώμη της επιστημονικής κοινότητας, γιατί αυτό θα του διασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό την υγεία του και την υγεία των αγαπημένων του. Από εκεί και πέρα, μου φαίνεται σχεδόν γελοίο και επικίνδυνο να εμπλεκόμαστε σε κουβέντες καφενείου. Και σε διχασμούς, μέσα από δηλώσεις και αναφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πολύ επικίνδυνο μάλιστα. Ένα σας λέω μόνο: Φανταστείτε να υπήρχε το facebook, όταν ανακαλύφθηκε η πενικιλίνη.
Info: Μια μεγάλη παράσταση, με έργα του Δημήτρη Λάγιου και με καλεσμένους τραγουδιστές τον Γιώργο Νταλάρα, την Υακίνθη Λάγιου, τον Δώρο Δημοσθένους, την Ασπασία Στρατηγού, τη Βιολέτα Ίκαρη και το Φωνητικό Σύνολο «Διάσταση», θα παρουσιαστεί στο Αρχαίο θέατρο Κουρίου στις 22 Ιουλίου και στο Αμφιθέατρο της Σχολής Τυφλών στις 26 Ιουλίου (Πληροφορίες: 77777040, Tickethour.com.cy). Επίσης, το Σάββατο 24 Ιουλίου, στο Παττίχειο Αμφιθέατρο Λάρνακας, θα παρουσιαστεί, με την συμμετοχή και του Γιώργου Νταλάρα, η συναυλία «Αμμόχωστος, η οδύσσεια μιας επιστροφής-450 χρόνια από την Άλωση και την πορεία της Βασιλεύουσας της καρδιάς μας», με έργα του Μιχάλη Χριστοδουλίδη. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό (απαραίτητη η εξασφάλιση θέσης). Πληροφορίες στο τηλέφωνο 77777040 και στο tickethour.com.cy.
xatzigeorgiou@yahoo.com
Φιλελεύθερα, 18.7.2021.
