Ποια είναι η στάση μας απέναντι στην τεχνολογία και τις μηχανές; Έχουμε την επιθυμία να τις εξυμνήσουμε ή να σταθούμε απέναντί τους; Σ’ αυτά τα ερωτήματα και στη σχέση της τέχνης με την τεχνολογία εστιάζει η έκθεση «Dream Machines», που φιλοξενείται στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στα πρώην Σφαγεία της Ύδρας. Ο καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος Γιώργος Τζιρτζιλάκης μάς περιγράφει το πρότζεκτ.
Η νέα έκθεση του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στην Ύδρα έχει ως αφετηρία τον χρυσό περιστρεφόμενο ήλιο «Apollo Wind Spinner» του Τζεφ Κουνς, δημιούργημά του για την περσινή έκθεση, τον οποίο ο Δάκης και η Λιέττα Ιωάννου δώρισαν πρόσφατα στον δήμο της Ύδρας. «Συζητώντας με τον Daniel Birnbaum, καθηγητή φιλοσοφίας και διευθυντή της 53ης Μπιενάλε της Βενετίας, και τον Massimiliano Gioni, καλλιτεχνικό διευθυντή του New Museum, που είχαν την ευθύνη της επιμέλειας, καταλήξαμε σε μια ιδέα στην οποία συνυπάρχει ο ήλιος αυτός με μια έκθεση στο εσωτερικό των Σφαγείων. Έτσι, αντλώντας από την ιδέα της περιστροφικής κίνησης του ήλιου, αποφασίσαμε να κάνουμε μια έκθεση που θα έχει στοιχεία περιστρεφόμενων μηχανών», μας είπε ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, καλλιτεχνικός σύμβουλος του ΔΕΣΤΕ.
Ο τίτλος της διοργάνωσης είναι δανεισµένος από τη θρυλική Ονειρομηχανή του Brion Gysin, ενός καλλιτέχνη που συνεργάστηκε με τον Γουίλιαμ Μπάροουζ. Πρόκειται για µια εφεύρεση που, παρά την ταπεινότητά της, πολλοί χρήστες της θεωρούν ότι έφερε επανάσταση στην ανθρώπινη συνείδηση. Ήταν μια συσκευή με ένα φως που περιστρέφεται, η οποία ανακατασκευάστηκε και υπάρχει στην έκθεση του ΔΕΣΤΕ, προσφέροντας τη δυνατότητα νέων εμπειριών στην ανθρώπινη συνείδηση.
Στους εσωτερικούς χώρους των Σφαγείων και γύρω από αυτά ξετυλίγεται η επιμελητική αφήγηση που διατυπώνεται με παραδοσιακά μέσα όπως η φωτογραφία, οι κατασκευές, το φιλμ, αλλά και νεότερα όπως το διαδίκτυο, η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα και η τεχνητή νοημοσύνη. Τριάντα τέσσερις καλλιτέχνες συναντώνται στον μικρό αυτό χώρο, σε μια έκθεση με σημαντικά έργα, άλλοτε τοποθετημένα στον κατακόρυφο βράχο με θέα τη θάλασσα και άλλοτε στην οροφή ενός κτηρίου που που ο επισκέπτης συναντά στη διαδρομή.
Το πρότζεκτ, εξηγεί ο κ. Τζιρτζιλάκης, εστιάζει σε ένα δίπολο: «Άλλοτε είμαστε δύσπιστοι με τις μηχανές και άλλοτε είμαστε τεχνολάτρες, εξουσιασμένοι από αυτές.Δηλαδή απ’ τη μια μεριά υπάρχει η εκτίμηση των δυνατοτήτων που μας προσφέρει η τεχνολογία και οι διάφορες μορφές μηχανών, αλλά απ’ την άλλη οι επιφυλάξεις για το τι μπορεί να δημιουργήσουν στην ανθρώπινη συμπεριφορά, στην ανθρώπινη συνείδηση, στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η έκθεση εξετάζει το ερώτημα: Ποια είναι η στάση μας απέναντι στην τεχνολογία και τις μηχανές; Έχουμε την επιθυμία να τις εξυμνήσουμε ή να σταθούμε απέναντί τους; Και πώς μπορούμε να σκεφτούμε σήμερα τα νέα φαινόμενα, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη κ.ά. Η διοργάνωση στα Σφαγεία της Ύδρας ξεκινάει από τον ήλιο του Κουνς, που σχετίζεται με τον θεό Απόλλωνα, και διαπερνά όλες τις αντιφάσεις και τα ερωτήματα μέσα από καλλιτέχνες του μοντερνισμού».
Τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί που προκαλούν στον θεατή τα έργα εκφράζουν την εποχή μας, παρατηρεί ο κ. Τζιρτζιλάκης. «Αν βρεθούμε σε μια παρέα που συζητά αυτά τα θέματα, θα δούμε ότι όλα τα ερωτήματά μας αφορούν την ανησυχία ότι είμαστε μπροστά σ’ έναν άγνωστο κόσμο, σε μια νέα άβυσσο, σ’ ένα πεδίο που δεν το γνωρίζουμε. Αισθανόμαστε ότι είμαστε μπροστά σ’ ένα κόσμο που, ενώ νομίζουμε ότι τον γνωρίζουμε, σταδιακά ανακαλύπτουμε ότι μας είναι όλο και περισσότερο άγνωστος. Ακούμε συνεχώς για τεχνολογίες, για δυνατότητες και συμβάντα που δυσκολευόμαστε να τα ταξινομήσουμε στο μυαλό μας. Το ενδιαφέρον με την έκθεση είναι ότι, ενώ ξεκίνησε με ένα έργο που υπήρχε στο νησί, άνοιξε μια συζήτηση που μας αφορά όλους και διαπερνά το νευρικό μας σύστημα, τις ανησυχίες μας, τις επιθυμίες μας, τα όνειρά μας. Τα έργα της έκθεσης, ανάμεσα στα οποία του Μαρσέλ Ντυσάν, του Τάκη, της Pipilotti Rist, του Κουνς και άλλων, δημιουργούν ένα δίχτυ προβληματισμού».
Η αναφορά σε όλα αυτά τα έργα δίνει την εντύπωση πως πρόκειται για μια έκθεση σε ένα μεγάλο μουσείο. Κι όμως υπάρχουν σ’ ένα μικρό χώρο, στο Σφαγείο της Ύδρας και στους εξωτερικούς χώρους που αξιοποιήθηκαν. «Αυτό είναι και το ενδιαφέρον της διοργάνωσης», υπογραμμίζει ο κ. Τζιρτζιλάκης. «Το Dream Machine είναι μια μινιατούρα όλων αυτών των φαινομένων. Περιέχει μια σειρά αντιφάσεις, δηλαδή τον γιγαντισμό αυτών των φαινομένων και τη μικροσκοπική τους θεώρηση. Για παράδειγμα, έχουμε ένα έργο της Pipilotti Rist το οποίο είναι ένα βίντεο που βλέπουμε μέσα από ένα κινητό τοποθετημένο στο έδαφος».
Η έκθεση είναι ένα συναρπαστικό οδοιπορικό μέσα από το οποίο ο επισκέπτης συνδιαλέγεται με όλα αυτά τα μηνύματα. Βλέπει έργα στα πόδια του, δίπλα του, έργα που τα προσπέρασε γυρίζει πίσω να τα ξαναδεί. Κατεβαίνει σκαλιά και πηγαίνει σε μια αποθήκη των Σφαγείων ή παρακολουθεί έργα στη βεράντα. «Είναι μια πλούσια στοχαστική εμπειρία, μια ενατένιση», καταλήγει ο κ. Τζιρτζιλάκης.
Συνδυάζοντας δάνεια από τη συλλογή του Δάκη Ιωάννου με τη συμβολή πολλών καλλιτεχνών, η έκθεση περιλαμβάνει έργα των Marcel Duchamp, Fischli & Weiss, H.R. Giger, Nathalie Djurberg και Hans Berg, Brion Gysin, Jeff Koons, Mire Lee, Ulf Linde, Henrik Olesen, Philippe Parreno, Seth Price, William Reich, Pipilotti Rist, Pamela Rosenkranz, Mika Rottenberg, Sturtevant, Andro Wekua, Ulla Wiggen και πολλών άλλων.
«Αισθανόμαστε ότι είμαστε μπροστά σ’ ένα κόσμο που, ενώ νομίζουμε ότι τον γνωρίζουμε, σταδιακά ανακαλύπτουμε ότι μας είναι όλο και περισσότερο άγνωστος».
ΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ: Η πρόκληση για δημιουργία στα Σφαγεία της Ύδρας
Ο δήμος της Ύδρας πρόσφατα ανακήρυξε τον Κύπριο συλλέκτη Δάκη Ιωάννου επίτιμο δημότη. Και όχι τυχαία, αφού έχει σχέση με το νησί εδώ και 40 χρόνια. Είναι ο άνθρωπος που έβαλε το γραφικό ελληνικό νησί στον παγκόσμιο χάρτη της Τέχνης. Ο ίδιος ο Δάκης Ιωάννου μας είχε πει σε συνέντευξή του πως, όταν σκέφτηκε να αξιοποιηθούν τα παλιά Σφαγεία της Ύδρας για εκθέσεις, δεν είχε ποτέ φανταστεί την επιτυχία που θα είχε το πρότζεκτ. «Τα Σφαγεία είναι μέρος των δραστηριοτήτων του ΔΕΣΤΕ. Το σκεπτικό είναι να παραχωρείται ο χώρος σε αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, οι οποίοι καλούνται να δημιουργήσουν με πολύ περιορισμένο μπάτζετ. Η έλλειψη μπάτζετ είναι σκόπιμη και όχι τυχαία. Είναι μια πρόκληση για τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν κάτι επειδή το αγαπούν, το θέλουν και το νιώθουν. Είναι έξω από την λογική του ότι ένας συλλέκτης τους δίνει εκατομμύρια να παράξουν ένα καταπληκτικό έργο».
Ώς τώρα έχουν παρουσιαστεί στην Ύδρα εκθέσεις με απίστευτα ονόματα όπως ο Urs Fischer και ο Maurizio Cattelan, ο Matthew Barney και η Elizabeth Peyton, ο Doug Aitken, ο Paul Chan, ο Kara Walker, ο David Shrigley και η Kiki Smith σε ατομικές εκθέσεις, και πολλούς άλλους σε ομαδικές.
Ύδρα, Dream Machines, ώς τις 30 Οκτωβρίου
Ελεύθερα, 6.8.2023
