Κόκκινος στο Forbes: Αποκτούμε φωνή με το Υφυπουργείο

Με αφορμή το διορισμό του κ. Κόκκινου στη θέση του Υφυπουργού, θυμόμαστε τι ανάφερε στη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Forbes (τεύχος Δεκεμβρίου 2019) λίγο πριν την αυγή του νέου Υφυπουργείου, όπου τόνιζε την ανάγκη για αλλαγή κουλτούρας τόσο επιχειρηματικά όσο και από πλευράς παιδείας, έτσι ώστε να φτάσει και η Κύπρος τα πολυπόθητα επίπεδα στην καινοτομία.

Η Καινοτομία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τις επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση για την ανάπτυξη της οικονομίας, ωστόσο η Κύπρος έχει μείνει αρκετά πίσω. Για τον λόγο αυτό έχουν δρομολογηθεί προγράμματα και πολιτικές για το 2020 όπου θα ενισχύσουν το συγκεκριμένο κομμάτι και θα ενθαρρύνουν περισσότερο τις τοπικές επιχειρήσεις να αναπτύξουν προγράμματα καινοτομίας. Στόχος, το 1,5% το ΑΕΠ της Κύπρου να επενδύεται στην έρευνα και την καινοτομία μέχρι το 2023, με το 50% να προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα.

Ο κ. Κόκκινος μίλησε για τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις στην Κύπρο και πως αυτά τα εμπόδια μπορούν να ξεπεραστούν και επομένως να υπάρξει περαιτέρω ανάπτυξη στον τομέα. 

 

Πόσο σημαντικό για την οικονομία μιας χώρας είναι οι επιχειρήσεις της να καινοτομούν;
Η στροφή των επιχειρήσεων στην καινοτομία και στην επένδυση για έρευνα και ανάπτυξη είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διασφάλιση αειφόρου ανάπτυξης, τόσο για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, όσο και για την οικονομία της χώρας μας, όπως επίσης και την ευημερία των πολιτών. Θα έλεγα ότι είναι προϋπόθεση για την υγιή ανάπτυξη ή και βιωσιμότητά της κάθε επιχείρησης, ανεξαρτήτως μεγέθους ή τομέα.

Καινοτομία, σε απλούς οικονομικούς όρους, είναι η ανάπτυξη και η εφαρμογή ιδεών και τεχνολογιών για τη δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών και για βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών παραγωγής, ή ακόμη και η υιοθέτηση ενός  ανατρεπτικού επιχειρηματικού μοντέλου. Η καινοτομία μπορεί να οδηγήσει μια επιχείρηση σε αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην προσφορά περισσότερων και πιο αποδοτικών προϊόντων και υπηρεσιών, συνεισφέροντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Μπορεί να ενισχύσει την κερδοφορία των επιχειρήσεων και τη δυνατότητά τους να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, διοχετεύοντας παράλληλα νέο κεφάλαιο στην αγορά.

Ευρύτερα, η ικανότητα των επιχειρήσεων να καινοτομούν, ιδιαίτερα σε αναπτυσσόμενους τομείς, ενσωματώνοντας παράλληλα, τεχνολογίες αιχμής, συμβάλλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος μίας χώρας, εντός του οποίου δραστηριοποιούνται και όπου αναπτύσσονται νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιχειρήσεις είναι σημαντικό να αντιμετωπίσουν την καινοτομία ως αναγκαία προτεραιότητα, η οποία θα πρέπει να είναι εδραιωμένη στους στόχους, στις διαδικασίες και στην ίδια την κουλτούρα της κάθε επιχείρησης.

Ποιος ο ρόλος των νεοφυών επιχειρήσεων στην καινοτομία και ανάπτυξη; Υπάρχει πλέον πρόσφορο έδαφος στην Κύπρο για να αναπτυχθούν;
Οι νεοφυείς επιχειρήσεις (start-up) είναι, εκ φύσεως, άμεσα συνυφασμένες με την καινοτομία, καθώς η βασική τους αποστολή είναι να αναπτύξουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που τις διαφοροποιούν από τις συμβατικές επιχειρήσεις, περιλαμβάνονται τα αρκετά υψηλά επίπεδα τεχνολογικού και επιχειρηματικού ρίσκου, καθώς επίσης και οι προοπτικές που παρουσιάζουν για ταχεία ανάπτυξη και επέκταση των δραστηριοτήτων τους σε νέες αγορές.

Μέσα σε ένα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον που διέπεται από τη ραγδαία διάχυση της τεχνολογίας, οι νεοφυείς επιχειρήσεις μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με υψηλή προστιθέμενη αξία, διευρύνοντας τα υπάρχοντα – και ενδεχομένως κορεσμένα – επιχειρηματικά μοντέλα και συντείνοντας στη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας. Μπορούν, περαιτέρω να συνεισφέρουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών μέσα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την προσφορά αναβαθμισμένων προϊόντων και υπηρεσιών.

Στην Κύπρο, αν και βρισκόμαστε ακόμα στα πρώτα στάδια δημιουργίας ενός διευρυμένου οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της μορφής επιχειρηματικότητας. Έχουμε, κατ’ αρχήν, τα απαραίτητα συστατικά, όπως το υψηλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό μας και μια ερευνητική κοινότητα, η οποία παράγει διεθνούς επιπέδου επιστημονικό έργο. Στο οικοσύστημά μας επικρατεί ένα θεσμικό και φορολογικό περιβάλλον που είναι ευνοϊκό για την επιχειρηματικότητα, ενώ επίσης υπάρχει πλέον διαθέσιμη μια σειρά υποστηρικτικών μηχανισμών, όπως τα χρηματοδοτικά εργαλεία, εκκολαπτήρια και επιταχυντές νεοφυών επιχειρήσεων (accelerators), τα οποία είναι διασυνδεδεμένα με δίκτυα εμπειρογνωμόνων και αγορές στο εξωτερικό.

Επίσης, διαπιστώνεται συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον και μια στροφή προς την νεοφυή επιχειρηματικότητα. Χαρακτηριστική ένδειξη αποτελεί η τεράστια ανταπόκριση που υπήρξε από την επιχειρηματική κοινότητα στις πρόσφατες προσκλήσεις Προγραμμάτων του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) για καινοτόμο επιχειρηματικότητα που ανακοινώθηκαν με συνολικό προϋπολογισμό €18 εκατ., όπου υποβλήθηκαν συνολικά 241 προτάσεις για δημιουργία νέων και ανάπτυξη υφιστάμενων νεοφυών επιχειρήσεων. Τα Προγράμματα αναμένεται να ανοίξουν ξανά σύντομα με καταληκτικές ημερομηνίες τον Φεβρουάριο του 2020, ενώ λόγω της υψηλής ανταπόκρισης, το Ίδρυμα αποφάσισε να εξασφαλίσει πρόσθετο προϋπολογισμό ύψους €12 εκατ. για τις νέες Προσκλήσεις.

Σε πιο επίπεδο βρίσκεται η Κύπρος όσον αφορά την καινοτομία και την έρευνα; Τα στοιχεία δείχνουν πως είμαστε πολύ χαμηλότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία κατατάσσουν, πράγματι, τη χώρα μας χαμηλά σε ό,τι αφορά την εθνική επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη και τις ευρύτερες επιδόσεις της σε θέματα καινοτομίας. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά που αφορούν το 2017, η Κύπρος επενδύει το 0,56% του ΑΕΠ της σε έρευνα και καινοτομία – με το 1/3 περίπου της επένδυσης να προέρχεται από τον τομέα των επιχειρήσεων – τη στιγμή που ο μέσος όρος της ΕΕ ανέρχεται σε 2,06%. Με βάση τους πολυδιάστατους δείκτες μέτρησης της καινοτομίας, η χώρα μας κατατάσσεται στην ομάδα των «moderate innovators» της Ευρώπης, με τα βασικά δυνατά μας στοιχεία να εστιάζονται στο ποσοστό του πληθυσμού μας με τριτοβάθμια εκπαίδευση, τις αιτήσεις για εμπορικά σήματα και τις διεθνείς επιστημονικές δημοσιεύσεις σε συνεργασία με ερευνητές από το εξωτερικό. Ιδιαίτερα χαμηλές παρουσιάζονται οι επιδόσεις της χώρας μας σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης από τον ιδιωτικό τομέα και σε αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Είναι προφανές ότι έχουμε μπροστά μας να διανύσουμε μία σημαντική απόσταση, αλλά με τις σωστές δράσεις και τις κατάλληλες πολιτικές μπορούμε να αναβαθμίσουμε τη θέση που κατέχει η χώρα μας στην Ευρώπη. Το τελευταίο διάστημα η Πολιτεία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με την υιοθέτηση ενός νέου συστήματος διακυβέρνησης για την έρευνα και την καινοτομία και ενός νέου στρατηγικού πλαισίου για έρευνα και καινοτομία για την περίοδο 2019-2023. Μέσα από το νέο πλαίσιο έχουν τεθεί τολμηροί και φιλόδοξοι στόχοι τους οποίους επιδιώκουμε να επιτύχουμε μέσα από μια σειρά από στοχευμένα μέτρα και πολιτικές. Ανάμεσα στους στόχους περιλαμβάνεται και η σημαντική αναβάθμιση της εθνικής μας επένδυσης για έρευνα και ανάπτυξη στο 1,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2023, από την οποία το 50% επιδιώκουμε να προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα.  Η όλη προσπάθεια θα υποστηρίζεται και από την σύσταση Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει αρχές του 2020. 

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ 
Ποιες οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες στην Κύπρο όσον αφορά την έρευνα και την καινοτομία;
Ανάμεσα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις για την ανάπτυξη καινοτομίας περιλαμβάνονται η μεταφορά και η αξιοποίηση της γνώσης που παράγεται από την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα, η εξεύρεση πόρων για χρηματοδότηση υψηλού ρίσκου δραστηριοτήτων έρευνας και επιχειρηματικής ανάπτυξης, όπως επίσης και η στόχευση σε αγορές πέραν της εγχώριας αγοράς.
Η ανάπτυξη εξωστρέφειας είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης για τις κυπριακές επιχειρήσεις, οι οποίες καλούνται να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που τους επιβάλλει το περιορισμένο μέγεθος και οι ιδιαιτερότητες της τοπικής αγοράς. Για τον λόγο αυτό, οι επιχειρήσεις, από τη στιγμή της δημιουργίας τους, θα πρέπει να σκέφτονται και να λειτουργούν ως παίκτες στο διεθνές προσκήνιο, υιοθετώντας την προσέγγιση «think and act global».

Η πρόσβαση των επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση βελτιώνεται με την ανάπτυξη κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών, όπως Προγράμματα χρηματοδότησης από κρατικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, εργαλεία χρηματοδότησης υψηλού κινδύνου (όπως κεφάλαια σποράς – seed funding, επιχειρηματικοί άγγελοι και θεσμικοί επενδυτές) και εξειδικευμένα εργαλεία δανεισμού από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.

Επιπρόσθετα, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που υπάρχει ενώπιον μας, την οποία και οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, είναι να φέρουμε πιο κοντά τις επιχειρήσεις με την επιστημονική και την ακαδημαϊκή μας κοινότητα, κτίζοντας γέφυρες συνεργασίας μεταξύ των δύο και αξιοποιώντας τις υπάρχουσες υποδομές και το ερευνητικό μας κεφάλαιο προς όφελος της επιχειρηματικής μας κοινότητας.

Το σχέδιο δράσης που συνοδεύει το νέο πλαίσιο στρατηγικής για έρευνα και καινοτομία 2019-2023 περιλαμβάνει δράσεις προς όλες τις πιο πάνω κατευθύνσεις, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης εξειδικευμένων Προγραμμάτων χρηματοδότησης μέσω του ΙδΕΚ και της δημιουργίας ειδικού επενδυτικού ταμείου (equity fund) με κρατική συγχρηματοδότηση ύψους €20 εκατ. Προβλέπει, επίσης, τη δημιουργία ενός κεντρικού Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης, στα πρότυπα των Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας των διακεκριμένων Πανεπιστημίων του εξωτερικού, για υποστήριξη της εμπορικής αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγει η ερευνητική μας κοινότητα από τις επιχειρήσεις.

Κεφάλαιο ψηφιακός μετασχηματισμός. Πόσο απέχουμε από ένα ψηφιακό περιβάλλον;
Είναι γνωστό, σύμφωνα και με τις τελευταίες εκθέσεις της ΕΕ που αφορούν αυτά τα ζητήματα, ότι η Κύπρος αντιμετωπίζει αρκετά εμπόδια στον ψηφιακό της μετασχηματισμό. Αυτά έχουν αναγνωριστεί και είναι ξεκάθαρο πλέον ότι απαιτείται σαφής επαναπροσδιορισμός της στρατηγικής και καθορισμός συγκεκριμένων στόχων. Προς αυτή την κατεύθυνση εκπονείται νέα στρατηγική με τη συγκεκριμένη μελέτη να έχει κύρια κατευθυντήρια γραμμή να καθορίσει στόχους, μέτρα και δράσεις με συγκεκριμένους τρόπους εφαρμογής. Η στρατηγική αυτή θα είναι έτοιμη τον Ιούνιο του 2020 και λαμβάνει σοβαρά υπόψιν ότι απαιτούνται κάθετες τομές για να υπάρξει σημαντική βελτίωση σε βάθος χρόνου. Σε αυτή τη φάση, βρίσκεται σε διαδικασία εφαρμογής το σχέδιο δράσης της ψηφιακής στρατηγικής 2018-2020 με έργα που ξεπερνούν τα €200 εκατ. 

Προς ένα δραστικό ψηφιακό μετασχηματισμό κινείται επίσης και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση με τη δημόσια διοίκηση να έχει εκσυγχρονιστεί σημαντικά και την δημόσια υπηρεσία να είναι σε θέση πλέον να παρέχει ηλεκτρονικές υπηρεσίες σε αρκετούς τομείς. Αυτά βέβαια πρέπει να επεκταθούν και να βελτιωθούν σε όλο το εύρος της κοινωνικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένου δράσεων που αφορούν τις επιχειρήσεις, την εκπαίδευση ακόμη και τα νοικοκυριά.  Η σημαντικότερη ενδεχομένως, παράμετρος για την επιτυχή υλοποίηση τού όλου εγχειρήματος αποτελεί η σύσταση Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το οποίο θα  θέσει υπό την ευθύνη του τόσο τα θέματα έρευνας και καινοτομίας, όσο και την υλοποίηση της στρατηγικής, θα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας, προωθώντας συγκροτημένα και με συνέπεια τις πολιτικές που σχετίζονται με την έρευνα, την καινοτομία και την ψηφιακή πολιτική.

Πέραν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τι είναι αυτό που λείπει από την Κύπρο για να εξελιχθεί σε μία σύγχρονη πολιτεία;
Η αξιοποίηση του ανθρώπινου μας κεφαλαίου και των πλεονεκτημάτων που μας προσφέρει η στρατηγική μας γεωγραφική θέση αποτελούν κύρια συστατικά, ώστε να καταφέρουμε να επιτύχουμε το φιλόδοξό μας όραμα για τη μετατροπή της Κύπρου σε μια κοινωνία της γνώσης. Η ενίσχυση της εξωστρέφειάς μας ως κράτος, αποτελεί επίσης βασική προϋπόθεση ώστε να ενισχύσουμε τη μεταφορά και την αξιοποίηση της νέας γνώσης, να υπερβούμε τους περιορισμούς που θέτει το μικρό μέγεθος της χώρας μας και να προσελκύσουμε την απαραίτητη κρίσιμη μάζα δραστηριοτήτων, ερευνητών και νέων επιχειρηματιών. Αυτού του είδους οι προκλήσεις – ψηφιακός μετασχηματισμός, ερευνητική κουλτούρα, καινοτόμος επιχειρηματικότητα – προϋποθέτουν παιδεία, αλλαγή κουλτούρας και μακροχρόνιους σχεδιασμούς πέραν του   χρονικού ορίζοντα μιας κυβέρνησης. 

Ως επικεφαλής Επιστήμονας για την Έρευνα και την Καινοτομία της Κυπριακής Δημοκρατίας ποια βήματα έχουν γίνει από τις αρχές του 2019 για τον μετασχηματισμό και τι να αναμένουμε για το 2020;
Η αρχή για τη μεταρρύθμιση του τομέα έρευνας και καινοτομίας έγινε με την εφαρμογή του νέου Εθνικού Συστήματος Διακυβέρνησης κατά τα τέλη του 2018. Στο πλαίσιο του νέου Συστήματος ενεργοποιήθηκαν νέοι  θεσμοί, όπως ο θεσμός του Επικεφαλής Επιστήμονα και του Εθνικού Συμβουλίου για Έρευνα και Καινοτομία (ΕΣΕΚ), ενώ το ΙδΕΚ ανέλαβε πλέον διευρυμένο ρόλο ως ο εκτελεστικός βραχίονας του όλου συστήματος. Επίσης, υιοθετήθηκε από την Πολιτεία ένα νέο πλαίσιο στρατηγικής για έρευνα και καινοτομία με τολμηρούς και φιλόδοξους στόχους και καθορίστηκε Σχέδιο Δράσης για την εκκίνηση της μεταρρύθμισης με συγκεκριμένα μέτρα.
Προς αυτή την κατεύθυνση ανακοινώθηκαν, μεταξύ άλλων, στοχευμένα προγράμματα για την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, ύψους €18 εκατ. από το ΙδΕΚ.

 

Προωθείται η δημιουργία του Κεντρικού Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης, ενώ προχωρά επίσης και η δημιουργία ενός επενδυτικού ταμείου (Equity Fund) με συγχρηματοδότηση από το Κράτος, με στόχο την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε καινοτόμες ιδέες υψηλού ρίσκου. Υποστηρίχθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία η δημιουργία τεσσάρων νέων Κέντρων Αριστείας για έρευνα και καινοτομία μέσω χρηματοδότησης και μέσω δημιουργίας μηχανισμών προς ενίσχυση της βιωσιμότητάς τους σε βάθος χρόνου, ενώ υιοθετήθηκε επίσης πλαίσιο για θεσμική χρηματοδότηση νέων ερευνητικών κέντρων και δραστηριοτήτων. Σημαντικά βήματα έχουν γίνει, επίσης, και για την ενδυνάμωση της εξωστρέφειας του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας, όπως η προώθηση από κοινού δράσεων με χώρες όπως το Ισραήλ, αλλά και δράσεις για ενίσχυση της ιδιωτικής εκπαίδευσης, της οικονομικής και της επιστημονικής διπλωματίας.
Η δυναμική που αναπτύχθηκε θα συνεχιστεί και εντός του 2020 με την προώθηση και των υπόλοιπων δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Δράσης, ενώ ορόσημο αναμένεται να αποτελέσει και η δημιουργία του νέου Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει στις αρχές του νέου έτους.

 

 

Συνέντευξη στο περιοδικό Forbes (τεύχος Δεκεμβρίου 2019) – Φωτογραφίες Μιχάλης Κυπριανού