Ο David Adjaye, αφού είδε την καριέρα του να απογειώνεται, με βραβεία και αναθέσεις, με τον Ομπάμα να τον εγκωμιάζει, τη βασίλισσα να τον χρίζει σερ και το Time να τον κάνει εξώφυλλο ως μια από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες του κόσμου (2017), γνωρίζει πλέον την αποκαθήλωση. Τρεις γυναίκες τον κατηγορούν για κακοποίηση.
Ο Adjaye γεννήθηκε στην Τανζανία το 1966, αλλά η καταγωγή του είναι από την Γκάνα. Παιδί διπλωμάτη, μετακινείτο από χώρα σε χώρα, μέχρι τα 13 του, που έμεινε μόνιμα στην Αγγλία, σπούδασε, διέπρεψε, έγινε Άγγλος υπήκοος και γνώρισε τη δόξα. Κομβικό σημείο στην καριέρα του αποτέλεσε το μουσείο Αφρο-Αμερικανικής Ιστορίας στην Ουάσιγκτον το 2016. Ακολούθησαν άλλα μεγάλης κλίμακας έργα, καθώς και μια σειρά από κοινοτικά, μικρής κλίμακας, όπως βιβλιοθήκες σε κοινότητες με χαμηλά εισοδήματα. Παράλληλα διορίστηκε σύμβουλος σε διάφορους φορείς ανάμεσα στους οποίους και στο Δήμο του Λονδίνου. Μέχρι που όλα κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος μετά από καταγγελίες τριών γυναικών που συνεργάστηκαν μαζί του. Οι καταγγελίες, που έγιναν μέσω των Financial Times, αφορούν σεξουαλική κακοποίηση και κακή συμπεριφορά.
Ο ίδιος διέψευσε τις καταγγελίες χαρακτηρίζοντας το τι έγινε ως συναινετικές σχέσεις. «Οι ισχυρισμοί είναι αναληθείς και οδυνηροί και έρχονται σε αντίθεση με όλα όσα υποστηρίζω. Ντρέπομαι να πω ότι έκανα σχέσεις που αν και εντελώς συναινετικές, θόλωσαν τα όρια μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής μου ζωής. Λυπάμαι βαθιά. Για να αποκαταστήσω την εμπιστοσύνη και την υπευθυνότητα, θα αναζητήσω επαγγελματική βοήθεια προκειμένου να μάθω από τα λάθη ώστε να διασφαλίσω ότι δεν θα ξανασυμβούν ποτέ», σημείωσε. Ταυτόχρονα διέκοψε διάφορες συνεργασίες και αποσύρθηκε από το γραφείο που φέρει το όνομα του.
Πριν το σάλο, ο Adjaye εμφανιζόταν ως υποστηρικτής των δικαιωμάτων των γυναικών. «Θεωρώ απαράδεκτο το ότι οι γυναίκες είναι αναγκασμένες στον 21ο να αγωνίζονται για την ισότητα των φύλων», είπε σε μία συνέντευξη του. «Αυτή είναι μια τόσο παλιά ιστορία που θα πρέπει να ξεπεραστεί. Ντρέπομαι ως άντρας».
Εντούτοις, κάποιους κριτικούς αρχιτεκτονικής δεν τους προκαλεί έκπληξη. Είτε ένοχος είτε αθώος ο Adjaye σίγουρα δεν αποτελεί εξαίρεση. Ήδη το 2018 είχε κατηγορηθεί, από εννιά γυναίκες, ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Richard Meier. Την ίδια χρονιά, δημιουργήθηκε στο διαδίκτυο η σελίδα «Shitty Architecture Men», με σοβαρούς, αν και μη επαληθευμένους ισχυρισμούς, εναντίον ορισμένων από τα πιο γνωστά ονόματα του χώρου. Όπως σημειώνει ο Rowan Moore, κριτικός αρχιτεκτονικής στον Observer, η αρχιτεκτονική βασίζεται στη λατρεία του σταρ. «Ο κλάδος μας είναι πολύ, πολύ εκμεταλλευτικός», δήλωσαν στον Moore δύο αρχιτέκτονες που δεν κατονομάζονται. Η σεξουαλική επίθεση βρίσκεται στο άκρο ενός φάσματος πρακτικών που επικρατούν σε γραφεία με κακές συνθήκες εργασίας, ελάχιστη πρόβλεψη για άδεια μητρότητας και παιδική μέριμνα, πολλές ώρες και χαμηλές αμοιβές.
«Αυτή η κουλτούρα, αναλύει ο Moore, ξεκινά από τις σχολές αρχιτεκτονικής. Οι μαθητές καλούνται να θαυμάσουν ιδιοφυΐες που συχνά θυσίασαν την ευημερία των ιδίων και των οικείων τους, καθώς και τα λεφτά των πελατών τους, για να πετύχουν τα αριστουργήματά τους. Η πρακτική της εργασίας όλη τη νύχτα για να ολοκληρωθεί μια παρουσίαση είναι ευρέως διαδεδομένη. Υπάρχει ένας μύθος, ότι η υπέροχη αρχιτεκτονική δεν μπορεί να παραχθεί χωρίς στέρηση ύπνου.
Επίσης σημαντικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης είναι η «κριτική» κατά την οποία ένας νέος στέκεται μπροστά σε μια ομάδα δασκάλων και εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, καθώς και συνομήλικων του, για να υπερασπιστεί το έργο του έναντι δυνητικά ταπεινωτικής κριτικής. Τέτοια μοτίβα συνεχίζονται στην πράξη. Με χαμηλές ή καθόλου αμοιβές. Η λατρεία του ήρωα συνεχίζεται, με νέους να εργάζονται στο γραφείο αστέρων, με μόνο αντίτιμο την αναφορά στο βιογραφικό τους. Γραφεία με το όνομα του ενός, του σταρ. Η αρχιτεκτονική, όμως είναι μια συλλογική εργασία παρόλο που στην εκπαίδευση και την πρακτική δίνεται έμφαση στην ατομική λάμψη.
Τα μέσα ενημέρωσης στηρίζουν αυτές τις συμπεριφορές, προωθώντας την ιδέα της «εμβληματικής» αρχιτεκτονικής. Η διασημότητα τροφοδοτεί την ιδέα ότι είσαι ανίκητος. Η έννοια του μεγάλου δημιουργού δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα και δύναμη.
Κάποιοι, θεωρούν ότι η επιθετική κριτική αποτελεί μέρος της προετοιμασίας για τον σκληρό κόσμο στον οποίο θα εισέλθουν οι φοιτητές κι ότι οι ένδοξες δημιουργίες των αλαζονικών υπερηρώων δικαιολογούν την ατελή μεταχείριση άλλων. Ωστόσο, είναι καλύτερα να εκπαιδεύονται για τη συνεργασία παρά για την αντιπαράθεση. Η αρχιτεκτονική πρέπει να προχωρήσει πέρα από την κουλτούρα των ιδιοφυών. Τα προβλήματα που πρέπει να λύσουν οι αρχιτέκτονες απαιτούν κάτι περισσότερο από εμβληματική αρχιτεκτονική».
Ελεύθερα 23.7.2023
