Μια ενδιαφέρουσα εκδοτική χρονιά ήταν το 2022 σύμφωνα με τις κριτικές επιτροπές των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας. Τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας επέδωσε η Υφυπουργός σε ειδική τελετή, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Κινηματοθέατρο Παλλάς, το βράδυ της Τρίτης.

Ο θεσμός, μετά από 55 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας, εκσυγχρονίζεται με στόχο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εποχής, διατηρώντας ταυτόχρονα τις αξίες και τις επιδιώξεις του, γεγονός που παρατήρησε στον χαιρετισμό της η Λίνα Κασσιανίδου.

Τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας απέκτησαν από φέτος, μεταξύ άλλων, το δικό τους λογότυπο.

Την τελετή άνοιξε το κουαρτέτο εγχόρδων Concordia, ενώ το σκεπτικό των βραβεύσεων ανέγνωσαν οι πρόεδροι των Κριτικών Επιτροπών Παντελής Βουτουρής, Αγγελική Γιαννικοπούλου και Κωνσταντίνος Γεωργίου.

O πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής Βραβείων Λογοτεχνίας 2022 Παντελής Βουτουρής συνέκρινε τα ποσοτικά δεδομένα με τα αντίστοιχα των προηγούμενων χρόνων, διαπιστώνοντας κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα, δηλωτικά κάποιων τάσεων που αξίζει να μελετηθούν ως δείκτες ενδεχομένως γενικότερων κατευθύνσεων της πνευματικής ζωής του τόπου μας και ειδικότερα της δημιουργικής έκφρασης. 

Το ένα είναι η υπερτροφία της ποίησης συγκριτικά με άλλα είδη. Τα μισά περίπου από τα βιβλία που εκδίδονται κάθε χρόνο, τα 74 από τα 149, είναι ποιητικές συλλογές. Αντιθέτως, διαπιστώνεται μια ατροφία της κριτικής, μελέτης και δοκιμίου. Φέτος δεν βραβεύτηκε κανένα έργο στη συγκεκριμένη κατηγορία, γεγονός που, σύμφωνα με τον Π. Βουτουρή, θα έπρεπε να προβληματίσει και σχετίζεται μ’ ένα γενικότερο φαινόμενο ανυπαρξίας και απαξίωσης της κριτικής. 

Από την πλευρά της, η πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για Παιδιά και Εφήβους 2022 Αγγελική Γιαννικοπούλου ανέφερε ότι το 2022 σημειώθηκε μια πλούσια εκδοτική παραγωγή, κυρίως σε εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερα παιδιά.

Η Λίνα Κασσιανίδου αναφέρθηκε στην αρμοδιότητα του Υφυπουργείου Πολιτισμού για την ανάπτυξη πολιτικής για ενθάρρυνση της εκδοτικής δραστηριότητας και την ανάπτυξη της λογοτεχνίας.

Ανάμεσα στους άμεσους στόχους του Υφυπουργείου είναι η ενεργητική συμμετοχή των Κυπρίων εκδοτών στις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της κινητικότητας του έργου των συγγραφέων της Κύπρου σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Φέτος ο Σύνδεσμος Εκδοτών Κύπρου ήταν παρών στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης και το 2024 θα συμμετάσχει με θεσμοθετημένη στήριξη και στις Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου της Θεσσαλονίκης και της Μπολόνιας.

Οι αντιφωνήσεις των βραβευθέντων

«Η κυπριακή λογοτεχνική παραγωγή είναι ανθισμένο κλαδί της ευρύτερης ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, με τις ιδιομορφίες του τόπου, της διαλέκτου και της ανθρωπογεωγραφίας, να λειτουργούν μόνο εμπλουτιστικά και επιβεβαιωτικά» σημείωσε ο βραβευθείς με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, Παναγιώτης Νικολαΐδης.

Παραφράζοντας τον Κώστα Μόντη, ο ποιητής σημείωσε επίσης ότι η λογοτεχνία που παράγεται σήμερα στο νησί, «ενώ στις καλύτερες στιγμές της δείχνει επαρκώς εξοπλισμένη να αναμετρηθεί με το διηνεκές του χρόνου, παραμένει ακόμη σε σημαντικό βαθμό αδικαίωτη και αχειροκρότητη σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά». Εξέφρασε επίσης την πεποίθηση ότι τα Κρατικά Βραβεία μπορούν να λειτουργήσουν θετικά τόσο στην ανάδειξη των λογοτεχνικών έργων που ξεχωρίζουν κάθε χρονιά, όσο και στην αναγνώριση της λογοτεχνίας που παράγεται στη νησί από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας. 

Η αντιφώνηση της κατόχου του Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος, Κωνσταντίας Σωτηρίου, είχε ως θέμα το Μελάνι. «Η γραφή, πάντα μουτζουρώνει το στόμα σου» ανέφερε. «Τώρα πια; Πού ησυχία για γραφή; Πού σιωπή; Παίρνεις τις πρώτες σημειώσεις στα γόνατα, ανάμεσα σε φροντιστήρια, σε δρόμους, σε δουλειές και μαγειρέματα. Κάποτε πεθυμάς πολύ τη σιωπή. Κάποτε θέλεις να φωνάξεις πως ο κόσμος έχει πολύ θόρυβο, όλα κάνουν πολύ φασαρία για ένα συγγραφέα. Ύστερα όμως σκέφτεσαι πως ένας θόρυβος είναι και η γραφή. Μια φασαρία από λέξεις που καταλήγουν από τα κεφάλι σου στα δάχτυλα» ανέφερε και ολοκλήρωσε την ομιλία της με την ευχή «πάντα να μπορούμε να μουτζουρώνουμε τον κόσμο και να γράφουμε».

Έχοντας παραλάβει το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, η Μαρία Α. Ιωάννου σημείωσε ότι πιστεύει σε μια Λογοτεχνία «ειλικρινή, τολμηρή, φυτώριο σκέψεων και συναισθημάτων, μήτρα πλασμάτων και πραγμάτων» και σε μια Λογοτεχνία «ελεύθερη, μια βουή σιγανά εκκωφαντική, που σκαρφαλώνει αργά, πολύ αργά, από τα έγκατα. Λέξη προς λέξη, μια Λογοτεχνία αληθινή, από ζωή κατά κανόνα ψεύτικη, ζυμωμένη μέσα σε ρωγμές και ενδιάμεσα, για να ταρακουνήσει και να ταρακουνηθεί».

Η Μαρία Ιωάννου είπε ακόμη μεταξύ άλλων ότι «για όλους εμάς τους ετερώνυμους ανθρώπους που σταμάτησαν να έλκονται, η Λογοτεχνία σώζει καθημερινά όπως κι η θάλασσα, έντονη και παλλόμενη, ενίοτε σεισμογενής, όπως κι η γη, όπως κι η Κύπρος. Η Λογοτεχνία ως ανακούφιση και γενναιότητα μπροστά στον ακραίο αποπροσανατολισμό της μικροσκοπικής Μεσογειακής μας ύπαρξης που, δυστυχώς, διαβρώνει και την τέχνη μας. Μια Λογοτεχνία που στέκεται κόντρα στον άνεμο, αλλοπρόσαλλη και γυμνή, για να κρίνει ακόμη και τον ίδιο της τον εαυτό».

Ο βραβευθείς με το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνης Παύλος Ανδρέου, που άφησε για λίγο της ακαδημαϊκές του σπουδές για να παραστεί στην τελετή, ανέφερε ότι η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Παγωτό Δακρυγόνο» γεννήθηκε από τα βαθύτερα συναισθήματα και τις σκέψεις του, αναδύθηκε από τη σκιά του φόβου και φέρνει στο φως ανείπωτες αλήθειες της ύπαρξης.

Ο Π. Ανδρέου είπε ακόμη ότι το βιβλίο του αποτυπώνει τις αντιφάσεις της νεότερης κυπριακής γενιάς «που αναζητά την ταυτότητά της μέσα σε έναν παρατεταμένο χωροχρονικό διχασμό». Απεικονίζει επίσης «την αισιοδοξία και την αθωότητα του παγωτού που εναλλάσσονται με τον πικρό και καυτό αέρα της διαμαρτυρίας, αποδεικνύοντας πώς από απλοί λάτρεις παγωτού, εμείς οι νέοι, μεταμορφωθήκαμε σε διαδηλωτές».

Ο ανερχόμενος ποιητής αναφέρθηκε επίσης στην κατανόηση του δράματος που συντελείται καθημερινά στη ζωή μας και ειδικότερα στάθηκε στη νιότη, «που συντρίβεται στην ανεργία, στην κακοπληρωμένη απασχόληση, στη μετανάστευση και στην απομόνωση».

Η νικήτρια του Κρατικού Βραβείου Λογοτεχνίας για Μικρά Παιδιά Δέσποινα Ηρακλέους ανέφερε ότι το βιβλίο αυτό το έγραψε για τα δύο της σκυλάκια, που ήταν αδέσποτα και νόμιζε ότι τα έσωσε αλλά τελικά την έσωσαν εκείνα. «Βλέποντας καθημερινά τόσα σκυλιά να πετάγονται στα σκουπίδια στην Κύπρο, με τα καταφύγια γεμάτα και τόσους κακοποιημένους σκύλους, διερωτώμαι πότε θα αυστηροποιηθεί η νομοθεσία» είπε. Εξέφρασε παράλληλα τη βεβαιότητα ότι προγράμματα με σκυλιά θεραπείας μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση πολλών κοινωνικών φαινομένων.

Με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους ανά χείρας, ο Πέτρος Πανάου εκτίμησε ότι η Κριτική Επιτροπή και οι αναγνώστες αναγνωρίζουν το γεγονός ότι το βιβλίο του δεν προσπαθεί να περάσει το οποιοδήποτε μήνυμα. «Η προσπάθεια ήταν να γράψω μια ιστορία όπως αυτές που εγώ απολαμβάνω και θαυμάζω ως αναγνώστης. Αφηγήσεις που με συγκινούν και με συνεπαίρνουν» είπε και πρόσθεσε ότι μεγάλο μέρος ενός βιβλίου δεν γράφεται από τον συγγραφέα, αλλά από τους ανθρώπους με τους οποίους ο συγγραφέας ζει.

Τέλος, η νικήτρια του Κρατικού Βραβείου Εικονογράφησης Χρύσω Χαραλάμπους είπε ότι αγαπά την εικονογράφηση και τα εικονογραφημένα βιβλία και νιώθει περήφανη και τυχερή που δημιουργεί παιδικά βιβλία και εικόνες. «Εύχομαι να μπορώ να το κάνω μέχρι την τελευταία στιγμή για όσο μπορώ να κρατώ στα χέρια μου πινέλο και μολύβι» είπε. «Ο κόσμος γύρω μας είναι αρκετά περίπλοκος γι’ αυτό είναι σημαντικό να δημιουργείς έναν κόσμο με φαντασία και δημιουργικότητα, καλοσύνη και εξερεύνηση κι αυτή είναι η ομορφιά της λογοτεχνίας» πρόσθεσε.