Σε συνέντευξή του στον «Φ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και επιστημονικός υπεύθυνος Δημήτρης Γούσσιος αναφέρεται στη στρατηγική και παρουσιάζει μια σειρά παρεμβάσεων ολοκληρωμένων και στενά συνδεδεμένων μεταξύ τους, προκειμένου να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη των ορεινών. Σημειώνεται ότι 88 ειδικοί επιστήμονες σε τρεις χώρες (Ελλάδα, Κύπρο και Γαλλία) και τεχνοκράτες της δημόσιας υπηρεσίας υπό την καθοδήγηση του Επιτρόπου Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων Γιάννη Παπαδούρη εργάστηκαν για να ολοκληρωθεί το συγκεκριμένο πόνημα.
Ποιο το όραμά σας για το Τρόοδος;
Στο πλαίσιο της διάγνωσης αλλά και από τις επισκέψεις στα χωριά του Τροόδους, διαπιστώσαμε μια γενική απορρύθμιση. Είναι γνωστή η πληθυσμιακή μείωση των ορεινών κοινοτήτων η οποία συμπαρασύρει τις παραγωγικές δραστηριότητες. Το όραμά μας είναι οι ορεινές κοινότητες Τροόδους να συγκροτηθούν σε αναπτυξιακή οντότητα και να αποτελέσουν ελκυστικό τόπο διαβίωσης, με οικονομία υψηλής αξίας βασισμένη στην κληρονομιά τους και σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.
Ποιες οι αρχές και οι στόχοι της ορεινής πολιτικής;
Ο σχεδιασμός μιας εθνικής ορεινής πολιτικής θέτει ως προϋπόθεση την αναγνώριση της ορεινότητας ως κεντρική έννοια. Σήμερα, μια σειρά χωρών, όπως η Γαλλία, η Ελβετία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Ρουμανία κτλ., διαθέτουν ορεινή πολιτική. Για τον λόγο αυτό και λαμβανομένου υπόψη του οράματος του Προέδρου Αναστασιάδη και του Επιτρόπου κ. Παπαδούρη για την ορεινή Κύπρο, είχαμε εισηγηθεί στις πρώτες συναντήσεις μας, την υιοθέτηση των αρχών της ορεινότητας έτσι που η Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων (ΕΣΑΟΚ) να συντελέσει στη διαμόρφωση Εθνικής Ορεινής Πολιτικής. Στόχος της είναι η βελτίωση α) του εισοδήματος των Τροοδιτών και β) των συνθηκών διαβίωσης (εδαφική δικαιοσύνη) μέσω της ενδογενούς ανάπτυξης. Ο πρώτος στόχος συνδέεται με την οικοδόμηση της νέας ορεινής οικονομίας και ο δεύτερος συνδέεται κυρίως με τον τομέα των κοινωνικών υποδομών (υγεία, εκπαίδευση, φροντίδα). Η αρχή της ορεινότητας και η ορεινή πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να εφαρμοσθούν στην καθορισμένη ως «Εθνική Ορεινή Περιοχή» της Κύπρου.
Το Τρόοδος έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό επιχειρείν παρόλο που αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα τα οποία εστιάζονται στη θέση της περιοχής, αλλά και στην ουσιαστική εκπροσώπησή της στα κέντρα λήψης αποφάσεων ως μια περιοχή ιδιαίτερων χαρακτηριστικών.
Ο στόχος της ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας στο Τρόοδος είναι να αναδειχθεί η περιοχή ως ένα από τα βασικότερα κέντρα ορεινής οικονομίας και επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη ως προς το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης ορεινών περιοχών.
Ο στόχος αυτός ενεργοποιεί και συνδυάζει ταυτόχρονα τρία πεδία τα οποία άπτονται της οικοδόμησης της νέας Ορεινής Οικονομίας του Τροόδους: της κινητοποίησης και αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού και των δεξιοτήτων του, της δημιουργίας ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της συνεργασίας των τριών πυλώνων της τοπικής οικονομίας (γεωργία, μεταποίηση, τουρισμός). Αυτό προϋποθέτει την υλοποίηση μίας σειράς παρεμβάσεων και την υιοθέτηση στρατηγικών στόχων που συνάδουν με την Εθνική Δήλωση Πολιτικής για την Επιχειρηματικότητα, αλλά παράλληλα εξειδικεύονται στις ιδιαίτερες ανάγκες της περιοχής του Τροόδους. Η ολοκληρωμένη πρόταση στον τομέα αυτό προτείνεται ως η «Στρατηγική Διά Βίου Μάθησης και Επιχειρηματικότητας για τις Ορεινές Κοινότητες Τροόδους».
Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η εκπαίδευση;
Με την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση και μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής διά βίου μάθησης θα δημιουργηθεί μια νέα γενιά απόφοιτων από τα εκπαιδευτήρια του Τροόδους και μια νέα ομάδα επαγγελματιών σε βασικούς κλάδους και τομείς της οικονομίας, οι οποίοι θα συνεισφέρουν στην ανάκαμψη και αναζωογόνηση της περιοχής. Καλούμαστε να δημιουργήσουμε ένα ορεινό οικοσύστημα, στο οποίο η επιχειρηματική εκπαίδευση αποτελεί καταλύτη και για τον λόγο αυτό προτείνουμε να ενταχθούν στα σχολεία ο θεσμός των εικονικών επιχειρήσεων, προγράμματα ρομποτικής σε σύνδεση με την αγροτική επιχειρηματικότητα, διαγωνισμούς επιχειρηματικών ιδεών – δημιουργικότητα και καινοτομία κ.α. Τριακόσιοι νέοι φεύγουν τον χρόνο από το Τρόοδος.
Θα πρέπει να εξωτερικεύσουμε και να στηρίξουμε τις ιδέες των νέων, σε πολλές περιπτώσεις δίνοντάς τους απλώς την προοπτική που μπορεί να έχει μια ιδέα. Επιπλέον θα πρέπει στο Τρόοδος να αναπτυχθούν εκπαιδευτικά και ερευνητικά κέντρα για προώθηση γνώσης και κατάρτισης στον πληθυσμό συμβάλλοντας στην κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη και συνοχή. Για τον λόγο αυτό προτείνουμε τη δημιουργία Ανώτερων Σχολών στους τομείς του Τουρισμού, του Πρωτογενούς Τομέα, της Μεταποίησης, των Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών και της Επιχειρηματικότητας σε ορεινές περιοχές του Τροόδους.
Οι προτεινόμενοι άξονες παρεμβάσεων του Σχέδιου Καινοτομικής Ανάπτυξης στη γεωργία και κτηνοτροφία αφορούν στην ενίσχυση και αναβάθμιση του ρόλου του κυβερνητικού μηχανισμού υποστήριξης της γεωργίας του Τροόδους, η αύξηση της προστιθέμενης αξίας των αγροτικών προϊόντων, η προστασία, διαχείριση και αξιοποίηση της γεωργικής γης, οι απαραίτητες θεσμικές διευθετήσεις (ορεινό προϊόν, οικοτεχνία κ.α.) και τέλος εξειδίκευση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης. Σημαντικό και καθοριστικό είναι η σύσταση του μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογής του Σχεδίου, γι’ αυτό έχει συζητηθεί με τον Υπουργό Γεωργίας η σύσταση του Επαρχιακού Γεωργικού Γραφείου Τροόδους.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά την εκπόνηση της μελέτης;
Έπρεπε να αφουγκραστούμε την κοινωνία. Επισκεφτήκαμε 114 κοινότητες. Συναντήσαμε λειτουργούς και εκπροσώπους των υπηρεσιών 10 Υπουργείων προκειμένου να αντλήσουμε πληροφορίες. Έγιναν διαβουλεύσεις με τις κοινότητες, τους παραγωγούς (γεωργούς, μεταποιητές, επιχειρηματίες τουρισμού), τους συλλόγους και τα οργανωμένα σύνολα σε κάθε ιστορική περιοχή για να αποτυπωθεί η πραγματικότητα της περιοχής. Επιπλέον πρέπει να ειπωθεί ότι η ΕΣΑΟΚ είναι στρατηγική για το σύνολο των θεματικών που απαντώνται στο Τρόοδος, είτε αυτή αφορά στην οικονομία είτε το πλαίσιο ζωής. Η ερευνητική ομάδα ασχολήθηκε τόσο με τη γεωργία και τον τουρισμό στο Τρόοδος όσο και με την Ενέργεια και την Υγεία κ.ά.
Ποιο το νέο πρότυπο του ορεινού τουριστικού προϊόντος του Τροόδους;
Για τη διαμόρφωση του ορεινού τουριστικού προϊόντος έχει αποφασιστεί από την Κυβέρνηση ότι η Ορεινή Κύπρος θα αποτελεί μια διακριτή τουριστική περιφέρεια. Το Τρόοδος μπορεί να προσφέρει πολλές μορφές εναλλακτικού τουρισμού: περιπατητικό, γαστρονομικό, εκκλησιαστικό, ευεξίας.
Η διάγνωση καταλήγει στη διαπίστωση ότι η περιοχή του Τροόδους μπορεί και πρέπει να οικοδομήσει κατά προτεραιότητα ένα εναλλακτικό πρότυπο επικεντρωμένο στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων και δυνατοτήτων και στην προσέλκυση τουριστών για το βουνό, και στη συνέχεια, μια σχέση συμπληρωματικότητας με τον τουρισμό των παραθαλάσσιων επιχειρήσεων.
Το επόμενο βήμα θα είναι ο Σχεδιασμός του Εδαφικού Μάρκετινγκ, έχοντας ως κεντρικό στόχο την ανάδειξη της Ορεινής Κύπρου – Τρόοδος ως προορισμός και προϊόν, αλλά και ως προϊόν εμπλουτισμού του εθνικού τουριστικού προϊόντος.
Το περιβάλλον και ο πολιτισμός θα αποτελέσουν τη βάση του τουριστικού προϊόντος του βουνού. Το Τρόοδος διαθέτει 170 αρχαιολογικά μνημεία και χώρους, 10 μνημεία UNESCO και πέραν των 200 μνημείων αγροτικής κληρονομιάς. Τεράστια, επίσης, είναι και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά του Τροόδους. Προτείνεται η δημιουργία Ιδρύματος Πολιτισμού που να έχει κέντρο μελετών για να στηρίξει την εκπαίδευση από νηπιαγωγείο.
Επίσης, ένα τεράστιο κεφάλαιο είναι η έννοια της οικοτεχνίας. Ετοιμάσαμε σχετικό νομοσχέδιο ώστε να θεσμοθετηθεί η έννοια της οικοτεχνίας. Μια γυναίκα χρησιμοποιεί τη δική της κουζίνα για να ετοιμάσει τα γλυκά της και δεν έχει ξεχωριστό εργαστήριο.
Με ποιους τρόπους θα αναδειχθεί η ποιότητα και η ταυτότητα των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών;
Η παγκόσμια τάση θέλει τους καταναλωτές να στρέφονται στην ποιότητα και την ταυτότητα και να αναζητούν ποιοτικά και ταυτοτικά προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και τόπους τους οποίους οι κάτοικοί τους, τους διαχειρίζονται με γνώμονα την προστασία τους και την αειφορική αναπαραγωγή τους. Οι κοινότητες του Τροόδους παρόλο που διαθέτουν όλα τα εχέγγυα (παράδοση, ιστορία, γνώσεις, τεχνικές, γεωφυσικά χαρακτηριστικά), δεν έχουν προχωρήσει στην αύξηση της αξίας του, ώστε να αναδείξουν την ποιότητα του χώρου τους αλλά και των προϊόντων που παράγουν. Παρόλο που έχουν γίνει κάποιες πρωτοβουλίες (π.χ. αλλαντικά, τριαντάφυλλα) δεν διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία, ώστε από μόνοι τους να εγγυούνται στον καταναλωτή το προϊόν και την υπηρεσία που του παρέχουν. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις τόσο σε επίπεδο Κυβέρνησης όσο και σε τοπικό αφορούν στο να αποκτήσει το Τρόοδος τα εργαλεία εκείνα (συμμετοχικά συστήματα εγγύησης, υποστηρικτικό μηχανισμό), τα οποία θα του επιτρέψουν να αναδείξουν την ποιότητά του και να υποστηρίξουν και διασφαλίσουν τη φήμη του.
Άρα μιλάμε για ένα ενιαίο Brand name Τροόδους…
Εισηγούμαστε το σύνολο της νέας ορεινής οικονομίας του Τροόδους, το σύνολο των παραγωγών και επιχειρηματιών να αποκτήσουν τα εργαλεία τα οποία θα τους βοηθήσουν να «χτίσουν» ένα brand name Τροόδους. Διαδικασία η οποία απαιτεί δεσμεύσεις, έχει υποχρεώσεις αλλά και δημιουργεί προϋποθέσεις ανάδειξης της τοπικής ποιοτικής οικονομίας την οποία το Τρόοδος μπορεί να αναπτύξει.
ΕΜΦΑΣΗ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Τι περιλαμβάνει το σχέδιο Άτλας;
Οι αθλητικές υποδομές του Τροόδους είναι αξιόλογες. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το Τρόοδος είναι ότι η κάθε υποδομή βρίσκεται σε διαφορετική κοινότητα. Μέσα από μία καινοτομική προσέγγιση και επιστημονικό σχεδιασμό στον τομέα της προσφοράς υπηρεσιών σωματικής άσκησης θα μπορούσε η Ορεινή Κύπρος να στηρίξει ολόκληρη τη χώρα και τους πολίτες της στην αντιμετώπιση της σωματικής αδράνειας και της απουσίας της άσκησης από την καθημερινότητά τους. Προτείνεται η δημιουργία ενός Αναπτυξιακού Τρισυπόστατου (έρευνα/ αποκατάσταση/ άσκηση-αθλητισμός) σχεδίου Λειτουργικής Αξιολόγησης της Σωματικής Δραστηριότητας (ΑΤΛΑΣ).
Κεντρικός άξονας των υπηρεσιών που θα προσφέρει το ΑΤΛΑΣ μέσω των υποδομών του (με προεξάρχοντα το αθλητικό κέντρο Γλαύκος Κληρίδης) είναι η σωματική δραστηριότητα (άσκηση). Οι υποδομές που θα αναπτύξει και οι υπηρεσίες που θα προσφέρει το ΑΤΛΑΣ θα αφορούν στη φροντίδα-αποκατάσταση ατόμων με μη μεταδιδόμενα νοσήματα για τα οποία η σωματική δραστηριότητα αποτελεί σημαντικό μέσο θεραπείας ή εξομάλυνσης των συμπτωμάτων τους, τη βελτίωση της επιχειρησιακής ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας μέσω βελτίωσης της σωματικής (φυσικής) κατάστασης των ανδρών και γυναικών που υπηρετούν, τη στήριξη των παιδιών των αθλητικών σχολείων και γενικότερα των εκπαιδευτικών μονάδων της Κύπρου με πολλαπλές αθλητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες προαγωγής της άσκησης και της υγείας, τον σχεδιασμό προγραμμάτων άσκησης για τον Κυπριακό πληθυσμό με στόχο την πρόληψη μη μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Επιπλέον, θα αναπτυχθούν κέντρα προπονητικής και αγωνιστικής δραστηριότητας με εξειδικευμένες υποδομές και προγράμματα για άτομα με αναπηρίες που ασχολούνται με τον αθλητισμό/πρωταθλητισμό.
